Quan niệm của tiền nhân về thiên tai dịch họa

‘Tôi muốn nhận lấy các nghiệp tội của chúng sinh’

Góc nhìn của tiền nhân về thiên tai địch họa

Không phải chờ đến khi khoa học kỹ thuật phát triển nhiều chấm như ngày nay nhân loại mới chịu đựng thiên tai địch họa, từ khởi thủy nhân loại đã đồng hành cùng đủ tai ương từ trời đất, chiến tranh, núi lửa, động đất và đương nhiên, dịch bệnh. Và khi ấy loài người ở từng khu vực theo sự chi phối của phông nền văn hóa tư tưởng, triết học, trình độ phát triển tư duy và mọi mặt, có góc nhìn rất riêng về họa phúc, trong đấy có dịch như COVID-19 đang diễn ra.

Ở phương Đông, khu vực có tương đồng cao như Việt Nam (VN) và Trung Quốc (TQ), khi nền tảng khoa học kỹ thuật và triết học duy vật cùng văn hóa tư tưởng phương Tây chưa ảnh hưởng, nhà nước cổ đại, các thức sĩ, dân chúng (và cả giới thầy thuốc) phát biểu về thiên tai địch họa, dịch bệnh có khi rất xa lạ với nhận thức ngày nay.

Phổ biến có góc nhìn theo thế giới quan nhân sinh quan chi phối bởi thuyết ngũ hành, âm dương tương quan xung khắc hay tương hợp, quan niệm đạo đức nhà cầm quyền và đạo đức xã hội của dân chúng tác động đến trời đất, về sự tồn tại và ảnh hưởng quyết định của thần thánh đến đời sống nhân gian….

Đọc Đại Việt sử ký toàn thư và chỉ lướt qua các sự kiện, dễ dàng nhận ra quan điểm của sử gia, triều đình, giới trí thức và dân chúng đương thời về vấn đề đang đề cập: theo một lối biên niên sự kiện chi li, các hiện tượng sấm chớp dông bão, động đất, mất mùa, dịch bệnh…được tóm lược và lý giải theo cách đương thời về trời đất, và khi ấy triều đình thường có động tác dùng đạo đức hóa giải tai ách cho nhân gian và nhà cầm quyền lý giải rằng họa tai cho trời đất linh ứng trừng phạt bởi nhà Vua hay quan lại hành xử không tốt, bức hiếp dân chúng, không hoàn thành sứ mệnh trời trao (thiên tử); và triều đình ban chiếu an ủi dân chúng, lập đàn cáo trời đất nhận lỗi, lại mở cửa kho lương thực phát chẩn, giảm sưu thuế, đại xá thiên hạ - thả tù nhân hay giảm hình phạt… Đấy là nhận thức và “biện pháp” của tiền nhân. Không bàn đến tính mê tín hay sai lầm khoa học qua góc nhìn duy vật ngày nay, hành xử của triều đình như đã đề cập ở trên mang tính nhân đạo nhân văn sâu sắc, đắc nhân tâm.

Mới đây, bộ tư pháp Iran quyết định tự do tạm thời qua trận dịch cho đông đảo tù nhân trên cơ sở quý trọng sinh mệnh họ trước đe dọa của COVID-19. Ngoài ra, các nhà nước nơi vướng dịch tùy khả năng tài chính đều chi từ ngân sách các khoản hỗ trợ dân chúng từ trang cấp khẩu trang đến cung cấp điều kiện sinh hoạt khi cách ly và cung cấp tài chính cho công tác nghiên cứu phương pháp  – thuốc, vắc xin.. Các nhà tư bản lớn cũng chi những khoản tiền lớn hỗ trợ cộng đồng chống dịch. Chung quy đấy là hành động nhân văn thời hiện đại có tương đồng tiền nhân bất chấp nhận thức nhân sinh thế giới quan đã thay đổi rất nhiều.

Theo “mô típ” dịch, họa tai như mô tả trong Đại Việt sử ký toàn thư, giặc châu chấu lại xuất hiện. Chuyện cũ chuyện mới rất gần gũi…

Góc nhìn của nhà Phật

‘Tôi muốn nhận lấy các nghiệp tội của chúng sinh’

Thuyết nhân quả Phật giáo chi phối hết thảy, "nhân” gây tạo từ thói quen sát sinh, từ huân tập ác nhiều đời kiếp tạo nghiệp dữ tích tụ trong âm thầm đến hồi hình thành quả như đang thấy. Cũng mạo muội lập luận đơn giản theo “đà” lý luận trên, chúng sinh thọ nghiệp tương ứng chịu quả báo tương ứng và cũng theo cách nhìn ấy dịch bệnh không có gì ngẫu nhiên và công hạnh tu tập, tích lũy phước báo, giữ đời sống đạo đức, tạo phước bằng bố thí cúng dường, trì chú, giữ giới...sẽ được linh ứng bảo hộ tương ứng. Đương nhiên, có nói, đấy là phát biểu sơ cơ, đơn giản - chung quy muốn nói rằng có khác biệt trong nhận thúc về dịch bệnh tùy thời gian và khu vực văn hóa, trình độ phát triển, tùy tôn giáo - niềm tin và chính trị, nhưng việc lành việc thiện việc đạo đức – nói theo ngôn ngữ nhà Phật - đều như nước Cam Lồ làm diệu mát hay hóa giải tai ương. COVID-19, thử nhìn lại và suy nghĩ…

Dịch bệnh COVID-19 (tên chính thức bởi WHO), còn được gọi là dịch viêm phổi cấp do chủng mới của virus corona (viết tắt: NCP, do Trung Quốc gọi) hay đơn giản dịch virus corona, là một dịch bệnh truyền nhiễm gây ra bởi virus SARS-CoV-2 đang ảnh hưởng đến Trung Quốc đại lục, cùng với nhiều trường hợp ở hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ khác. Bắt đầu bùng phát từ tháng 12 năm 2019 tại thành phố Vũ Hán thuộc tỉnh Hồ Bắc ở miền Trung Trung Quốc, khi một nhóm người bị viêm phổi không rõ nguyên nhân, đã tiếp xúc chủ yếu với những người buôn bán làm việc tại chợ bán buôn hải sản Hoa Nam, nơi bán động vật sống và được cho là địa điểm bùng phát dịch bệnh đầu tiên – điều này vẫn đang còn nhiều tranh cãi.

Các nhà khoa học Trung Quốc sau đó đã phân lập được một loại coronavirus mới, được WHO lúc đó tạm thời gọi là 2019-nCoV, có trình tự gen giống ít nhất 79,5% với SARS-CoV trước đây. Sự lây nhiễm từ người sang người đã được xác nhận cùng với tỉ lệ bùng phát dịch tăng nhanh vào giữa tháng 1 năm 2020. Thời gian ủ bệnh từ 2 đến 14 ngày, đã có bằng chứng rằng bệnh có thể truyền nhiễm trong khoảng thời gian này và trong vài ngày sau khi hồi phục. Triệu chứng phổ biến của bệnh bao gồm sốt, ho và khó thở, có thể gây thiệt mạng trong trường hợp nghiêm trọng.