Thà chấp có bằng núi Tu Di, không nên chấp không bằng hạt cải

HỎI: Thưa thầy, trong sách có ghi: "Thà chấp có bằng núi Tu Di, không nên chấp không bằng hạt cải". Câu này có ý nghĩa như thế nào ạ?

ĐÁP: Trước khi giải thích câu này, chúng ta nên hiểu thế nào là chấp có, thế nào là chấp không. Nếu chưa hiểu chấp có chấp không, dù có giải thích cũng không hiểu được ý nghĩa.

Chấp có là tin có thiên đường, có địa ngục, có phước, có tội, có thiện, có ác... chấp có một cách tuyệt đối. Vì chấp có tội nên sợ tội, chấp có phước nên ham làm phước, do chấp có địa ngục nên sợ địa ngục không làm ác, chấp có thiên đường nên muốn sinh lên thiên đường lo làm lành. Tuy chấp có là dở mà ít tai nạn ít khổ đau. Còn chấp không là không tin có thiên đường, không tin có địa ngục, không phước, không tội, không thiện, không ác. Chấp cái gì cũng không hết nên cứ làm ác, cứ tạo tội, không biết hướng thượng để làm lành hưởng phước mặc tình muốn làm gì thì làm, nguy hiểm không thể lường.

Thế nên nói: "Không nên chấp không bằng hạt cải", chấp không chút xíu cũng tai họa. Vì chấp có nên sợ tội không dám làm ác, ham phước nên siêng làm lành. Vì chấp không nên tha hồ làm ác tạo tội, rơi vào địa ngục như tên bắn. Thà chấp có mà không xuống địa ngục. Do đó mới có câu: "Thà chấp có như núi Tu Di, không nên chấp không bằng hạt cải".

Câu chuyện sau đây có liên hệ đến chấp có và chấp không. Một thiền khách đến hỏi Thiền sư Trí Tạng:

- Thưa Hòa thượng có thiên đường không?

- Có.

- Có địa ngục không?

- Có.

- Có tội không?

- Có.

- Có phước không?

- Có.

Hỏi cái gì Thiền sư cũng đáp có, thiền khách mới nghi hỏi lại:

- Hòa thượng nói như vậy có lầm không?

- Ta đối đáp với ông đâu có lầm.

- Tại sao tôi hỏi có thiên đường không, có địa ngục không... Ngài Quốc Nhất trả lời không, bây giờ hỏi Hòa thượng, Hòa thượng nói cái gì cũng có hết. Vậy thì ai đúng? 

Thiền sư Trí Tạng không trả lời ai đúng hết, mà Ngài hỏi:

- Ông có vợ không?

- Dạ có.

- Hòa thượng Quốc Nhất có vợ không?

- Dạ không.

- Vì Hòa thượng Quốc Nhất không có vợ, nên Ngài nói không. Vì ông có vợ nên tôi đáp có.

Câu chuyện mới nghe qua như là đùa vậy. Song nó hàm xúc ý nghĩa: Hòa thượng Quốc Nhất không bị ái nhiễm ràng buộc, tu thấy tột được lý đạo, nên Hòa thượng nói không. Còn người phàm phu thê thằng tử phược cột trói chằng chịt, vô minh phiền não phủ che mà nói không thì tạo tội đọa đường ác. Vì vậy nên phải nói có. Đó là ý nghĩa của câu: "Thà chấp có bằng núi Tu Di, không nên chấp không bằng hạt cải".  

Hòa thượng Thích Thanh Từ