Trái tim của thiền tập theo dòng thiền Vipassana là chánh niệm. Để có chánh niệm đã là rất khó vì tâm thường sống trong trạng thái mê mờ, bị vọng tưởng hoặc cảm xúc che lấp. Việc phải giữ chánh niệm liên tục, mọi lúc mọi nơi thì lại càng là thách thức lớn hơn dành cho hành giả tu thiền.

Khi chánh niệm được duy trì bền bỉ thì theo thời gian chánh niệm sẽ trưởng thành và hành giả sẽ có “đà quán tính”, tu mà như không tu, không cần dùng lực để cố gắng tu tập nữa mà chánh niệm sẽ trở nên tự nhiên trong đời sống. Người có đà chánh niệm sẽ có tuệ giác, nhẹ nhàng, tĩnh tại, hoan hỷ, dễ chấp nhận mọi thứ.

Chánh niệm - nghệ thuật sống tỉnh thức

Để giữ chánh niệm liên tục ta cần phải có “chánh tinh tấn”, luôn nỗ lực đúng đắn, luôn tự nhắc mình chánh niệm và kiểm tra xem mình có chánh niệm hay không bằng cách đặt ra hai câu hỏi:

1. Tôi đang chánh niệm trên đề mục hoặc đối tượng nào?

2. Tôi đang chánh niệm tường tận, hết lòng hay chánh niệm một cách hời hợt?

Để mài giũa chánh niệm cho sáng thì hành giả cần những chất liệu quan trọng sau:

1. Có thông tin đầu vào đúng và hiểu biết đúng về pháp hành, về kỹ thuật hành thiền.

2. Thực hành liên tục, và liên tục, mỗi ngày, mỗi giờ, mỗi phút trong đời sống

3. Có sự thư giãn thoải mái.

4. Có chánh niệm một cách khôn ngoan (việc này hành giả phải học từ người thầy của chính mình).

5. Nhận diện rõ các loại phiền não, tạm phân loại để nhìn tường tận, xem nó thuộc nhóm phiền não nào: tham, sân hay si. Sự phân loại để giúp làm cho chánh niệm sắc sảo, thấy rõ những gì trong tâm, có trách nhiệm cho những gì nó nhìn thấy.