Khi thấy rõ con người thật của chính mình, xấu tốt ra sao, phát tâm sám hối, chuyển đổi hướng thiện, khi đó con người mới có được ánh sáng trí tuệ. Hạnh phúc và bình an thật sự chỉ hiện hữu, khi con người nhận ra những khổ đau, phiền não chỉ là giả danh, nhân ngã thị phi đều không có thật.

Là người con Phật công phu tụng đọc kinh điển đến khàn tiếng, lạy Phật đến thân xác rã rời mệt mỏi, được người thế gian nhìn thấy ngưỡng mộ kính phục. Tuy nhiên, với ý thức mơ màng và tự tôn trong cái vỏ hào quang giả danh đó, thực tế thì muốn chạy trốn hoàn cảnh, lòng thì chất chứa ưu tư phiền não, tâm lại vì tội lỗi bản thân mà cầu xin một chút bình an tạm thời nơi cửa Phật.

Khi đó, con người thật sự khó hiểu và khó cảm nhận thấu suốt được tâm kinh, nghĩa Phật. Cách tụng kinh hành trì như thế chỉ là sự vay mượn của bản ngã, dễ phát sinh ra nhiều căn bệnh như: tự hào, hơn thua, so sánh, khen mình chê người, khiến người tu nhìn ra bên ngoài, nhiều hơn là tự soi rọi nội tâm.

Thông thường khi con người nhìn ngắm một bức tranh, đa số chỉ thấy được cái đẹp, cái xinh tươi của cây cảnh, hoa lá hoặc màu sắc rực rỡ một cách phiến diện hời hợt bên ngoài, ít ai cảm nhận hay động tâm hiểu được ý nghĩa mà người họa sĩ muốn gởi gắm trong bức tranh.

Cũng vậy, trong mọi khóa lễ ở chùa, con người thường coi trọng và chấp vào hình tướng bên ngoài như: cách thức tụng kinh buộc phải thuộc lòng, giọng đọc phải trầm bổng đúng nhịp. Khi lạy phải đúng nghi thức, hoặc lạy từng câu, từng chữ trong kinh. Cầu nguyện thì phải thành tâm sẽ được như ý.

Sau các thời tụng kinh bái sám xong, người ta thu xếp quyển kinh lại ngay ngắn, đem cất vào kệ, công phu như vậy xem như là hoàn mãn. Điều này không sai, nhưng chưa đủ. Bởi vì như vậy người ta chỉ nhận được sự bình an tạm thời, có một ít thiện phước mà thôi, chưa thấy rõ mục đích cứu cánh và chân lý đạo Phật.

Đức Phật dạy cách tu như thế nào? Hành trì ra sao? Đức Phật thuyết pháp 45 năm, để lại cho đời tam tạng kinh điển là vô ích hay sao? Tâm kính Phật trọng Pháp phải hiểu như thế nào đây?

Khi gặp nghịch cảnh, gặp những chuyện bất trắc, bất như ý, đa số người đời đi tìm quên trong thú vui thế tục, hoặc người có đạo tâm thì tìm nguồn an ủi nơi cảnh chùa thanh vắng. Còn những người thường hay đi chùa cầu phước, tụng kinh lễ Phật, hãy lắng tâm suy nghĩ, xem trong đời về chùa tụng kinh, hoặc đã thuộc nằm lòng tất cả bao nhiêu bộ kinh, lạy Phật bao nhiêu lạy, hầu như không còn tính được nữa. Tuy nhiên tâm trí vẫn bất an, nội tâm vẫn còn bị tổn thương vì những hạt giống khổ đau phiền não vẫn còn tồn tại, con người chưa thấy được phương cách nào để loại trừ. Biết rằng ai cũng có tánh giác, nhưng do con người mãi hướng ngoại tìm cầu suốt cuộc đời, nên các vị Tổ thường nhắc nhở rằng: “Như người vác Phật tìm Phật, người cỡi trâu tìm trâu”. Mãi mãi quẩn quanh trong vòng luân hồi sanh tử, làm sao thấy được Phật.

Dù tụng nhiều kinh điển

Buông lung không thực hành

Như trẻ đếm bò người

Không hưởng quả đạo hạnh.

(Kinh Pháp Cú)

Có người cảm thấy khinh an tự tại sau mỗi thời tụng kinh niệm Phật, công phu bái sám. Điều này thực quá tốt quá hay. Tuy nhiên, nếu không bước thêm bước nữa, không tư duy, không suy ngẫm, không hiểu thấu đáo tâm Phật ý kinh, để áp dụng trong đời sống hàng ngày, thời tụng kinh trở thành sự trả nợ chùa, trả nợ thế gian, không ích lợi bao nhiêu cho mình cho người cả.

Chư Tổ thường quở trách rằng: “Tu như vậy là đi tìm sừng thỏ hay lông rùa”. Sừng thỏ hay lông rùa là những thứ không có thật. Tu hành như vậy cho đến ngày bỏ lại xác thân phàm tục, cũng khó mà thấy Phật.

Phật pháp tại thế gian,

Mê ngộ có chậm mau,

Bôn ba qua một kiếp,

Người lỗi ta không lỗi,

Bỏ đời đi tìm thánh,

Sừng thỏ kiếm sao ra.

Trong kinh Pháp Bảo Đàn, khi đến lễ Lục Tổ Huệ Năng, một vị Tăng hiệu Pháp Đạt khoe: “Tôi đã tụng Kinh Pháp Hoa đến ba ngàn bộ rồi”. Lục Tổ bèn nói kệ dạy rằng:

Lạy vốn phá tự kiêu,

Đầu sao không sát đất,

Hữu ngã tội liền sanh,

Quên công phước thật lớn.

Người tên là Pháp Đạt,

Siêng tụng hoài không dứt,

Tụng không theo âm thinh,

Minh tâm mới gọi Phật,

Ngươi nay bởi có duyên,

Ta mới nói chân Pháp,

Tin chắc Phật không lời,

Liên hoa không do  miệng.

Tâm mê Pháp Hoa chuyển

Tâm ngộ chuyển Pháp Hoa,

Tụng lâu không rõ ý,

Kinh nghĩa ấy thù ta.

Vị Tăng Pháp Đạt nghe kệ xong, liền ăn năn sám hối: “Đệ tử tụng kinh nhưng chưa hiểu được nghĩa lý của kinh, chỉ tụng theo văn tự, tâm thường cao mạn cũng có chỗ nghi chưa thấu rõ, từ nay xin giữ hạnh khiêm tốn. Kính xin Ngài thương xót, lược giải nghĩa lý trong kinh”. (Kinh Pháp Bảo Đàn)