Thứ sáu, 07/02/2025, 10:00 AM

Ngũ vị quân thần do vị thiền sư nào đề xuất?

Phạm Anh Kiệt

Hôm nay, ngồi dịch bài Vesak, tôi học lóm được một học thuyết khá hay của Tông Tào Động (曹洞宗, Caodong Chan School - một trong 5 tông phái thiền lớn của Trung Quốc), đó là thuyết NGŨ VỊ QUÂN THẦN (五位君臣, Five Ranks of Lord and Minister).

Ngũ vị quân thần do vị thiền sư nào đề xuất? 1

Theo đó, Ngũ vị quân thần là một hệ thống giáo nghĩa quan trọng trong Tông Tào Động, do Thiền sư Động Sơn Lương Giới (洞山良价, 807–869) đề xuất. Hệ thống này mô tả mối quan hệ vi diệu giữa chân (真, chân lý tuyệt đối) và tục (俗, thế giới hiện tượng), nhằm hướng dẫn hành giả trong quá trình tu tập và chứng ngộ.

Hệ thống này sử dụng hình ảnh “quân” (君, vua, chủ thể) và “thần” (臣, bề tôi, đối tượng) để biểu thị mối quan hệ giữa chân lý tuyệt đối (tánh Không, vô sai biệt) và thế giới hiện tượng (sai biệt, hữu vi). Mối quan hệ này được bộc lộc qua năm giai vị, bao gồm:

1️⃣ Chính trung lai (正中來, The Apparent within the Real): Trong chân lý tuyệt đối (chính, 真), vẫn có bóng dáng của hiện tượng (tục, 俗).

➡️Ví dụ: Mặt trăng phản chiếu trên mặt nước. Mặt trăng thật (chân) ở trên trời, nhưng bóng trăng (tục) vẫn hiện hữu trong nước.

Trong Thiền quán, một người đạt ngộ, dù thấy được bản thể tuyệt đối (chân), nhưng vẫn còn những khía cạnh của thế gian hiện diện trong nhận thức của họ.

2️⃣ Tà trung chí (偏中至, The Real within the Apparent): Trong thế giới hiện tượng vẫn có sự hiển lộ của chân lý.

➡️Ví dụ: "Hoa trong gương, trăng dưới nước". Dù là hình ảnh hư huyễn (tục), nhưng bản chất của chúng vẫn phản ánh chân lý về sự vô thường.

Trong Thiền quán, Khi nghe tiếng chuông chùa, một hành giả bỗng nhiên trực ngộ bản thể (chân) nhờ thấy được thực tính vô ngã nơi tiếng chuông do nhiều rung động âm thanh ghép lại mà thành.

3️⃣ Chánh trung thiên (正中偏, Coming from within the Real): Khi hành giả an trụ trong chân lý tuyệt đối nhưng vẫn có thể tùy duyên ứng hiện.

➡️Ví dụ: Một Thiền sư sống trong rừng sâu nhập định, nhưng khi có người đến hỏi đạo, ngài vẫn mở lời giảng giải, nói về đạo - đời mà không vướng mắc vào thế gian.

4️⃣ Tà trung chính (偏中正, Arrival at Mutual Integration): Khi thế giới hiện tượng và chân lý tuyệt đối không còn tách biệt, dung thông nhau.

➡️Ví dụ: Một nghệ nhân làm gốm, trong từng động tác nặn đất, nung lửa, ông hoàn toàn hòa nhập vào công việc, không có sự phân biệt giữa chủ thể (người thợ) và đối tượng (đất sét).

Trong Thiền: Một người đi, đứng, nằm, ngồi đều là Thiền. Không còn ranh giới giữa giác ngộ và đời thường.

5️⃣ Kiến trung chân (兼中到, Unity Attained): Đạt đến cảnh giới viên dung, không còn phân biệt giữa chân và tục.

➡️Ví dụ: Một cốc trà đơn giản, nếu nhìn bằng tâm sáng suốt, cốc trà này chính là pháp giới vô tận: Trong tách trà nhỏ có nhân duyên của lá trà, của trời mây gió sương tạo nên lá trà, có công lao mồ hôi nước mắt của người trồng trà, có vạn hữu hư không làm duyên. Do đó, không còn gì ngoài sự toàn thể viên dung.

Trong Thiền: “Xuân đến hoa tự nở, thu sang lá vàng rơi” - mọi sự vật đều tự nhiên như nó vốn là, không cần phân biệt chân hay tục nữa.

Ngũ vị quân thần giúp hành giả thấy rằng chân lý và thế gian không tách biệt. Khi hành giả tiến bộ, họ từ từ chuyển từ việc thấy chân và tục là hai đến việc viên dung cả hai, đạt đến cảnh giới “bình thường tâm thị đạo” (tâm bình thường chính là đạo).

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Dành cho bạn

Diễn thơ Kinh Di Giáo

Kinh Bách Dụ: Đốn cây hái trái

Kinh Bách Dụ: Lạc đà của người lái buôn chết

Kinh nên hành trì, không nên hành trì

Pháp ngữ trong Kinh Kim Cang (5)

Kinh Bách Dụ: Hẹn con đi sớm

Nên tụng kinh gì trong tháng bảy âm lịch?

Kinh Phật và các nghi lễ: Nghi thức phóng sinh

Bài kinh: Đức Phật dạy về oai lực của cây bồ đề

Kinh Phân biệt bố thí (tiếng Việt, dễ đọc dễ hiểu)

Hạnh nguyện và năng lực gia trì của đức Phật Dược Sư

Phật giáo thường thức

10:50 19/11/2025

Hôm nay, nhân ngày kỷ niệm vía đức Phật Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai, chúng tôi xin nói về mười hai hạnh nguyện của Ngài. Đức Phật Dược Sư còn có tên là Đại Y Vương Phật, Ngài là vị giáo chủ cõi Tịnh Lưu Ly ở phương Đông.