Thiền trong Phật giáo Nguyên thủy

Trong kinh điển Pali, chánh niệm (sati), là một phần của thiền (jhana), đã được Đức Phật nhấn mạnh. Trong Đại Tứ niệm xứ (Mahā-satipaṭṭhāna suttanata), Đức Phật đã nói như vầy:

“Có một cách duy nhất, này các tỳ-kheo, để thanh lọc chúng sinh, để vượt qua những phiền não và khổ đau, để đi xuống những khổ đau và lầm than, để đạt được con đường đúng đắn, để nhận ra Niết-bàn, phải nói rằng, chỉ là phải áp dụng Tứ niệm xứ (Bốn thực hành của chánh niệm).” Và vào cuối mỗi bài giảng, Đức Phật thường khuyên các đệ tử của mình thực hành thiền như thế này:

“Này, Xá-lợi-phất, đây là gốc rễ của cây, đây là những nơi hoang vắng. Xá-lợi-phất, thiền là không được lười biếng; không hối hận về sau. Đây là hướng dẫn của ta cho các vị”. 

Bản kinh văn về hai giai đoạn thiền quán Duyên khởi

Qua bài giảng Đại Niệm, Niệm Hơi thở và Ba mươi hai Thể trọc trong thân người ta có thể thấy rằng thiền được kết hợp bởi hai yếu tố, đó là tập trung và chiêm niệm. Tập trung có nghĩa là tập trung tâm trí vào một đối tượng, đó là chánh niệm về hơi thở:

“Này các tỳ kheo, về việc thực hành thiền này, một nhà sư đi rừng hoặc đi đến gốc cây hoặc đi đến một nơi vắng vẻ, ngồi khoanh chân, giữ lưng thẳng, khơi dậy chánh niệm trước mặt anh ta. Chánh niệm trong thở vào, chánh niệm trong thở ra”.

Sau khi thực hành tốt được chánh niệm trong hơi thở hít vào, thở ra, một thiền giả sẽ chiêm nghiệm sự vô thường của cơ thể, cảm giác, tâm trí và tâm trí trong cơ thể của mình và những người khác. Thực hành được như vậy sẽ dẫn đến thành quả tuyệt vời, lợi thế, thậm chí sức mạnh tâm linh:

“Do đó, bất cứ ai, hỡi các tỳ kheo, nên phát triển tứ niệm xứ này trong bảy năm (hoặc bảy ngày), một trong hai thành quả sẽ đến với các ngài: hoặc là đạt được kiến thức sâu sắc ở đây và bây giờ, hoặc nếu có bất kỳ điều gì còn chưa đạt được thì sẽ là trạng thái bất thối chuyển”.

Thiền là gì? Cách ngồi thiền tại nhà cho người mới bắt đầu

“Này các Tỳ kheo, mười lợi ích này sẽ đạt được từ việc theo đuổi chánh niệm về cơ thể, phát triển nó, tạo ra nhiều thứ, biến nó thành phương tiện, biến nó thành nền tảng, thực hành nó và lĩnh hội nó. Đó là Mười cái gì? Đó là một người vượt qua sự không thích và thích, và không thích (và thích) không chinh phục được anh ta; anh ta không ngừng chinh phục bất kỳ sự không thích (và thích) nào đã phát sinh. Anh ta là một người vượt qua nỗi sợ hãi và kinh hoàng, và những nỗi sợ hãi và kinh hoàng không vượt qua được anh ta; anh ta liên tục chinh phục bất cứ những cái không thích (và thích) mà chúng phát sinh. Anh ta là người chinh phục mọi nỗi sợ hãi và kinh hoàng, và những sợ hãi và kinh hoàng không thể chế ngự được anh ta, và anh ta liên tục chinh phục những nỗi sợ hãi và kinh hoàng đã phát sinh. Anh ta là một người chịu được cái lạnh giá, cái nóng bức, cơn đói, cơn khát, chạm vào con ruồi trâu, muỗi, gió và nắng mặt trời, những thứ rình mò đáng sợ, những cách nói khó nghe, không thân thiện; anh ta có đặc điểm chịu đựng những cảm xúc của thể xác mà phát sinh của đau đớn, ghê sợ, sắc nhọn, giết chóc, bất đồng, đau khổ, chết chóc.

Anh ta là một người có ý chí, không gặp phiền não, không gặp khó khăn, đạt được bốn cách thiền định là tâm trí thuần khiết nhất, tuân thủ một cách dễ dàng ngay ở đây và bây giờ. Anh ta trải nghiệm các hình thức khác nhau của sức mạnh tâm linh: Anh ta đã từng là một người đa dạng; đã được đa dạng trong chính một người anh ta; hữu hình hay vô hình, anh ta không bị cản trở bởi một bức tường, một thành lũy, một ngọn núi như thể xuyên qua không khí; anh ta lao xuống đất và bắn lên lại như thể trong nước; anh đi trên mặt nước mà không tách ra như thể đi trên mặt đất; ngồi kiết già anh ta du hành trong không trung như một con chim đang bay, với bàn tay của mình, anh ta xoa và vuốt ve mặt trăng và mặt trời này mặc dù chúng có sức mạnh và sự hùng vĩ như vậy; và thậm chí đến tận thế giới Phạm Thiên anh ta có quyền lực đối với con người của mình”.