450
Đa phần chúng sinh khổ vì không hiểu cảm thọ là vô thường
Trên con đường tu tập, khi hành giả quán chiếu sâu sắc về dòng duyên khởi, sẽ thấy rõ rằng mọi khổ đau đều không sinh khởi độc lập. Chúng có nguyên nhân, có điều kiện, có duyên để hiện hữu.
Như lời Phật dạy trong Thập Nhị Nhân Duyên: “Do duyên xúc nên có thọ, do duyên thọ nên có ái.” Cảm thọ tức là những cảm giác sinh ra khi thân tâm tiếp xúc với cảnh chính là mắt xích trung gian nối liền giữa thế giới hiện tượng và tâm chấp thủ. Khi duyên thọ diệt, tức là khi ta không còn bị chi phối bởi cảm giác vui, buồn, khổ, lạc, thì dòng ái dục tức tâm tham đắm, bám víu tự nhiên cũng lặng xuống.
Đa phần chúng sinh khổ vì không hiểu cảm thọ là vô thường. Khi cảm thọ lạc khởi lên, ta muốn giữ; khi cảm thọ khổ khởi lên, ta muốn xua đuổi. Chính cái “muốn” ấy tạo nên ái – khát ái, dục ái, hữu ái và từ đó lại sinh ra thủ, hữu, sinh, lão, bệnh, tử. Vì thế, “từ duyên thọ diệt thì duyên ái diệt” là chìa khóa để chấm dứt toàn bộ chuỗi sinh tử luân hồi trong chính nội tâm ta.
Khi hành giả đã biết cách làm chủ cảm thọ, tức là làm chủ được bệnh tật và khổ đau. Thân bệnh là chuyện tự nhiên của tứ đại, nhưng tâm bệnh mới là gốc rễ khiến con người khổ sở. Người biết tu không diệt cảm thọ bằng cách trốn tránh, mà diệt duyên cảm thọ bằng định niệm, tức là nhìn sâu vào cảm thọ để thấy bản chất vô ngã và duyên sinh của nó.
Có nhiều phương tiện để đạt đến định niệm, trong đó định niệm hơi thở, thân hành niệm và tâm bất động là ba cửa chính dẫn vào cùng một thực tại tịch tịnh.
Hai loại cảm thọ: Khổ đau và giải thoát
Định niệm hơi thở – Anapanasati – là pháp môn căn bản, đơn giản mà thâm sâu. Khi ta an trú trong từng hơi thở ra vào, tâm dần trở nên tỉnh thức và mềm mại. Hơi thở là cầu nối giữa thân và tâm, giữa hiện tại và vĩnh cửu.
Khi ta biết rõ từng hơi thở, cảm thọ sinh khởi cũng được thấy rõ. Lúc đó, thay vì bị cuốn theo cảm giác, ta chỉ đơn giản thấy nó sinh trụ diệt, như gió thoảng qua mặt hồ. Không bám vào, không chống lại. Chính cái thấy biết đó là trí tuệ, và trí tuệ làm mòn dần ái dục.
Thân hành niệm tức là quán niệm toàn thân trong mọi tư thế, mọi cử động giúp hành giả sống trong sự tỉnh giác thường trực. Khi đi, đứng, nằm, ngồi, biết rõ mình đang đi, đang đứng, đang nằm, đang ngồi. Khi ăn, khi nói, khi làm việc, đều biết rõ. Nhờ đó, thân trở thành pháp môn để soi chiếu tâm. Cảm thọ sinh ra nơi thân như nóng, lạnh, đau, mỏi được nhìn thấy như một hiện tượng đang diễn ra, không phải là “ta”. Khi thân được quán niệm như vậy, tâm không còn dính mắc vào cảm giác dễ chịu hay khó chịu. Duyên thọ được buông, duyên ái tự tan.
Tâm bất động là trạng thái cao hơn, khi tâm đã thuần thục trong định và tuệ. Bất động không có nghĩa là cứng nhắc hay vô cảm, mà là một nội tâm không dao động trước mọi biến động. Gặp cảnh thuận, tâm không khởi mừng; gặp cảnh nghịch, tâm không sinh giận. Tâm ấy ví như mặt hồ trong vắt, dù gió lớn hay sóng to cũng không thể làm đục nước. Ở tầng tu tập này, hành giả thấy rõ cảm thọ như mây bay qua bầu trời, không hề có người thọ, không hề có cái để thọ. Chỉ có tánh biết đang soi sáng tất cả.
Mỗi pháp môn có một đặc tướng riêng, và không có pháp nào cao hay thấp, chỉ có pháp nào hợp căn cơ. Người thiên về trí tuệ, thích sát có thể hợp với định niệm hơi thở; người năng động, cần sự tỉnh thức trong đời sống hằng ngày, hợp với thân hành niệm; người có nội tâm sâu lắng, đã vững chãi trong thiền định, có thể tu theo tâm bất động. Nhưng dù đi bằng con đường nào, đích đến đều là thấy rõ bản chất vô ngã của cảm thọ từ đó ái diệt, khổ diệt, và hành giả bước vào Niết-bàn ngay trong từng phút giây sống.
Khi duyên thọ diệt, tức là ta không còn phản ứng theo thói quen mê lầm. Lúc ấy, cảm thọ vẫn có nhưng tâm không còn bị điều khiển bởi nó. Đó chính là tự do đích thực, tự do khỏi mọi ràng buộc, mọi đau khổ, mọi sợ hãi. Cảm thọ diệt không phải vì không còn cảm giác, mà vì hành giả không còn đồng nhất mình với cảm giác. Tâm trở về bản tánh trong sáng, tịch nhiên, không còn phân biệt giữa vui và khổ, được và mất.
Người tu biết rõ, ái dục không thể bị diệt bằng ép buộc hay diệt dục, mà chỉ diệt khi trí tuệ thấy được cội gốc của nó là cảm thọ. Và cảm thọ chỉ tan khi có ánh sáng của trọn vẹn nhận biết chiếu soi liên tục.
Cho nên, ai tìm cầu con đường thoát trước hết hãy học làm bạn với cảm thọ, thấy rõ nó, hiểu nó, không bị nó điều khiển. Khi hiểu sâu sắc điều này, mỗi hơi thở, mỗi bước đi, mỗi cảm giác trên thân đều trở thành bài pháp nhiệm mầu. Và trong từng giây phút ấy ái diệt, khổ diệt, con đường giải thoát mở ra ngay giữa đời thường nơi hành giả đang sống, đang thở, đang mỉm cười.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Để mẹ nói, còn mình giữ tâm an
Phật giáo thường thức
11:07 21/11/2025
“Cứ để mẹ than phiền. Còn con, con sẽ không dao động”.
Cách nhận biết ma chướng trên đường tu
Phật giáo thường thức
09:03 21/11/2025
Nay chúng ta bắt đầu học Phật, những điều gây chướng ngại cho chúng ta rất nhiều. Chúng ta muốn đến đây nghe kinh, nhưng bạn thân của quý vị gọi điện thoại hẹn sẵn, khiến cơ hội của quý vị bị phá hoại. Đó là gì? Ma chướng đạo.
Nghiệp chứa ở đâu?
Phật giáo thường thức
08:01 21/11/2025
Một lần nọ, vua Milanda hỏi Đại đức Nāgasena rằng: “Bạch Ngài, Ngài có thể chỉ cho tôi biết Nghiệp chứa đựng ở đâu không?”.
Quở trách hay xúc phạm chư Tăng mang nghiệp rất nặng!
Phật giáo thường thức
17:28 20/11/2025
Việc quở trách hay xúc phạm chư Tăng - theo lời dạy của ngài Luang Pu Mun - không chỉ là hành vi bất thiện trong đời sống thường nhật, mà còn là một loại nghiệp rất nặng, có thể đưa người tạo nghiệp vào những cảnh giới đau khổ sau khi chết.
Xem thêm
