Thứ, 10/11/2025, 07:17 AM

Thắng tâm giữa nghịch cảnh

Thiền sư Ajahn Chah

Tu tập không phải là tìm nơi yên tĩnh để tránh khổ, mà là học cách thắng được tâm ngay giữa nghịch duyên.

Khi sân hận khởi lên, hãy nhìn thẳng vào nó, quan sát nó đến từ đâu, vì sao ta cho phép nó tồn tại. Nếu biết rằng cơn sân không mang lại điều tốt, tại sao ta vẫn giữ lại? Giữ lại chỉ là điên rồ. Buông được là tự do. Tu tập chính là rèn luyện tâm mình, để thấy rõ mọi cảm xúc khởi lên rồi tan đi, không chạy trốn, không nuôi dưỡng.

Sống giữa cuộc đời nhiều va chạm, phiền toái, bất đồng, ta càng có cơ hội hiểu tâm mình. Bởi chính trong rối loạn, ta mới thấy thế nào là bình an. Đừng tránh né nghịch cảnh, vì đó là lớp học thật nhất cho sự trưởng thành nội tâm.

Thắng tâm giữa nghịch cảnh 1 — Thiền sư Ajahn Chah.

Khi Đức Phật và Tôn giả A-nan đi khất thực, Ngài đến một ngôi làng có người tà kiến. Đức Phật đứng yên trước cửa một nhà, tay mang bát, lặng lẽ và bình thản. Ngài không lo lắng, không kỳ vọng. “Nếu họ cúng dường, thì tốt; nếu họ không cúng dường, cũng không sao.” Ngài đứng trong chánh niệm, trong sự an nhiên tuyệt đối. Còn Tôn giả A-nan thì đi qua đi lại, bối rối, xấu hổ và khó chịu. Ông nghĩ: “Họ không cúng mà Thế Tôn vẫn đứng, chẳng ích gì cả. Hay là nên đi chỗ khác?”.

Nhưng Đức Phật vẫn im lặng. Khi thấy không thể khất thực ở đó, Ngài mới lặng lẽ rời đi, không trách, không phiền. Có khi, Ngài nhận đồ cúng dường dù người cho không thành tâm. Vì Ngài không trốn tránh, cũng không phán xét. Ngài chỉ nhận như một cách cho người khác gieo duyên.

Trở về tinh xá, Tôn giả A-nan thưa hỏi: “Bạch Thế Tôn, tại sao chúng ta vẫn đứng ở nơi không ai cúng dường? Con thấy xấu hổ và khổ tâm. Nếu đi nơi khác, chẳng phải tốt hơn sao?”. Đức Phật dạy: “Này A-nan, nếu ngươi chưa thắng được tâm mình ở đây, thì đi nơi khác cũng không thắng được. Nhưng nếu ngươi thắng được tâm mình ngay tại đây, thì đi đến đâu ngươi cũng thắng.”

A-nan đáp: “Con chỉ thấy xấu hổ thôi.” Đức Phật hỏi: “Xấu hổ điều gì? Ta đứng yên, đâu có phạm tội hay làm điều ác?” A-nan im lặng. Đức Phật nói: “Xấu hổ vì điều không đáng xấu hổ là vô minh. Nếu ta chưa thắng được tâm ở đây, thì đi đâu cũng sẽ thất bại. Còn nếu thắng được ở đây, thì đến đâu cũng là chiến thắng. Đừng chạy trốn, A-nan. Hãy thắng ngay trong tâm mình”.

Câu chuyện ấy là bài học cho mỗi người đang đi trên hành trình tu tập hay đơn giản chỉ là sống giữa đời thường. Chúng ta thường tìm sự yên ổn ở bên ngoài - một nơi ít ồn ào, một công việc nhẹ nhàng, một mối quan hệ không va chạm. Nhưng Đức Phật dạy, bình an không phải là trốn tránh sóng gió, mà là giữ tâm vững giữa sóng gió.

Khi ta không còn bị ngoại cảnh chi phối, khi lời chê không khiến ta tổn thương và lời khen không làm ta kiêu mạn, khi gặp người xúc phạm mà tâm vẫn bình thản - đó chính là lúc ta thật sự thắng được chính mình. Và người thắng được mình, như Đức Phật từng dạy, là người chiến thắng vĩ đại nhất.

Tu tập không chỉ là ngồi thiền hay tụng kinh, mà là quan sát tâm mình trong từng phản ứng nhỏ: khi bị chỉ trích, khi mất mát, khi không được như ý. Nếu thấy tâm nổi giận, biết rằng nó đang nổi giận; nếu thấy buồn, biết rằng mình đang buồn - chỉ cần như thế, cơn sóng cảm xúc ấy sẽ yếu dần.

Đức Phật không dạy ta diệt trừ cảm xúc, mà dạy ta hiểu cảm xúc. Khi hiểu, ta không còn nô lệ cho nó. Khi hiểu, ta biết mọi thứ đều vô thường, đến rồi đi, như gió thoảng mây bay.

Hạnh phúc thật sự không nằm ở việc không gặp nghịch cảnh, mà nằm ở chỗ gặp nghịch cảnh mà tâm vẫn an. Đó là bản lĩnh của người tu, cũng là trí tuệ của người sống tỉnh thức.

Khi tâm an giữa sóng gió, thì đi đâu cũng là an lạc.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.