Ăn chay, ăn thịt và lời dạy của Đức Phật

Trong bài kinh Amagandha Sutta, Đức Phật dạy:

“Không phải thịt, cũng chẳng phải nhịn ăn hay khỏa thân,

Không phải cạo đầu, tóc bện hay thân thể dơ bẩn,

Không phải da thú, thờ lửa hay mọi khổ hạnh thế gian,

Không phải tụng kinh, tế lễ hay hiến cúng mùa màng,

Có thể thanh lọc người đang bị nghi hoặc chế ngự.”

Việc ăn cá hay thịt tự nó không khiến con người trở nên ô uế. Một người tự làm mình trở nên ô uế bởi thành kiến, dối trá, đố kỵ, tự cao, khinh miệt và các ý nghĩ bất thiện khác. Chính do tư tưởng và hành động bất thiện của mình mà con người trở nên ô nhiễm.

Trong Phật giáo, không có một giới luật nghiêm ngặt nào buộc người Phật tử phải hoàn toàn kiêng cá thịt.

Lời khuyên của Đức Phật chỉ là: Không nên cố ý sát sinh, hoặc sai người khác giết để mình ăn.

Tuy nhiên, những ai ăn thực vật và kiêng thịt cá cũng rất đáng được tán thán.

Dù Đức Phật không yêu cầu Tăng Ni phải ăn chay, nhưng Ngài có khuyên nên tránh 10 loại thịt vì lý do tự trọng và an toàn, đó là:

Thịt người

Thịt voi,

Thịt ngựa,

Thịt chó,

Thịt rắn,

Thịt sư tử,

Thịt cọp,

Thịt báo,

Thịt gấu,

Thịt linh cẩu.

Một số loài động vật có thể tấn công khi ngửi thấy mùi thịt đồng loại. (Vinaya Pitaka)

Khi có người đề nghị Đức Phật đặt ra giới ăn chay bắt buộc cho hàng đệ tử, Ngài đã từ chối.

Vì Phật giáo là con đường tự do nội tâm, Đức Phật để tùy mỗi cá nhân tự quyết định việc có ăn chay hay không. Điều này cho thấy Đức Phật không xem việc ăn chay là một phần trọng yếu trong hành trì giáo pháp.

Đối với cư sĩ tại gia, Đức Phật cũng không đặt ra quy định nào về việc ăn chay.

Jivaka Komarabhacca, vị y sỹ thân cận của Đức Phật và Tăng đoàn, từng nêu vấn đề này một cách trực tiếp:

“Bạch Thế Tôn, có người nói rằng súc vật bị giết vì Sa-môn Gotama. Và Ngài biết rõ điều đó mà vẫn dùng thịt. Họ có đang vu khống Ngài không? Hay lời ấy là thật? Lời tuyên bố và giáo Pháp của Ngài có bị chỉ trích bởi điều này chăng?”

Đức Phật trả lời:

“Này Jivaka, những ai nói rằng: ‘Súc vật bị giết vì Sa-môn Gotama, và Ngài biết điều đó mà vẫn ăn’, thì không đúng với điều Ta đã dạy. Và họ đang vu khống Ta.

Này Jivaka, Ta đã dạy rằng: Nếu thấy, nghe hoặc nghi ngờ rằng thịt ấy bị giết vì mình thì không nên dùng.

Ta chỉ chấp thuận thịt được gọi là ‘ba sự thanh tịnh’: không thấy, không nghe, không nghi ngờ rằng nó bị giết vì mình.” (Jivaka Sutta)

Tại một số quốc gia theo truyền thống Đại thừa, người Phật tử giữ giới ăn chay rất nghiêm ngặt.

Chúng ta tán dương tinh thần hành trì của họ, nhưng họ không nên chỉ trích những người không ăn chay.

Hãy nhớ rằng, trong giáo lý Nguyên thủy, không có giới nào buộc mọi Phật tử phải ăn chay.

Phật giáo được gọi là Con Đường Trung Đạo - không cực đoan, không khắt khe. Và Đức Phật luôn dạy rằng không cần đi đến cực đoan để thực hành Giáo Pháp.

Ăn chay không tự nó tạo nên phẩm hạnh đạo đức. Có rất nhiều người không ăn chay nhưng vẫn hiền lành, khiêm tốn, lễ độ và sống có đức tin tôn giáo.

Do đó, không nên nói rằng: “Một người thanh tịnh và tôn giáo thì nhất thiết phải ăn chay.”

Ngược lại, nếu có ai cho rằng: “Không thể sống khỏe mạnh nếu không ăn thịt cá,” thì quan điểm ấy cũng không hoàn toàn đúng. Vì có hàng triệu người ăn chay trên thế giới vẫn sống khỏe mạnh và cường tráng hơn người ăn thịt.

Những ai chỉ trích Phật tử ăn thịt thật ra không hiểu thái độ của Phật giáo đối với thức ăn. Một sinh vật sống cần được nuôi dưỡng. Chúng ta ăn để sống, không phải sống để ăn.

Một người nên chọn loại thực phẩm phù hợp với cơ thể, giúp duy trì sức khỏe và năng lượng để làm việc.

Tuy nhiên, với sự dư thừa vật chất hiện nay, đặc biệt ở các nước phát triển, nhiều người ăn chỉ để thoả mãn vị giác.

Nếu một người ăn vì tham dục, hay giết hại để thỏa mãn sự thèm ăn của mình, điều đó là sai trái.

Nhưng nếu ăn với tâm không tham, không trực tiếp liên quan đến việc sát sinh, chỉ để duy trì thân thể, thì đó là sự tự chế ngự.

Jīvaka Komārabhacca là một nhân vật rất quan trọng trong thời Đức Phật, được ghi chép nhiều trong Kinh tạng Pāli. Ông là vị Y sỹ của Đức Phật, đồng thời cũng là một vị cư sĩ tại gia đệ tử thuần thành, nổi bật với trí tuệ và lòng từ bi.

. Jīvaka là con của một người phụ nữ tên là Sālavatī, thuộc dòng dõi kỹ nữ tại thành Vương Xá (Rājagaha).

. Mẹ ông bỏ rơi ông ngay sau khi sinh, và ông được một người thợ cắt tóc trong hoàng cung nhặt được. Vì là trẻ bị bỏ rơi (tiếng Pāli là Komārabhacca), ông được đặt tên là Jīvaka Komārabhacca – nghĩa là “Jīvaka, đứa bé được nuôi nấng”.

. Khi trưởng thành, Jīvaka du hành đến xứ Takkasilā (một trung tâm giáo dục lớn thời bấy giờ, nay thuộc Pakistan) để học nghệ thuật y khoa.

. Sau nhiều năm học tập và rèn luyện xuất sắc, ông trở về và nhanh chóng nổi tiếng nhờ trí tuệ, kỹ năng chữa bệnh, và lòng nhân từ.

. Ông trở thành ngự y cho Vua Bimbisāra (Tần-bà-sa-la) của xứ Magadha.

. Quan trọng hơn, ông là người chăm sóc sức khỏe cho Đức Phật và Tăng đoàn trong nhiều dịp.

. Nhiều câu chuyện trong Kinh kể về việc Jīvaka chữa bệnh cho các vị Tỳ-kheo và dâng y áo, thuốc men cho Tăng chúng.

. Sau khi gặp gỡ Đức Phật và nghe pháp, Jīvaka trở thành một tín đồ thuần thành. Ông là một trong những cư sĩ tận tâm phụng sự Đức Phật và giáo đoàn.

. Ông thường nêu những câu hỏi sâu sắc về đạo đức và giới luật - như trong Jīvaka Sutta, khi ông hỏi Đức Phật về việc ăn thịt.

. Jīvaka là hình mẫu lý tưởng của một cư sĩ hành nghề đúng chánh mạng, dùng y thuật để hành thiện, cứu người, đồng thời hộ trì Tăng bảo.