Gần 60 năm, cuộc hội ngộ giữa đức Đạt Lai Lạt Ma và vị Cư sĩ Hộ pháp cảnh vệ Naren Chandra Das trong một buổi lễ đặc biệt được tổ chức bởi chính quyền bang Assam, thuộc thành phố Guwahati, miền Đông Bắc Ấn Độ. Buổi lễ đầy cảm xúc gợi nhớ đến sự trốn thoát thần kỳ của nhà lãnh đạo tinh thần đạo pháp dân tộc từ Tây Tạng sau một cuộc nổi dậy không thành công.

Đức Đạt Lai Lạt Ma rất xúc động và ôm vị Cư sĩ Hộ pháp cảnh vệ Naren Chandra Das tuổi đã 79 xuân và nói rằng: “Hơn nửa thế kỷ gặp lại chúng ta đều tuổi đã già hết rồi”.

Trong chuyến công du hoằng pháp 12 ngày của đức Đạt Lai Lạt Ma tại vùng biên giới phía Đông Bắc Ấn Độ. Chuyến viếng thăm của Ngài và buổi lễ đặc biệt này đã làm Trung Quốc nổi cơn thịnh nộ và cho rằng chuyến viếng thăm của Ngài khiến nảy sinh mâu thuẫn trong quan hệ giữa hai quốc gia Trung - Ấn. Trong chuyến viếng thăm lần này đức Đạt Lai Lạt Ma có những buổi chia sẻ pháp thoại và làm lễ tại Tu viện Tara, Lumla, Arunachal Pradesh.

Trung Quốc và Ấn Độ xảy ra tranh chấp vùng đất Hy Mã Lạp sơn, khu vực mà hai quốc gia muốn thiết lập chủ quyền. 

Trung Quốc cũng đòi lại một khu vực rộng khoảng 82.000 km² ở Đông Bắc Ấn Độ hiện là tiểu bang Arunachal Pradesh nhưng Trung Quốc thường gọi là Zangnan (Tạng Nam). Arunachal Pradesh có hơn 1 triệu dân, đại đa số gốc Tây Tạng, Miến Điện và người Thái, chỉ khoảng 15% là di dân từ các vùng khác của Ấn Độ, đặc biệt là hai tiểu bang lân cận Assam và Nagaland. Tại hội nghị Simla năm 1913-1914, thống đốc Anh Sir Henry McMahon ấn định biên giới giữa Ấn Độ và Tây Tạng theo một đường ranh giới mệnh danh là "đường McMahon" (McMahon Line) nhằm nới rộng vùng kiểm soát của Anh và tạo ra một số vùng đệm. Các đại diện Anh và Tây Tạng tại hội nghị thông qua đường ranh giới này nhưng Trung Quốc chối từ ký hiệp định vì khẳng định Tây Tạng thuộc chủ quyền của mình và đường McMahon vô giá trị.

Năm 1950, thấy Trung Quốc sửa soạn chiếm Tây Tạng, Ấn Độ đơn phương ấn định biên giới theo đường McMahon tuy Trung Quốc phản đối. Trong hơn 10 năm sau đó, vấn đề lắng dịu nhờ không khí hòa hoãn giữa hai nước, nhưng bùng lên trở lại với cuộc chiến tranh biên giới Ấn - Trung năm 1962. Trung Quốc kéo quân sang chiếm đa số khu vực này nhưng sau khi tuyên bố chiến thắng, rút trở lại sau đường McMahon.

Trung Quốc đã cảnh báo Ấn Độ rằng chuyến viếng thăm của đức Đạt Lai Lạt Ma, người mà Bắc Kinh gọi là “Người ly khai chống Trung Quốc” sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng cho mối quan hệ giữa hai cường quốc châu Á.

Đức Đạt Lai Lạt Ma đã trốn khỏi cung điện Lhasa vào tháng 3 năm 1959 khi Ngài mới 23 tuổi sau nhiều năm căng thẳng bùng nổ giữa nhân dân Tây Tạng và chính quyền Trung Quốc trong cuộc nổi dậy.

Ngụy trang thành người lính Trung Quốc, Ngài và các vị thành viên nội các Chính phủ Tây Tạng đã vượt khỏi cung điện và ban đêm dùng ngựa và đi bộ cực nhọc, vượt suối băng đèo qua sông Brahmaputra dài tới 500 mét để tới biên giới Ấn Độ, đức Đạt Lai Lạt Ma đã an toàn tới được thị trấn Mussoorie dưới chân núi Hy Mã Lạp Sơn, phía bắc New Delhi, thủ đô của Ấn Độ.

Chính phủ Ấn Độ đã thể hiện tinh thần hữu nghị láng giềng giữa hai quốc gia, đề nghị Ngài tỵ nạn và một tòa nhà ở thị trấn đồi Dharamsala, nơi Ngài được phép thành lập Nội các Chính phủ Tây Tạng lưu vong. Khoảng 80.000 người Tây Tạng và Ngài tỵ nạn sớm nhập cư tại thị trấn Himalayan.

Cố thủ tướng Ấn Độ, ông Nehru (1889-1964) lúc ấy hay tin liền đến thăm Ngài. Hiện nay, đức Đạt Lai Lạt Ma đang sống với chính phủ lưu vong của Ngài tại thị trấn Dharamsala, quận Kangra, tiểu bang Himachal Pradesh, miền bắc Ấn Độ. Ngoài ra, tại các tiểu bang khác trên toàn Ấn Độ hiện có khoảng 50.000 dân tỵ nạn Tây Tạng đang sinh sống. 

Vân Tuyền (Nguồn: The Guardian New)