> Luân hồi trong kinh Pháp Cú

Nhiều người cho rằng con người không nhận thức được thế giới, không thể tư duy được về chính niệm. Nên nhiều người đã làm việc liều lĩnh bất chấp mọi việc dẫn tới khổ đau cho mọi người. Theo Phật giáo con người có tu thì có chứng đắc, con người có thể nhận thức được thế giới. Bằng chứng đức Phật Thích Ca Mâu Ni thiền định quán chiếu vũ trụ thấy vô ngã qua thuyết duyên sinh, rõ biết được thế giới như trên đã trình bày. Theo kinh Pháp Cú đức Phật lý luận rằng:

“Ý dẫn đầu các pháp

Ý làm chủ ý tạo

Nếu với ý ô nhiễm

Nói năng hay hành động

Khổ não bước theo sau

Như xe theo vật kéo”.

Hay:

“Ý dẫn đầu các pháp

Ý làm chủ ý tạo

Nếu với ý thanh tịnh

Nói năng hay hành động

An lạc bước theo sau

Như bóng không rời hình”.

Qua kệ trên ta thấy ý Phật đã chỉ ra rằng, theo tiến trình lịch sử từ trước tới nay, với sự vật, hiện tượng của vũ trụ qua con mắt của người giác ngộ, mọi pháp hình thành đều do Duyên sinh, nói cách khác mọi sự hình thành là do ý thức, tư duy của con người mà được hiển bày. Tuy nhiên, chúng ta cần hiểu rằng, sự ý thức ở đây là tư duy của người học đạo tu đạo, họ ý thức được ý thức của con người khởi ra ý niệm thế nào là mục tiêu, định hướng cho quá trình về sau sẽ thực hiện được như vậy.

Ví dụ như ý thức của con người muốn tưởng tượng làm một ngôi nhà nhỏ, có phòng khách, có phòng ngủ, có nhà bếp, có phòng vệ sinh... mái nhà bằng tôn xốp. Họ ý thức được như thế, họ chuẩn bị kinh phí, tìm thợ, họ sẽ xây được ngôi nhà ưng ý như họ muốn, nhưng họ biết ngôi nhà đó chỉ là duyên đủ mà thành, thực thể ngôi nhà vốn không. Nếu như họ không muốn xây nhà, họ cứ ý thức xây nhà không thể được, không lo tìm kiếm kinh phí, suốt ngày cờ bạc rượu chè, thì người đó không thể nào xây được nhà.

Nói theo đức Phật, người nào khởi lên tư duy chính niệm ý thanh tịnh, tức là ý thiện, ý lành tích cực, là tiêu chí, ý đó được dẫn đầu tất cả, hành động theo ý dẫn đầu đó, kết quả sẽ được tốt đẹp. Ngược lại ý không lành, ý đó dẫn đầu dẫn tới sai lạc, thì kết quả hành động sẽ không có lợi ích gì cả. Có thể nói, nhờ Phật tu hành chứng đạo đã chỉ ra phép tư duy chính niệm giúp cho con người rõ mối liên hệ qua lại về nhân quả, tính bình đẳng về các pháp trong vũ trụ, con người thật diệu hữu.