Thực tế, sông Hương khởi nguồn từ dãy Trường Sơn Đông hùng vĩ chảy ngang Đại nội Huế đến chợ Đông Ba rồi xuôi về cửa biển Thuận An dài khoảng 30 km tính từ ngả ba Bằng Lãng. Sông Hương có tên gọi xuất phát từ nhiều loài thảo mộc thơm ngát dọc theo hai bờ tại thượng nguồn, đặc biệt là hoa Nhài (Lài).

Năm Giáp Tuất (1994), tôi thi đỗ và vào học khoa tiếng Pháp Đại học Sư phạm Huế. Đây là ngôi trường nằm sát cầu Trường Tiền bắt qua dòng Hương Giang vốn dĩ lặng lờ trôi êm đềm theo năm tháng. Tình đầu của tôi cũng đã manh nha từ mái trường này vốn đẹp mà buồn như chính dòng sông Hương quê tôi.

Năm Kỷ Tỵ (1989), tôi chuyển từ trường Trung học Phổ thông (THPT) Gia Hội ở phía Bắc sông Hương sang học lớp Mười một ở trường THPT Quốc Học ở phía Nam sông Hương. Do đó, suốt những năm tháng cấp III tôi thường xuyên qua lại sông Hương trên hai chiếc cầu là Trường Tiền sát chợ Đông Ba và cầu Phú Xuân gần Bệnh viện Trung ương Huế.

Năm Canh Ngọ (1990), tôi lưu ban lớp mười một và gặp người bạn gái sinh trưởng bên dòng sông An Cựu. Đây là con sông do vua Gia Long năm thứ 13 (1814) cho phép khảo sát và đào đắp để tiêu tưới và rửa mặn cho đồng ruộng vùng An Cựu này. Tình bạn chúng tôi trong sáng và hời hợt.

Ra trường cấp III, hai chúng tôi mất liên lạc và mười năm sau em quay lại tìm rủ tôi đi uống nước. Từ đó, tình cảm tôi dành cho em nảy nở thành tấn tiến qua việc bỏ thuốc mà tôi đã hút liên tục suốt mười ba năm (1989-2002). Bài thơ sau là nỗ lực bản thân dành cho cử chỉ đó:

NGÀY TÔI BỎ THUỐC

(Quà tri ân Bạn)

Ngày tôi bỏ thuốc mùa Thu Huế

Mùa thuở mắt em đẹp tựa Kiều

Mùa nối Đông côi mười năm lẻ

Mùa phải xa em trọn kiếp này.

Ngày tôi bỏ thuốc trời xanh bạc

Màu của xe em thuở học trò

Màu nhuốm tang thương tràn tích cực

Màu ngấm bi ai lạc ngập lòng.

Ngày tôi bỏ thuốc chiều vương tím

Tím tựa hoài mong tím tựa cà

Tím áo hàn sương em thường mặc

Tím trọn nghìn Thu vẹn nghĩa chờ!

Café Tổng Hội - Huế, Ngày Du lịch Thế giới

(27/9/2002)

Cẩn tác

Nguyễn Đình Mỹ

Bảy năm biền biệt cách trở, em lên xe hoa nơi xứ Người làm tôi nhói buồn trong khoảng  thời gian ngắn ngủi để rồi nhận ra tình bạn là mãi mãi của em giúp tôi tiến bộ qua việc bỏ thuốc. 

Sau khi Ba tôi mất năm 1975, Mẹ tôi xin phép ôn Nội về nhà Ngoại ở nên tuổi thơ tôi trải dài trên đường Bạch Đằng cạnh sông Đông Ba nối thông cảng Bao Vinh một thời sầm uất kéo dài từ thế kỷ XVII đến XIX.

Làng Ngoại tôi ở tên là Thế Lại Thượng do một vị Đại tướng tên Hồ Long khai khẩn sau khi nhận Thánh chỉ của vua Trần Nghệ Tông (1370- 1372) vào tiếp quản vùng Hóa Châu. Cũng trên dòng sông Đông Ba này trước mặt chùa Diệu Đế tôi bị đuối nước và nhờ một người bạn tên Thuần cứu được. Năm đó tôi mới mười ba tuổi. Từ đó, thần kinh tôi không được bình thường, tạm gọi là kinh hồn bạt vía, gần tựa chứng trầm cảm.

Cũng từ đó, tôi lén Mẹ tôi đi tập bơi ở biển Thuận An với một người bạn tên Cương giỏi về kỹ năng bơi lội. Sau bốn ngày Chủ nhật liên tục trong một tháng hè tập bơi cùng bạn Cương, tôi đã thành công khi nắm rõ được nguyên tắc bơi lội. Đó là một kỹ năng sinh tồn mà nhờ nó tôi đã cứu sống được cả anh và mẹ tôi thoát đuối nước trong đợt lũ kinh hoàng năm Kỷ Mão (1999) tại Huế.

Ba năm sau, nhân mừng sinh nhật mẹ tôi tròn Lục thập hoa giáp, tôi có cảm tác nên thi phẩm sau như một món quà mong làm tấm thảm hảo đức trải dài trên từng bước chân mẹ đi vào tuổi già nua:

DẤU LỆ CHUNG TÌNH

Từ độ ấy con tròn hai tuổi

Cha ra đi xứ Huế bỗng thưa người

Mẹ sướt mướt ướt mềm tang phục mỏng

Dắt hai con song bước cỗ quan tài.

Từ độ ấy ngỡ rằng cha ngủ

Có ngờ đâu ba ngủ thẳng luôn rồi

Cha nhắm mắt con theo đường Lục độ

Cố vươn tu tích phước tuệ soi mình.

Cũng từ đó người con côi lạnh

Mẹ một lòng che ấm tuổi thơ con

Chấp cả nhọc nắng mưa trần đơn độc

Hiến tuổi xuân thân góa bụa miên sầu.

Cũng từ đó đời con côi bạc

Mẹ một mình lam lũ dưỡng nuôi con

Quên cả mệt gối chăn già đơn lẻ

Đốt tuổi xanh soi dấu lệ chung tình.

Giờ hậu vận mái đầu sương quá nửa

Nếp nhăn đầy không còn chỗ nhăn thêm

Cơn bĩ cực nay đến hồi cáo vãn

Hướng thượng lai chúc mẹ hưởng an bình!

Thế Lại Thượng - bắc Huế, Tết Đoan ngọ 2002

Cẩn tác

Út tử: Nguyễn Đình Mỹ

Năm Quý Tỵ (2013), tôi men theo sông Truồi về thắp hương mộ người thân dưới huyện Phú Lộc - Huế. Tiện thể, tôi tìm đến tham quan thiền viện Trúc lâm Bạch Mã. Men theo dòng sông Truồi trở lại Huế, trong tâm trí tôi vẫn hiện rõ hình ảnh hùng vĩ, tĩnh yên của thiền viện này vốn thực hợp với lối tu thiền Song thân của tôi như sau:

Hít chậm - ngắn dưỡng khí vào niệm: Nam mô A Di Đà Phật - Ba (7 chữ)

Giữ dưỡng khí tại đan điền (dưới rốn) niệm: Nam mô Tiêu tai Diên thọ Dược Sư Phật - Mẹ (10 chữ)

Thở chậm - dài để xú khí ra vừa niệm thần chú Kim Cương Thủ: Om Va-j-ra-pa-ni Hum tiêu trừ ác nghiệp (11 chữ)

Trong đó, thần chú Kim Cương Thủ thuộc Mật tông sẽ hỗ trợ một cách tích cực nhất cho thiền giả trừ buông tà niệm, vững bước men theo Chánh đạo hướng tới cuộc sống thân an tâm yên ngay trong hiện kiếp. Miên mật trì niệm thần chú này sẽ luôn được Bồ-tát Kim Cương Thủ hỗ trợ tích cực giúp thiền giả giảm giải oán duyên và hóa thuận chướng duyên nhằm hướng tới đời sống: tùy duyên - thuận pháp - vô ngã - vị tha ngay trong kiếp người này.

Theo nguyên tắc hô hấp của Y học, trên đây là lối hít - nín - thở hiệu dụng nhất theo tỷ lệ 4:7:8 (giây) tương ưng với cách thở về thiền Song thân của tôi với tỷ lệ 7:10:11 (chữ) như đã dẫn. Đó chính là kiểu thở Quy thiền (cách thở của rùa - thuộc nhóm tứ linh -tượng trưng yếu tố Thọ) diệu dụng nhất giúp chúng ta duy trì mạng sống đến cả một trăm ngày ngay cả trong trường hợp không ăn, không uống.

Thực tế năm Quý Mão (1963), Tỳ-kheo Thích Trí Quang đã ngồi thiền tuyệt thực suốt cả một trăm ngày trước Dinh Độc Lập - TP.Sài gòn (nay là Dinh Thống Nhất - TP.Hồ Chí Minh) để phản đối chính sách đàn áp Phật giáo của chính thể Đệ nhất Cộng hòa là Ngô gia. Sau đó, Đại lão Hòa thượng Thích Trí Quang vẫn tiếp tục sống khỏe và hưởng thế đến 96 năm (1923 - 2019) là một minh chứng cụ thể cho lối hành thiền Phật giáo đưa con người đến đắc định ngõ hầu phát sinh trí tuệ Bát-nhã. Con đường thiền - định - Bát-nhã bất biến trải qua bốn cấp bậc. Đó là:

* Sơ thiền: ly dục - ly ác (đối trị với xan lạm - sai quấy)

* Nhị thiền: nội tĩnh - nhất tâm (đối trị với vọng tưởng - tán loạn)

* Tam thiền: chánh niệm - tỉnh thức (đối trị với tà niệm - mê đắm)

* Tứ thiền: bất lạc - bất lụy (đối trị với vui thái quá - buồn suy sụp)

Sau cùng, chính “Phụ - Mẫu tại lòng người như Phật tại thế” nên thiền Song thân của tôi đã dựa trên trường sinh lực mạnh gồm tinh cha - huyết mẹ đủ cấu tác nên hình hài chúng ta hôm nay.

Thiết nghĩ: tri ân Ba - Mẹ vẫn chưa đủ mà cần thi ân họ thông qua thiền Song thân này. Nói cách khác, trong từng hơi thở và từng cử chỉ, thiền giả hãy thực hành miên mật lối thiền Song thân như tôi đã dẫn để thân an tâm tịnh hơn từng ngày. Đó là cả hành trình chuyển ác nghiệp thành thiện nghiệp nên không thể không khó khăn, gian nan. Hãy bắt đầu luyện tu thiền Song thân từ những phút giây bắt đầu đi ngủ mỗi buổi tối song hành với thức giấc mỗi buổi sáng. Tiếp tục bắt đầu luyện tập thiền Song thân trong thuận cảnh thoải mái, thư giãn rồi dần tiến đến nghịch cảnh trắc trở, chướng ngại.

Thực tế, với một người trí yếu tuệ kém như tôi đã mất bốn mươi năm (1983 - 2023) cho hành trạng hoàn thiện bốn cấp thiền từ sơ đến tứ như trên. Chừng nào đạt được tâm thái: “Hiện tại lạc trú” là lúc thiền giả miên mật an trụ trong cõi Tịnh độ ngay giữa chốn nhân thế này.

Cuối cùng, trước linh tượng hai Ngài A Di Đà và Dược Sư cùng sự phò giúp của ngũ Đại Bồ-tát gồm Đại Thế Chí, Quán Thế Âm, Địa Tạng Vương, Dược Thượng, Dược Vương, Kim Cương Thủ, kể cả sự hỗ trợ của Đại Hộ pháp mười phương, tôi xin kính thành đảnh lễ các ngài để cầu xin duy nhất: trí tuệ Bát-nhã và hành trì miên mật thiền Song thân dựa vào pháp môn niệm Phật. Đó là lối tu song hành giữa tự lực tinh tấn của bản thân dựa vào tha lực cứu độ từ mười phương chư Phật - Bồ-tát - Đại Hộ pháp. Xin được kết thúc bài viết này bằng tứ thơ sau như một khóm lửa đủ ấm lòng bá tánh cho mùa lạnh năm nay:

Ta ấp dại gục đầu bên chén tửu

Ngẩng cổ lên tình hỡi phải theo chồng

Ta thôi dại thân tâm thiền-tịnh-mật

Vẹn mỗi giây niệm Phật pháp môn đầu!

(Trích thi phẩm “Gục đầu” - NĐM)

Huế, Trọng Đông - Giáp Thìn (2024)