450
Giếng làng - Mảnh hồn làng tôi!
Giếng làng là một phần văn hoá của làng - mảnh hồn làng, là nơi gắn bó với biết bao kỉ niệm vui buồn của dân làng bao thế hệ. Ngày nay, giếng làng không được sử dụng nhiều như ngày xưa nữa nhưng nhớ về làng xưa không thể không nhớ đến giếng làng.
Long mạch của làng
Bên cạnh đào giếng để lấy nước sinh hoạt thì giếng làng còn là long mạch, phong thuỷ của làng. Nhờ long mạch và phong thuỷ đó mà các thế hệ người dân của làng được mạnh khoẻ, phát triển phồn thịnh và học hành thành đạt.
Theo các cụ cao niên trong làng truyền lại thì làng Văn Lâm (xã Lâm Trung Thuỷ, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh) có 03 giếng cổ như là 3 long mạch của làng còn tồn tại cho đến ngày nay.
Đầu tiên đó là giếng Chùa hay còn gọi giếng Trùa. Giếng nằm trong khuôn viên chùa Hoa Lâm Ngự (chùa Ngự). Giếng được đào cùng với quá trình xây dựng chùa, nước giếng dùng để “tắm” tượng Phật trong các ngày lễ trọng, lau rửa các đồ tế khí, các vật phẩm cúng tế và để các nhà sư, sãi dùng.
Giếng thứ hai là giếng Đồng Cựa. Giếng nằm trước gia đình ông Thống (Nguyễn Hàn) nên người làng thường gọi là “giếng ông Thống”. Nước giếng ở đây trong, ngọt, ít phèn nên được người làng dùng nhiều nhất.
Giếng thứ ba là giếng Sau Gia (có nghĩa sau nhà). Giếng nằm giữa hai làng Ngọc Lâm và Văn Lâm. Giếng được các cụ người làng Ngọc Lâm đào từ xa xưa (không rõ năm nào, giai đoạn nào).
Theo các cụ kể lại thì giếng có nước mạch thông với sông Chợ Cầu (sông La) nên nước giếng lúc nào cũng trong và không bao giờ cạn, những khi hạn hán, xung quanh giếng ruộng đồng khô nẻ nhưng giếng vẫn đầy nước.
Sau ba giếng cổ trên, làng đào thêm giếng Đồng Bạch, khoảng những năm cuối thế kỷ 19.
Vào những năm 1965 khi có nước của Trạm bơm Linh Cảm và những năm cuối của thập niên 80 thế kỉ 20 khi có nước của Trạm bơm làng, nhiều cụm dân cư đã đào thêm nhiều giếng mới như: giếng Đền (cải tạo từ hố bom do Thực dân Pháp ném bom xuống đền làng năm xưa), giếng ông Điền (gần nhà ông Điền), giếng bà Thăng (trước nhà bà Thăng), giếng Cồn Nhôn (trước nhà ông Anh Đặng), giếng ông Danh (trước nhà ông Danh),…
Mảnh hồn làng
Sau mỗi ngày lao động vất vả, cứ chiều xuống, dân làng lại quây quần bên giếng lấy nước. Giếng là nơi giao lưu trao đổi những chuyện vui buồn. Giếng cũng là nơi gặp gỡ của trai gái làng quê. Những đêm mùa hè trăng sáng, trai gái ngồi bên giếng, mở hồn mình đón những cơn gió mang hơi nước phả lên mát rượi. Nhiều mối tình quê cũng từ giếng làng mà thành. Nhiều O múc nước không may rơi gàu, rơi thùng xuống giếng, nhờ các “ênh” lấy giúp rồi bén duyên thành đôi lứa. Còn chuyện chờ các O trong xóm đi gánh nước, các “ênh” đón đường hay đi gánh nước cùng để lấy cớ làm quen, tìm hiểu và yêu nhau thì rất nhiều.
Ký ức tuổi thơ của tôi về giếng làng là những hôm đi câu tôm, cất te ở giếng, là câu những chú cá thia thia về nuôi ở trong các chai lọ thuỷ tinh; là những chiều hè tắm mát ở giếng, là những lần đi gánh nước thùng đầy quá không đứng dậy được phải đổ bớt đi.
Dòng nước giếng làng đã chảy trong huyết quản của các thế hệ dân làng Văn Lâm, nuôi lớn dậy ước mơ, khát vọng, làm nên sức sống và bản sắc riêng của con người quê hương. Nhiều người con xa quê vẫn luôn nhớ, thèm về đọi (bát) nước chè xanh nấu lên từ nước giếng làng. Nhiều người dân Văn Lâm hiện nay vẫn còn giữ được nếp quen lấy nước giếng làng về làm xôi, luộc gà, làm cỗ cúng tổ tiên và ông bà. Nhiều cụ khi sắp về với tổ tiên đã yêu cầu con cháu lấy nước giếng làng để tắm rửa, tẩy trần, để được hoà vào dòng nước mát của làng, của đất mẹ thân thương.
Cùng với sự phát triển của xã hội, dụng cụ lấy nước và đựng nước giếng làng theo từng thời, từng giai đoạn có sự phát triển khác nhau. Thời gầu mo, vò sành, chum, vại sành, nồi bảy; thời thùng tôn, gầu tôn; chum sành, bể cạn, ống bê tông; thời máy bơm nước, ống nhựa, thùng đựng nước inox là cả chiều dài lịch sử gắn liền với sự phát triển của làng.
Những năm 90 của thế kỉ 20, đời sống người dân được nâng lên, cùng với đó là sự ô nhiễm môi trường của nước thải sinh hoạt, của các loại thuốc trừ sâu, trừ cỏ, diệt chuột,… giếng làng, giếng cộng đồng mất dần vị thế, nhường chỗ cho giếng nhà lên ngôi. Thoạt đầu hai ba nhà chung nhau một giếng, nhà nào khá giả thì riêng một giếng. Ban đầu là giếng thùng tiếp đến là giếng khoan.
Hiện nay, người dân làng Văn Lâm chủ yếu dùng nước máy (nước lấy từ sông La) để sinh hoạt hàng ngày. Tuy không sử dụng nước giếng làng như ngày xưa nữa nhưng rất vui, làng Văn Lâm vẫn còn giữ được các giếng cổ - long mạch, phong thuỷ của làng, vẫn còn giữ được “mảnh hồn làng” cho con cháu mai sau.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Hạnh phúc do mình gieo: Con đường nhân quả - phước đức - chân thường
Phật pháp và cuộc sống
09:06 23/11/2025
Ở đời ai cũng đi tìm kiếm hạnh phúc. Đời người là cơ hội lớn nhất để có hạnh phúc. Phật giáo là những phương pháp, những con đường để con người thực hiện hạnh phúc; từ hạnh phúc nhỏ, có được có mất, đến hạnh phúc tối thượng, không được không mất. Khổ đau sở dĩ có vì con người không biết sống, tìm kiếm sai, mục đích sai, định hướng sai.
Tránh né cái ác
Phật pháp và cuộc sống
15:22 22/11/2025
Đức Phật nói cho chúng ta biết hết thảy mọi thứ trên cuộc đời đều do nhân duyên mà sinh khởi và cũng do nhân duyên mà đoạn diệt; tương tự như vậy, các phiền não khổ đau sở dĩ phát sinh là do duyên gần gũi với cái ác, với các đối tượng xấu ác hoặc do tiếp xúc với môi trường không thân thiện; và do vậy để ngăn tránh các phiền não khổ đau thì con người cần phải tránh xa cái ác, tránh xa các đối tượng xấu ác hoặc môi trường không lành mạnh.
Khi phố lên đèn
Phật pháp và cuộc sống
15:09 22/11/2025
Có một chiều thôi bận bịu, ta lang thang xuống phố, ngồi ở một ghế đá vỉa hè hay mỗi quán cóc nào đó thân quen. Ta hãy gác lại những lo toan bề bộn, cất đi những lo lắng ưu tư, cứ để cho lòng mình miên man vô định, ta ngồi ngắm phố xá lên đèn...
Cõi bồng phiêu
Phật pháp và cuộc sống
14:58 22/11/2025
Người đi từ cõi bồng phiêu/ Cơ hồ bóng xiêu chiều xuống/ Núi rừng ru hời tiếng vượn/ U hoài chạy trốn hoang liêu.
Xem thêm
