450
Khổ vui bắt đầu từ các căn
Gìn giữ sáu căn (giác quan) là một trong những pháp tu quan trọng của Phật giáo. Sáu giác quan (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý) luôn hướng ngoại để nắm bắt sáu trần (sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp).
Tâm phản ứng theo tiến trình xúc, thọ, ái để hình thành nên vô vàn sắc thái hạnh phúc và khổ đau. Các căn luôn tiếp xúc với sáu trần nên cuộc sống con người là chuỗi khổ vui vô cùng tận. Vấn đề là nhận ra cội gốc của khổ vui bắt đầu từ nơi căn để làm chủ tâm. Nếu tâm được làm chủ, có xúc mà không ái thì mọi sự an nhiên.
“Một thời, Đức Phật ở trong vườn Cấp Cô Độc, rừng cây Kỳ-đà, nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
- Thời quá khứ, có một con chồn mèo đói khát, gầy yếu, rình con chuột ở trong hang. Nếu chuột ra thì nó sẽ bắt lấy mà ăn. Một hôm, chuột ra khỏi hang rong chơi, chú mèo kia liền chộp rồi nuốt nhanh. Thân chuột nhỏ, bị nuốt sống vào bụng. Khi vào bụng rồi, nó ăn nội tạng mèo. Bị ăn nội tạng, mèo mê cuồng chạy lung tung khắp nơi, từ nhà trống đến gò mả, không biết dừng lại nơi nào, dần dần cho đến chết.
- Cũng vậy, Tỳ-kheo, có người ngu si nương nơi làng xóm mà sống, sáng sớm đắp y, ôm bát, vào thôn khất thực mà không khéo hộ thân, không giữ các căn, tâm không cột niệm, thấy các nữ nhân, khởi tư duy bất chánh, liền nắm bắt tướng sắc mà phát khởi lòng tham dục. Khi tham dục đã phát khởi, lửa dục cháy bừng, thiêu đốt thân tâm. Khi thân tâm bị thiêu đốt, tâm rong ruổi cuồng phóng, không thích ở tinh xá, không thích nơi rừng vắng, không thích dưới bóng cây; bị tâm ác bất thiện ăn vào pháp bên trong mà xả giới, thoái thất. Người ngu này chịu khổ đau lâu dài, không lợi lạc.
- Cho nên, Tỳ-kheo, cần phải học như vậy: Khéo hộ thân mình, giữ gìn các căn môn, buộc tâm chánh niệm mà vào thôn khất thực. Cần phải học như vậy.
Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành”.
(Kinh Tạp A-hàm, quyển 47, kinh 1260. Miêu ly)
Sống bình an trong lời Phật dạy
Lời bàn:
Pháp thoại này Đức Phật dùng hình ảnh con chồn mèo quá đói khát nên khi bắt được chuột nhắt liền nuốt chửng. Vì chuột chưa chết nên cắn phá nội tạng con chồn mèo khiến nó đau đớn quằn quại cho đến chết. Phải chi con chồn mèo ăn từ từ thì đâu đến nỗi. Cũng vậy, các căn luôn đói khát các trần, hễ gặp là bắt lấy và nuốt chửng, từ đó mới khổ đau.
Cho nên người tu cần gìn giữ, phòng hộ các căn. Nói là phòng hộ nhưng kỳ thực là phát huy chánh niệm tỉnh giác. Chánh niệm là nhớ nghĩ về một đối tượng Chánh pháp, như niệm Phật, niệm hơi thở… Nếu mắt thấy sắc, tai nghe tiếng, rõ biết rồi trở về đề mục niệm. Chánh niệm tỉnh giác cũng chính là rõ biết các pháp hiện tại, đang là. Giữ cho cái thấy chỉ là cái thấy, cái nghe chỉ là cái nghe, không bớt thêm và chẳng thương ghét.
Trong sáu trần thì pháp trần là sâu kín, là cảnh của ý. Pháp trần là bóng dáng của sắc, thanh, hương, vị, xúc còn lưu lại trong tâm. Chuyện qua rồi mà vẫn nhớ như in chính là pháp trần. Việc này chỉ mình ta tự biết, người ngoài không thể biết nên khó phòng hộ nhất. Chợt hiện lên một bóng hình, vang vọng một giai điệu du dương, thoảng đâu một mùi xưa cũ… chính là dính mắc pháp trần, nên người tu phải sớm nhận ra và phòng hộ.
Đức Phật khẳng định, nếu không phòng hộ sáu căn thì tâm ý bị cảnh trần lạc dẫn. Ái, thủ, hữu sẽ mở ra cánh cửa tái sinh, và tiếp tục đi mãi trong luân hồi. Người tu nếu phóng túng các căn là nguy cơ của thoái thất và chịu khổ đau lâu dài vì nhiều dính mắc.
Theo Báo Giác Ngộ.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Trong bão lũ, nhớ lời Phật dạy về tài sản thuộc về 5 nhà
Lời Phật dạy
07:17 22/11/2025
Mỗi mùa mưa lũ tràn qua miền Trung, người Việt lại chứng kiến cảnh nhà cửa chìm trong nước, ruộng đồng tan hoang, lúa thóc trôi theo dòng xiết. Những gia đình vừa gượng dậy sau trận lụt trước lại tiếp tục đối mặt với mất mát mới.
Nhìn thấy tánh Phật Dược Sư trong mỗi người
Lời Phật dạy
19:00 19/11/2025
Mỗi lần 30 tháng 9 âm lịch về, khi tiếng chuông chùa ngân vang trong không khí se lạnh cuối thu, tôi lại nhớ đến hình ảnh Đức Phật Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai - bậc Tối Thắng Y Vương với nguyện lực chữa lành không chỉ bệnh tật của thân, mà còn những đớn đau âm thầm của tâm.
Tâm đáng sợ hơn rắn độc
Lời Phật dạy
14:25 18/11/2025
Hình ảnh “kẻ bưng bát mật, chân chạy nhảy, mắt chỉ chăm chăm nhìn mật” là ẩn dụ sâu sắc về sự mê đắm.
Pháp như giếng nước giữa đời
Lời Phật dạy
10:56 18/11/2025
Giáo pháp Đức Phật là con đường trung đạo, không thuộc về riêng ai, không có đặc quyền cho bất kỳ thầy hay cá nhân nào.
Xem thêm
