450
Số phận của bức tượng quý nhất Việt Nam
Được xem là bảo vật tại chùa Phật Tích, pho tượng Phật A Di Đà là di vật có giá trị nhất được lưu giữ từ thời Lý, chuẩn mực về điêu khắc tượng.
>>Những ngôi chùa Việt độc đáo
Bức tượng Phật quý nhất Việt Nam
Chùa Phật Tích (hay còn gọi là chùa Vạn Phúc) nằm cách Hà Nội 20km về phía Đông, có vị trí tọa lạc trên núi Lạn Kha thuộc địa phận xã Phật Tích, huyện Tiên Du tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: Internet
Theo các tài liệu sử sách, chùa Phật Tích (trước đây có tên gọi Vạn Phúc) được vua Lý Thánh Tông khởi dựng vào năm Long Thụy Thái Bình thứ 4 (1057) với nhiều tòa ngang dãy dọc. Năm 1066, vua Lý Thánh Tông lại cho xây dựng một ngôi tháp cao. Ngôi chùa được coi là một trong những công trình kiến trúc Phật giáo lớn bậc nhất đương thời với "cây tháp quý cao ngàn trượng, tạc pho tượng mình vàng cao 6 thước".
Khi ngôi tháp bị đổ (khoảng thế kỷ XV), pho tượng bị vùi trong đống gạch vụn. Đến mãi cuối thời Hậu Lê (1676 -1705) khi dựng lại ngôi chùa trên núi Tiên Du, người ta mới tìm thấy pho tượng.
Theo nhà nghiên cứu Đào Xuân Ngọc, các nhà nghiên cứu có những kiến giải khác nhau về tên gọi (pháp hiệu Phật), nhưng tên gọi Phật A Di Đà là pháp hiệu phổ biến, quen thuộc khi mọi người nhắc đến pho tượng Phật tại chùa Phật tích.
Cho đến nay, di vật có giá trị nhất còn được lưu giữ lại từ thời Lý là pho tượng Phật A Di Đà với biệt danh "Pho tượng Phật xưa nhất được xác định niên đại". Nhà sử học Dương Trung Quốc nhận định tượng Phật A Di Đà là hiện vật lịch sử gắn liền với đạo Phật Việt Nam từ thời kỳ rất sớm. Đây là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Phật giáo nói riêng và nền tạo hình Việt Nam nói chung.
Trải qua những biến động thăng trầm của một ngàn năm lịch sử nhiều biến cố, bức tượng A Di Đà bằng đá xanh trong chùa Phật Tích (thuộc thôn Phật Tích, xã Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh) là một bảo vật có sức sống vô cùng mãnh liệt, vẫn trường tồn với thời gian. Ảnh: Internet
Bức tượng mang nhiều nét “quý tướng” của nhà Phật như: tóc xoăn, cổ cao, dái tai dài, đặc biệt đôi mắt khép hờ nhưng vẫn thể hiện được ý nghĩa muốn quan sát sự vật xung quanh, cứu vớt chúng sinh. Thân hình tượng cân đối, thanh thoát, mang nhiều vẻ nữ tính.
Tượng ngồi theo thế kiết già, hai tay đặt chồng lên nhau, ngồi hơi nghiêng về phía trước nhưng vẫn toát lên vẻ nghiêm trang, điềm tĩnh. Nghệ nhân xưa tạc tượng mặc pháp y với hai lớp áo, các nếp nhăn của áo được trạm khắc, gợi tả khéo léo và tinh tế.
Quan sát gần bức tượng có thể thấy đó là kiểu dáng áo dính ướt khiến tượng không cứng nhắc mà có phần thanh thoát, thoải mái. Điểm làm tôn thêm vẻ đẹp cho pho tượng chính là bệ đá tòa sen hình cánh hoa sen úp và ngửa, được trang trí khá tỉ mỉ.
Phần trên cánh sen là hình ảnh trạm khắc rồng mang đậm phong cách thời Lý (Rồng thời Lý là rồng giun da trơn không vảy khác hẳn rồng thời Trần). Lớp nhỏ hơn là hình ảnh chạm khắc hoa cúc dây, dưới mỗi dây hoa cúc là những người tí hon, dưới cùng là hình ảnh sóng nước.
Bức tượng đã từng nhiều lần bị hư hại
Bức tượng Phật A di đà từng nhiều lần bị hư hại. Trong những cuộc giao tranh, đạn pháo của quân Pháp đã bắn trúng làm bức tượng tưởng như bị hủy diệt: đầu gãy, ngực vỡ, thân, bệ lăn lóc nhiều năm ngoài bãi cỏ.
May mắn, khi đó, trong làng có một cụ già thương tiếc cho một báu vật liền trộm lấy đầu và thân tượng đem về cất cẩn thận. Sau đó, cụ lấy nước từ Giếng rồng thiêng gần đó để lau chùi cẩn thận. Hòa bình lặp lại cụ già đem bức tượng trả lại cho chùa.
Từ đó đến nay tượng Phật trải qua nhiều lần tu sửa và phục dựng lại theo nguyên mẫu.
Theo các chuyên gia, tượng Phật A Di Đà thời Lý không chỉ là một hiện vật tôn giáo mang ý nghĩa lịch sử quan trọng mà còn là một tuyệt tác về điêu khắc tượng tại Việt Nam với những giá trị về mặt tạo hình độc đáo. Ảnh: Internet
Bức tượng quý này đã được hàn gắn lại tương đối đúng với vóc dáng khi xưa, chỉ còn vài khiếm khuyết như đầu tượng gắn hơi ngửa ra sau, bệ tròn sư tử chưa lắp, hai tai và một số chi tiết đã mất hẳn.
Theo các chuyên gia, tượng Phật A Di Đà thời Lý không chỉ là một hiện vật tôn giáo mang ý nghĩa lịch sử quan trọng mà còn là một tuyệt tác về điêu khắc tượng tại Việt Nam với những giá trị về mặt tạo hình độc đáo. Đây là tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo, một chuẩn mực về điêu khắc tượng tại Việt Nam xưa và nay.
Theo nhà nghiên cứu Đào Xuân Ngọc, pho tượng chùa Phật Tích mang giá trị nghệ thuật độc đáo mà các nhà nghiên cứu mỹ thuật thường lấy điểm rơi cho phong cách điêu khắc thời Lý là phong cách Phật Tích.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Ngân nga tiếng chuông Thiên Mụ
Chùa Việt
12:31 17/11/2025
Tôi có diễm phúc sinh sống ở Huế được bảy năm. So với cuộc đời con người thì thời gian đó chưa phải là dài, song cũng đủ để người ta gắn bó để rồi thầm thương, thầm nhớ mỗi khi phải đi xa. Từ hồi còn là chàng sinh viên nghèo, với chiếc xe đạp cà tàng, không biết bao nhiêu lần tôi đã lên thăm chùa Thiên Mụ mỗi dịp Chủ nhật, để rồi tiếng chuông thu không trầm hùng, lắng đọng lan tỏa giữa không gian bàng bạc màu sương khói của chốn đế kinh cứ theo tôi suốt dọc dài trong từng nỗi nhớ nhung vời vợi trên đất khách quê người thăm thẳm niềm nhật mộ hương quan.
Khám phá nét cổ kính và an yên của chùa Pháp Vân giữa lòng Hà Nội
Chùa Việt
13:30 13/11/2025
Khám phá chùa Pháp Vân, ngôi chùa cổ kính tại phường Hoàng Mai với kiến trúc bề thế và là nơi thờ Pháp Vân, một trong Tứ Pháp của tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
Khám phá Chùa Khleang, điểm hẹn tâm linh và nghệ thuật giữa miền Tây
Chùa Việt
14:58 12/11/2025
Tọa lạc trên đường Tôn Đức Thắng, phường Sóc Trăng, thành phố Cần Thơ, Chùa Khleang được xếp hạng là Di tích Kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia năm 1990.
Về Thanh Hóa khám phá chùa Nam trên núi Hinh
Chùa Việt
16:42 11/11/2025
Giữa lòng phố thị, có một chốn linh thiêng, thanh tịnh, nơi lưu giữ dấu ấn văn hóa và tâm linh qua bao đời – đó là Chùa Nam, hay còn gọi là Hinh Sơn tự, tọa lạc trên núi Hinh, thuộc phố Tân Cộng, phường Đông Sơn.
Xem thêm
