450
Xả ly cái biết mang tính ngã chấp
Trong bước đường học và hành Phật pháp, có một ngưỡng cửa rất quan trọng mà hành giả nào cũng phải đối diện: đó là tập khí chấp ngã trong cái biết. Cũng như muốn đến được Thiền viện, ta phải rời bỏ ngôi nhà, thì để tiếp cận Pháp chân đế (paramattha), ta cũng phải xả ly cái biết dựa trên “ta”, “người”, “này”, “kia” - tức là cái biết vốn nhuốm màu ngã chấp và thế tục.
Thật ra, từ nhỏ chúng ta đã quen định danh, quen phân biệt: ai là bạn, ai là thù; cái này của tôi, cái kia của người khác; việc này đúng, việc kia sai. Chính lối nhận thức ấy khiến tâm luôn bị trói buộc trong vòng đối đãi, hơn thua, phải quấy. Một ý niệm nhỏ về “cái tôi” cũng đủ sinh ra biết bao phiền não. Ví như khi có ai lỡ lời chê, ngay lập tức cái “tôi” bị tổn thương, kéo theo sân hận, buồn phiền. Khi được khen, cái “tôi” lại lớn lên, nuôi dưỡng tham ái, tự mãn. Tất cả những chuyển động ấy đều bắt nguồn từ một lối biết chấp thủ.
Thiền sư Ottamathara Sayadaw nhấn mạnh: chỉ khi nào xả ly cái biết ấy, ta mới thật sự tiếp cận được Pháp chân đế. Bởi pháp chân đế không nằm trong những khái niệm đối đãi, không bị hạn cuộc trong các nhãn dán “người này, người kia”, mà là thấy sự vật đúng như nó là. Đó là tuệ giác về duyên khởi và vô thường: Cái gì do duyên sinh thì hiện hữu; Cái gì tan hoại thì tan hoại; Cái gì hoại diệt thì hoại diệt.
Thấy được như vậy, ta buông được sự bám víu. Thay vì hỏi “Ai đã làm điều này?” hay “Tại sao lại xảy ra với tôi?”, hành giả chỉ đơn giản thấy tiến trình nhân duyên đang vận hành. Thấy một bông hoa nở, biết rằng đó là kết quả của mưa, nắng, đất, gió. Thấy một cơn giận khởi, biết rằng nó cũng do nhiều duyên: tập khí quá khứ, hoàn cảnh hiện tại, lời nói kích thích… Khi nhân duyên thay đổi, cơn giận tan. Chỉ vậy thôi, không cần gán thêm “tôi đang giận” hay “người ấy làm tôi giận”.
Chính lối thấy như thật ấy giúp ta đoạn trừ tà kiến (diṭṭhi). Tà kiến là nhìn sai sự thật, chấp cái giả làm thật, chấp cái tạm bợ làm thường hằng, chấp cái vô ngã thành có ngã. Bao lâu còn tà kiến, bấy lâu ta còn bị cuốn trong sinh tử luân hồi. Khi buông được, tâm trở nên rộng mở, thảnh thơi, và ánh sáng tuệ giác bắt đầu hiển lộ.
Thực tập này không dễ, vì tâm hành đã quen vận hành theo thói quen phân biệt. Song, từng bước chánh niệm, từng sát-na tỉnh thức đều là cơ hội để trở về. Khi uống một ngụm nước, ta có thể dừng lại để nhận biết: nước trong ly không chỉ là “nước của tôi” mà là sự hội tụ của mây, của trời, của đất. Khi nghe một lời khen hay chê, ta có thể quán chiếu: âm thanh chỉ là sự kết hợp của hơi thở, thanh quản, ý niệm, không có gì là thật ngã.
Xả ly cái biết mang tính ngã chấp không phải là vô cảm, cũng không phải chối bỏ đời sống. Ngược lại, đó là sống trọn vẹn hơn, sâu sắc hơn. Bởi khi không bị ràng buộc bởi cái tôi, ta có thể tiếp xúc với sự thật như nó là, từ đó khởi lên lòng từ bi và trí tuệ. Người hại ta, ta không còn thấy “người đó hại tôi”, mà chỉ thấy một con người đang bị sân hận chi phối, đáng thương hơn đáng trách. Người giúp ta, ta không còn nghĩ “họ nợ tôi” hay “tôi nợ họ”, mà thấy đó là nhân duyên tương tác, từ đó khởi tâm biết ơn rộng mở.
Con đường ấy chính là con đường đưa đến an lạc thật sự. Nó không chỉ dành cho những ai trong thiền thất hay thiền viện, mà hiện hữu trong từng hơi thở, từng khoảnh khắc sống đời thường. Khi ta biết nhìn mọi sự thuận theo duyên khởi và vô thường, ta sẽ không còn hoảng loạn khi mất mát, không còn tự mãn khi thành công. Tâm nhẹ nhàng hơn, trí tuệ sáng tỏ hơn, và lòng từ bi rộng lớn hơn.
Bởi thế, xả ly ngã chấp trong cái biết không phải là lý thuyết cao siêu, mà là một pháp tu thực tiễn. Mỗi ngày, ta tập buông bớt những dính mắc “của tôi, vì tôi”, thay vào đó là cái nhìn như thật: mọi thứ do duyên sinh, do duyên diệt. Đó chính là bước chân vững chãi trên con đường thấy Pháp, thấy chân lý mà Đức Phật đã khai mở.
Và khi ấy, ta mới có thể mỉm cười an nhiên giữa muôn duyên biến động, vì đã tiếp xúc được với bản chất thật sự của các pháp - vô thường, vô ngã, duyên khởi - vốn là cửa ngõ đưa đến giải thoát.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Biết vun bồi gốc rễ, hoa trái tự nhiên sum suê
Sống an vui
14:12 01/12/2025
Trong cuộc sống, ai cũng cần tiền để lo cho gia đình, để sống thoải mái và để thực hiện những điều mình mong muốn. Nhưng nếu nhìn sâu một chút, ta sẽ thấy tiền chỉ là phương tiện, còn phước mới là cái gốc giúp đời sống được bền lâu.
Hãy đảm bảo ta đang bán cái đúng, cái tốt và cái đáng giá nhất
Sống an vui
12:45 01/12/2025
Ở đời, mỗi người đều phải bán điều gì đó để tồn tại và thành công. Tuy nhiên, điều quan trọng không chỉ đơn giản là việc bán hàng hoặc dịch vụ, mà còn là việc bán chất lượng, kiến thức, kỹ năng và cả niềm tin.
Nhiều lợi ích sức khỏe từ bưởi ít người biết
Sống an vui
05:36 01/12/2025
Bưởi là nguồn cung cấp vitamin C dồi dào. Một múi bưởi loại lớn cung cấp 116mg vitamin C. Đây là một chất dinh dưỡng thiểt yếu, phải được cung cấp thông qua chế độ ăn uống vì cơ thể vốn không tự sản xuất được.
Khi âm nhạc trở thành phép thiền và thanh âm trở thành liệu pháp
Sống an vui
16:47 30/11/2025
Tối 29/11 tại La Scala Ballroom (Saigon Times Square, TP.HCM), “6 Senses - Sound Healing Private Concert” đã mang đến một trải nghiệm rất khác so với những buổi hòa nhạc thông thường.
Xem thêm
