Ngạ quỷ nghe kinh là một trong những đề tài khá quen thuộc trong kinh Phật. Người phàm thì không ai thấy loài ngạ quỷ, trừ một vài trường hợp đặc biệt. Nhờ đọc kinh, chúng ta mới biết có ngạ quỷ ở xung quanh, cộng cư với loài người những nơi như nhà hoang, đồng trống, gốc cây, gò mối, giếng cạn…

Trong tâm thức của phần đông chúng ta, ngạ quỷ là loài luôn đói khổ, ác độc và xấu xa. Điều bất ngờ là có ngạ quỷ cũng muốn nghe thuyết pháp để tu tập hướng thiện, mong được giải thoát. Pháp thoại dưới đây ghi nhận chuyện quỷ mẹ Phú-na-bà-tẩu muốn nghe Thế Tôn nói pháp Tứ đế, nên dỗ hai con nín khóc cho mẹ nghe pháp khiến cho chúng ta vô cùng xúc động và có nhiều điều phải suy ngẫm.

“Một thời, Đức Phật ở tại nước Ma-kiệt-đề du hành trong nhân gian cùng với đại chúng, đến nghỉ đêm tại trụ xứ mẹ của quỷ con Phú-na-bà-tẩu. Bấy giờ, Thế Tôn vì các Tỳ-kheo nói pháp tương ưng bốn Thánh đế: Khổ Thánh đế, Khổ tập Thánh đế, Khổ diệt Thánh đế, Khổ diệt đạo tích Thánh đế.

92 vị rắn ẩn tu chùa Long Thiền, nghe thỉnh chuông là bò ra nghe kinh

Khi ấy, quỷ mẹ Phú-na-bà-tẩu có con là quỷ con Phú-na-bà-tẩu cùng quỷ nữ Uất-đa-la. Hai con quỷ nhỏ này khóc đêm. Quỷ mẹ Phú-na-bà-tẩu nói kệ dạy hai đứa con trai và gái của nó:

Này Phú-na-bà-tẩu

Uất-đa-la! Đừng khóc!

Để mẹ được lắng nghe

Như Lai đang thuyết pháp.

Cha mẹ không thể nào

Khiến con giải thoát khổ

Nghe Như Lai thuyết pháp

Giải thoát được khổ này.

Người đời theo ái dục

Bị các khổ bức bách

Như Lai vì thuyết pháp

Khiến hủy diệt sanh tử.

Nay mẹ muốn nghe pháp

Các con nên im lặng

Khi ấy Uất-đa-la

Và Phú-na-bà-tẩu

Đều vâng lời mẹ chúng

Im lặng mà lắng nghe.

Lời mẹ nói hay thay

Con cũng thích nghe pháp

Thế Tôn chánh giác này

Ở Thắng sơn Ma-kiệt

Vì các loài chúng sanh

Diễn nói pháp vượt khổ.

Nói khổ cùng nhân khổ

Khổ diệt, đạo diệt khổ

Từ bốn Thánh đế này

An ổn đến Niết-bàn

Vậy mẹ hãy lắng nghe

Những pháp Thế Tôn thuyết.

Khi ấy quỷ mẹ Phú-na-bà-tẩu liền nói kệ:

Lạ thay, con trí tuệ

Khéo hay chìu tâm ta

Con Phú-na-bà-tẩu

Khéo khen Phật Đạo Sư.

Con Phú-na-bà-tẩu

Cùng con Uất-đa-la

Nên sinh lòng tùy hỷ

Ta đã thấy Thánh đế.

Sau khi, quỷ mẹ Phú-na-bà-tẩu nói kệ xong, quỷ con trai và con gái, tùy hỷ im lặng.

(Kinh Tạp A-hàm, kinh số 1322)

Quỷ mẹ vì muốn thoát khỏi khổ đau trong đường ngạ quỷ nên phát tâm nghe Đức Phật thuyết pháp. Điều tuyệt vời là quỷ mẹ sau khi nghe pháp ‘đã thấy Thánh đế’. Mặt khác, quỷ mẹ đã khiến cho hai con của mình cũng thích nghe pháp và phát sinh lòng tịnh tín với Đức Thế Tôn. Ngày nay, nhiều người rất siêng năng đi chùa nhưng không phải ai cũng làm được như quỷ mẹ; vừa hiểu pháp để tu tập, vừa dẫn dắt con cái tin theo Chánh pháp.

Thế Tôn thuyết pháp cho các Tỳ-kheo mà nhiều loài được lợi ích. Mẹ con quỷ Phú-na-bà-tẩu trong pháp thoại là một điển hình. Trong một số pháp thoại khác, khi các Tỳ-kheo trùng tụng lại lời Phật dạy, các ngạ quỷ xung quanh khu rừng cũng chăm chú lắng nghe, học pháp và tu tập. Ngày nay mỗi khi tụng kinh, chúng ta phải quán niệm ngoài việc tu tập của tự thân cũng là một cách bố thí pháp, vì có nhiều loài đang lắng nghe.