450
Vô thượng căn tu tập
Nhuận Đạt (tu sĩ)
Căn (giác quan) là cửa sổ tâm thức, nơi ghi nhận trải nghiệm sống. Khi giác quan (căn) tiếp xúc với các đối tượng giác quan, nhận thức và cảm xúc có mặt.
Tham ái và chấp thủ (nguyên nhân của khổ) sẽ từ nhận thức và cảm xúc đó sinh ra. Tuỳ thuộc vào cường độ tham ái và chấp thủ, khổ đau sẽ được kinh nghiệm tương ứng.
Đức Phật Gotama rất lưu ý căn tu tập. Phòng hộ các căn là điều kiện căn bản cho đời sống tâm giải thoát và tuệ giải thoát. Các căn không được phòng hộ, không được tu tập, trải nghiệm sống đi qua nó sẽ không được tịnh hoá, tâm sẽ không bao giờ có định, thân sẽ không bao giờ có an, đặc biệt sẽ không bao giờ có giải thoát và tri kiến giải thoát được kinh nghiệm.
Vua Trần Thái Tông cũng rất ý thức căn tu tập. Sau khi thấu hiểu khổ và nguyên nhân của khổ, Vua liền viết Sám Hối Sáu Căn[1] để tự mình tịnh hoá và giúp người tịnh hoá.
Một lần nọ, có một thanh niên tên Uttara đến thăm Đức Phật. Thanh niên ấy nói thầy của mình là Pasariya. Thầy ấy dạy căn tu tập là không nên thấy sắc với mắt; không nên nghe tiếng với tai… Đức Phật hỏi lại thanh niên Uttara: Nếu vậy người mù và người điếc sẽ là người có căn tu tập? Thanh niên Uttara im lặng.
Sau đó, theo lời thỉnh cầu của Ananda, Đức Phật dạy về vô thượng căn tu tập:
Vị Tỳ-kheo có căn tu tập là vị Tỳ-kheo mắt thấy sắc, tai nghe tiếng, mũi ngửi hương, lưỡi nếm vị, thân xúc chạm và ý nhận thức, có thể khởi lên cảm giác thích thú (khả ý), cảm giác không thích thú hay cảm giác vừa thích thú vừa không thích thú. Vị ấy tuệ tri có cảm giác thích thú khởi lên, có cảm giác không thích thú khởi lên hay có cảm giác vừa thích thú vừa không thích thú khởi lên. Vị ấy biết cảm giác nào, thích thú, không thích thú, hay vừa thích thú vừa không thích thú, đều vô thường (hữu vi), thô lậu. Vị ấy an trú “xả” và biết rõ “xả” là an tịnh, là thù diệu. Vị ấy không có tham ái và chấp thủ vào bất cứ cảm giác nào.[2]
Trên đạo lộ giải thoát của vị còn phải học (hữu học), vô thượng căn tu tập là những bước chân quyết định đưa đến định tu tập và tuệ tu tập. An trú với tâm xả trong mọi tri giác và kinh nghiệm khởi sinh do căn (giác quan) tiếp xúc với trần (đối tượng giác quan) là an trú định tu tập. An trú định tu tập trong chánh kiến vô thường, khổ và vô ngã là an trú tuệ tu tập. Xả tâm càng lớn thì định niệm càng lớn. Định niệm càng lớn thì tuệ kiến càng minh. Giải thoát sẽ tỷ lệ thuận với tuệ kiến. Thánh quả giác ngộ và tri kiến giải thoát của một Sa-môn sẽ được bắt đầu từ đạo lộ: Tịnh giới, biết đủ, căn tu tập, chánh niệm tỉnh giác, viễn ly trú, nhập bốn thiền và chứng tam minh.[3]
-----------
[1] Thái Tông Hoàng Đế Ngự Chế Khoá Hư Tập (太宗皇帝御製課虚集).
[2] Kinh Căn Tu Tập, 152, Trung Bộ Kinh.
[3] Kinh Sa Môn Quả, 2, Trường Bộ Kinh.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Nẻo về của ý
Phật giáo thường thức
10:26 18/03/2025
Những bậc chân tu tiếp thu lời Phật và thực tập có kết quả, cho đến thời Phật giáo phát triển, chư vị Tổ sư đưa ra nhận thức mới và sự tu tập cũng có đổi mới, mà tiêu biểu là hai hệ thống triết học lớn trong Phật giáo là Pháp tánh học do Bồ tát Long Thọ xiển dương và Pháp tướng học do ngài Thế Thân triển khai.
Thực hành hạnh lắng nghe của Bồ tát Quán Thế Âm trong bối cảnh công nghệ số
Phật giáo thường thức
09:57 18/03/2025
Quán chiếu sâu vào hạnh nguyện của Bồ-tát Quán Thế Âm, ta nhận ra rằng những biểu hiện của lòng từ bi và sự lắng nghe luôn hiện hữu trong đời sống. Hạnh lắng nghe của Ngài không chỉ là lắng nghe bằng tai mà còn bằng cả tâm, thấu hiểu ngay cả những điều chưa nói thành lời.
Nói nhiều làm phiền lòng người khác
Phật giáo thường thức
09:15 18/03/2025
Nói nhiều là diễn bày bằng lời nói mọi sự việc phát xuất từ những điều kiện khi thấy, khi nghe, khi ngửi, khi nếm, khi xúc chạm và suy nghĩ. Người nói nhiều đôi khi gây thiệt hại và làm phiền lòng nhiều người khác. Phụ nữ có thói quen nói nhiều nên được ví ba người phụ nữ xúm lại làm thành cái chợ chồm hổm. Đàn ông nói nhiều thì người ta thường gọi là bà tám và tất nhiên nhiều người không thích điều này.
Thế nào là sự cúng dường cao thượng & lạy Phật đúng cách?
Phật giáo thường thức
09:08 18/03/2025
Năm nay đã 97 tuổi, Thiền sư Kim Triệu vẫn mẫn tiệp. Với kinh nghiệm thực chứng, đạo hạnh thanh cao, tư cách khiêm cung bình dị, tràn đầy từ tâm cộng với sự hướng dẫn tận tụy, khéo léo, Ngài đã giúp thiền sinh và Phật tử hưởng nhiều lợi lạc của Giáo Pháp và để lại trong tâm mọi người có duyên lành gặp Ngài một niềm kính mến vô bờ. Phatgiao.org.vn giới thiệu phần trả lời câu hỏi trên của Ngài.
Xem thêm
