Chùa Trấn Quốc, chùa Quán Sứ: Biểu tượng của văn hóa dân gian và tín ngưỡng Phật giáo

>>Những ngôi chùa Việt độc đáo

Phật giáo ngày càng phát triển càng trở nên gắn bó hơn với con người và dân tộc Việt Nam. Có thời kỳ Phật giáo đã từng được coi là quốc giáo của nước ta, đó là thời kỳ nhà Lý (1010-1225) và thời kỳ nhà Trần (1225-1400). Phật giáo luôn luôn tồn tại, phát triển và đồng hành cùng nhân dân, đất nước, là kim chỉ nam cho con người hướng đến với vẻ đẹp Chân - Thiện - Mỹ, hướng tới sự giải thoát khỏi khổ đau.

Ngay từ thời kỳ đầu du nhập vào Việt Nam, Phật giáo hòa vào cùng với dân tộc, hòa với nét dân dã, luôn đi sát đời sống tâm linh của người Việt Nam. Phật giáo không chỉ có giáo lý, lễ nghi thông thường mà còn là nơi phản ánh trình độ văn hóa, nếp sống, vẻ đẹp của con người. Phật giáo ra đời góp phần nuôi dưỡng đời sống tinh thần của con người, đề cao vẻ đẹp trong nhân cách con người và giúp con người thấy được ngọn đèn trí tuệ, học tập và làm theo các bậc thánh nhân.

Nhu cầu tinh thần của con người chính là tìm đến một nơi mà nơi đó có được sự thư thái, an lành trong tâm hồn, muốn được hưởng hạnh phúc và giải quyết được những khó khăn trong cuộc sống của mình. Bởi vậy họ tìm đến chùa để cầu nguyện một cuộc sống an lành và bình an, để chiêm nghiệm những lời giảng dạy của Đức Phật và chư Tăng, mong muốn tìm ra lối sống an nhiên, an lạc và giải thoát. Nét văn hóa dân gian trong các ngôi chùa Việt không chỉ là vẻ đẹp của các công trình kiến trúc mà còn là biểu tượng văn hóa của cả cộng đồng, dân tộc.

Chùa ở Việt Nam mang đậm bản sắc văn hóa dân gian của người Việt, là những ngôi chùa cổ kính với đường nét, màu sắc, hình khối, không gian kiến trúc làng quê Việt Nam. Ở mỗi ngôi, chùa đều có để ít nhất một chiếc chuông đồng với ý niệm ngoài việc tập hợp mọi người tụng kinh niệm phật mà tiếng chuông còn làm thức tỉnh con người trở về với con đường hướng thiện.

Kiến trúc của chùa cũng khá khắt khe theo nguyên tắc của Phật giáo, cột trụ phải to, thẳng thể hiện tính giác ngộ, độ nghiêng của mái phải vừa phải. Trong chùa có hai vị Hộ pháp trấn giữ, đó là một ông thiện và một ông ác để răn dạy chúng sinh giác ngộ. Từng họa tiết trang trí của ngôi chùa đều thể hiện sự bao dung, rộng lượng, lòng vị tha của Đức Phật đối với chúng sinh, là sự kết hợp hài hòa với lối kiến trúc cổ đặc trưng của những ngôi chùa Việt Nam với mái ngói cong. Không gian chùa rất yên tĩnh, phù hợp với lối kiến trúc cổ, dân dã đối lập hẳn với cái nhộn nhịp, tấp nập ở bên ngoài.

Vẻ đẹp văn hóa dân gian, tín ngưỡng Phật giáo trong các ngôi chùa dần dần đã trở thành nét đẹp đặc trưng của người Việt Nam, đặc biệt là chùa Trấn Quốc và chùa Quán Sứ, vẻ đẹp đó càng đặc trưng hơn bao giờ hết.

Nằm trên một hòn đảo nhỏ ở phía Đông Hồ Tây, quận Tây Hồ, một ngôi chùa được mệnh danh là ngôi chùa nổi tiếng Hà Thành, có lịch sử 1.501 năm lâu đời nhất ở Thăng Long - Hà Nội. 1.501 năm qua, chùa Trấn Quốc là nơi bảo tồn và lưu giữ bao nét đẹp của nền văn hóa dân gian mang đậm bản sắc dân tộc Việt không chỉ bởi vẻ đẹp của ngôi chùa mà còn bởi kiến trúc ngôi chùa qua thời gian, chứng kiến bao thăng trầm của lịch sử, bao sự biến đổi của đời người.

Chùa Trấn Quốc mang một màu sắc giản dị nhưng cũng rất đỗi thanh tao, trang nhã, đó là vẻ đẹp yên bình của một làng quê Việt Nam. Bước vào cổng chùa là bước vào một thế giới khác - một nơi yên bình thật sự. Điểm nổi bật của ngôi chùa là hình ảnh Bảo tháp lục độ đài sen nằm ngày bên trái cổng chùa được xây dựng vào năm 1998, bảo tháp có 11 tầng, cao 15m, mỗi tầng có 6 ô cửa hình vòm, trong mỗi ô lại đặt một pho tượng Phật A Di Đà bằng đá quý, đỉnh tháp có đài sen 9 tầng được gọi là Cửu phẩm liên hoa, không phải ngẫu nhiên mà Bảo tháp lục độ đài sen trở thành biểu tượng của ngôi chùa.

Khám phá kiến trúc của tháp, hình ảnh của tháp rất gần gũi với đời sống văn hóa con người Việt Nam, đó là hình ảnh những pho tượng Phật được đặt trên đài sen, hình ảnh bông sen từ lâu đã trở thành biểu tượng của con người Việt Nam, đó là lối sống ngay thẳng, thanh cao “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn” từ bao đời nay vẫn vậy. Hoa sen tượng trưng cho Phật tính chân, như tính sinh ở bùn mà không bị ô uế, đó cũng là nét đặc trưng của Phật giáo bắt nguồn từ lối sống dân dã.

Nét văn hóa dân gian còn biểu hiện rõ nét ở một ngôi chùa cũng rất nổi tiếng ở Hà Nội. Đó là chùa Quán Sứ, tọa lạc ở số 73 phố Quán Sứ, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Đây là ngôi chùa được xây dựng vào thế kỷ XV, là một phần không thể thiếu của hồn thiêng Hà Nội. Chùa Quán Sứ là nơi đặt trụ sở chính của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, ở đây diễn ra nhiều hoạt động tín ngưỡng đặc sắc.

Chùa Quán Sứ có thể nói là rất đặc biệt, bởi hiếm có ngôi chùa nào tên chùa cùng với nhiều câu đối được viết bằng chữ quốc ngữ đến vậy, đó cũng được coi là nét đặc trưng của ngôi chùa và vẻ đẹp của chữ quốc ngữ Việt. Những câu đối trên cổng đều là những lời răn dạy của Phật khuyên con người hướng thiện, là những bài học được bao đời nghe theo và học hỏi, nó đều xuất phát từ chính đời sống nhân dân, là những quan niệm bao đời được đúc kết lại thành lời răn dạy của Đức Phật.

Không gian của ngôi chùa hết sức giản dị nhưng cũng không kém phần trang nghiêm, tạo cho người khi đến nơi này có được cảm giác yên tĩnh, thư thái trong tâm hồn, giúp con người dễ hoà nhập, cảm thấy yên tâm hơn.

Chùa Trấn Quốc và chùa Quán Sứ là hai ngôi chùa đặc trưng cho vẻ đẹp của văn hóa dân gian và tín ngưỡng Phật giáo, bởi ở hai ngôi chùa này, ta thấy rõ nét nhất từng đường nét, vẻ đẹp của văn hóa dân gian. Hình ảnh chùa không chỉ là biểu hiện của nền văn hóa Phật giáo mà còn là nơi ta tìm về với hồn dân tộc giữa những bộn bề của cuộc sống, để tâm hồn mình được thư thái, thanh thản hơn.

Ở đây, ta được nghe chư Tăng giảng giải đạo lý làm người, là nơi nhắc nhở con người về đạo lý sống ở đời “uống nước nhớ nguồn”, “công cha nghĩa mẹ ơn thầy”, là bài học về tình anh em tình làng nghĩa xóm, là công ơn với Tổ quốc…

Phật giáo không hề giảng giải những đạo lý cao siêu, mà chỉ đơn thuần là những bài học kinh nghiệm được đúc kết từ đời sống dân gia, rất gần gũi với con người và dân tộc.

Theo Cổng thông tin điện tử Chính phủ - Thủ đô Hà Nội