Nhắc lại sự kiện lịch sử thành lập GHPGVN cách nay 40 năm, từ ngày 4-7/11/1981, tại chùa Quán Sứ, Thủ đô Hà Nội; Hòa thượng Chủ tịch cho biết, 9 tổ chức Giáo hội, hệ phái Phật giáo đáng sinh hoạt tại Việt Nam, gồm Hội Thống nhất PGVN, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất, Giáo hội Phật giáo Cổ truyền Việt Nam, Giáo hội Tăng già Nguyên thủy Việt Nam, Giáo hội Tăng già Khất Sĩ Việt Nam, Giáo hội Thiên Thai giáo quán, Hội Sư Sái yêu nước miền Tây Nam Bộ, Ban liên lạc Phật giáo yêu nước TP. Hồ Chí Minh, hội Phật học Nam Việt đã quy tụ về chùa Quán Sứ tham dự Hội nghị thống nhất Phật giáo Việt Nam và đã nhất tâm biểu quyết thông qua tuyên bố thành lập Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Ngày 7/11/1981 theo phương châm hoạt động: “Đạo pháp – Dân tộc – Chủ nghĩa Xã hội”. Như lời nói đầu hiến chương, Giáo hội Phật giáo Việt nam đã khẳng định: “Các truyền thống hệ phái và các pháp môn tu học biệt truyền đúng chánh pháp đều được duy trì và tiếp tục phát triển”.

“Đây là sự kiện hy hữu trong lịch sử, là kết tinh trí tuệ và nguyện vọng tha thiết thống nhất Phật giáo từ hàng ngàn năm, tiếp nối sự nghiệp của Chư vị lịch đại Tổ Sư qua các thời kỳ lịch sử”, Hòa thượng nhấn mạnh.

Sự ra đời của Giáo hội Phật giáo Việt Nam trong một bối cảnh đặc biệt vừa thuận lợi vừa khó khăn. Thuận lợi lớn nhất là nước nhà vừa được độc lập, giang sơn được thống nhất, Bắc – Nam sum họp một nhà, đây là tiền đề căn bản để thống nhất Phật giáo cả nước. Nhưng Tăng Ni, Phật tử cũng phải nỗ lực vượt qua những khó khăn trong những thập niên đầu khi đất nước mới giải phóng bước vào thời kỳ hàn gắn, xây dựng sau chiến tranh với nhiều cơ hội và thách thức ở trong nước và quốc tế, cùng nhân dân cả nước thắt lưng buộc bụng 20 năm bị quốc tế cấm vận (1975-1995). Mặc dù vậy, với truyền thống đoàn kết, hòa hợp, truyền thống nhập thế đồng hành cùng dân tộc của Phật giáo Việt Nam trong suốt 2000 năm lịch sử, Tăng ni, Phật tử Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã không ngừng trưởng thành và lớn mạnh cùng đất nước vững bước vào thời kỳ đổi mới, mở cửa và hội nhập quốc tế, khẳng định được vai trò, vị thế như ngày nay. Hòa thượng nói

Chặng đường 40 năm trưởng thành, phát triển, hội nhập cùng đất nước, đồng hành cùng dân tộc, chúng ta tự hào chưa bao giờ Phật giáo Việt Nam có được tiền đồ như ngày nay ở trong nước và trên thế giới. Giáo hội Phật giáo Việt Nam là tổ chức đại diện cho Tăng ni, Phật tử Việt Nam ở trong nước và ở nước ngoài với gần 55 ngàn Tăng Ni, 18 ngàn ngôi chùa và tự viện cơ sở Phật giáo, hàng chục triệu tín đồ Phật tử ở trong nước và ở nước ngoài. Hội đồng Chứng minh là biểu tượng tinh thần Đạo pháp, Hội đồng Trị sự điều hành 13 Ban, Viện và 63 Ban Trị sự GHPGVN tỉnh, thành phố, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong sự nghiệp xiển dương đạo pháp, phụng sự nhân sinh, tốt đời đẹp đạo, góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc, Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Như Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã xây dựng các ngôi chùa dọc theo các tỉnh biên giới như Lai Châu, Điện Biên, Cao bằng, Lạng Sơn, đền Xã Tắc Quảng Ninh, Cùa đảo Bạch Long Vĩ , hải đảo Cô Tô – TP. Hải Phòng, các ngôi chùa trên quần đảo Trường Sa – Khánh Hòa đồng thời cử chư Tăng ra trụ trì các chùa trên đảo Trường Sa Lớn, Song Tử Tây, Sinh Tồn, Nam Yết, Sơn Ca, Phan Vinh … ngày đêm cùng các chiến sĩ biên phòng hải đảo bảo vệ những phần đất biên cương của Tổ Quốc.

Khẳng định vai trò của GHPGVN đối với dân tộc và đất nước trong mọi hoàn cảnh của lịch sử, Hòa thượng cho biết; Về các hoạt động nhân đạo từ thiện, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã có những đóng góp rất đáng tôn vinh, mỗi năm hàng ngàn tỷ đồng tham gia trong các lĩnh vực an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, giáo dục, – chăm sóc y tế đối với cộng đồng, nhất là trong giai đoạn phòng chống dịch bệnh Covid-19 vừa qua như ngoài ủng hộ trang thiết bị y tết thuốc men, quỹ vắc xin, lương thực, thực phẩm, nhu yếu phẩm, còn có những Tăng, Ni đã cởi áo Cà Sa khoác áo Blouse, tình nguyện vào các tuyến đầu chống dịch, cùng các y bác sĩ ngày đêm phòng chống đại dịch, giúp đỡ bệnh nhân đang điều trị ở các bệnh viện dã chiến vv… đến khi kiểm soát dịch bệnh Covid-19 hoàn toàn vào đầu năm 2022. Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã tích cực, chủ động trong hội nhập quốc tế, tăng cường hoạt động đối ngoại nhân dân, giao lưu hợp tác Phật giáo quốc tế, đã 3 lần đăng cai tổ chức rất thành công Đại lễ Phật đản Vesak Liên hợp quốc năm 2008 tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia Mỹ Đình, thủ đô Hà Nội; năm 2014 chùa Bái Đính, tỉnh Ninh Bình; và năm 2019 tại chùa Tam Chúc, tỉnh Hà Nam góp phần khẳng định Việt Nam là thành viên tích cực của Liên hợp quốc và cộng đồng thế giới, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam thân thiện, nhân hậu, nghĩa tình, và luôn yêu chuộng hòa bình. Giáo hội đã rất coi trọng công tác chăm lo cho người Việt Nam ở nước ngoài. Cử các đoàn hoằng pháp đi giúp đỡ cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc tại các ngôi chùa Việt khắp năm châu trở thành nét đặc trưng của văn hóa Việt Nam, góp phần khẳng định và nâng tầm cộng đồng người Việt trên thế giới.

Hòa thượng nhấn mạnh “Điều đặc biệt cốt lõi nhất làm nên sức mạnh của Giáo hội Phật giáo Việt Nam là các thành viên Giáo hội đã luôn luôn thực hiện tốt lời dạy của Đức Phật: “Phụng sự chúng sinh là thiết thực cúng dường chư Phật”, trang nghiêm thế gian là trang nghiêm tịnh độ của chư Phật, góp phần xây dựng tịnh độ nhân gian trên mặt đất này.”

Trong 40 năm qua, hình ảnh GHPGVN và các thành viên của Giáo hội, đồng hành cùng dân tộc đã tạo nên bức tranh toàn mỹ sống động trên mọi lĩnh vực hộ quốc an dân tốt đời đẹp đạo. Đặc biệt là từ ngày luật tín ngưỡng tôn giáo được ban hành ngày 30/12/1917 làm cơ sở về mặt pháp lý đã giúp cho hoạt động, sinh hoạt của các tổ chức tôn giáo được ổn định, trong đó có tổ chức GHPGVN. Tuy nhiên, trong quá trình vận dụng, kết hợp giữa Hiến chương GHPGVN, Quy chế, Quy định của tổ chức GHPGVN và các tổ chức trực thuộc, các tự viện với Luật tín ngưỡng, tôn giáo còn nhiều điều khoản chưa được rõ nghĩa, việc cấp sổ đỏ cho các tự viện còn nhiều vướng mắc, sự thành lập các điểm sinh hoạt tôn giáo tập trung còn nhiều khó khăn, nhất là cơ sở tự viện của Giáo hội ngoài ý nghĩa thờ tự tôn giáo còn là tổ chức tôn giáo trực thuộc tại địa phương chưa được chấp thuận.

Trên cương vị lãnh đạo cấp cao của GHPGVN, thông qua Hội thảo, Hòa thượng đề nghị các cơ quan Quản lý về Tín ngưỡng, tôn giáo – Bộ Nội vụ, Ban Tôn giáo Chính phủ cần quan tâm, giúp đỡ để trong quá trình tu chỉnh Hiến chương của GHPGVN trình Đại hội Đại biểu GHPGVN lần thứ IX, nhiệm kỳ 2022 – 2027 cho phù hợp với truyền thống của Phật giáo nhưng không trái với quy định của Pháp luật hiện hành. “Chính điều này là một yếu tố quan trọng giúp cho tổ chức GHPGVN và các tổ chức trực thuộc thuộc GHPGVN càng được ổn định để vững tâm đóng góp cho đất nước theo phương châm: “Đạo pháp – Dân tộc – Chủ nghĩa xã hội”.” Hòa thượng nhấn mạnh.

Chủ tọa Hội thảo chủ đề: “Giáo hội Phật giáo Việt Nam 40 năm đồng hành cùng dân tộc” gồm: ông Vũ Chiến Thắng, Thứ trưởng Bộ Nội vụ; ông Vũ Hoài Bắc, Trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ; Hòa thượng Thích Thiện Nhơn, Chủ tịch HĐTS.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Vũ Hoài Bắc, Trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ nhận định rằng: Trong 40 năm qua GHPGVN đã không ngừng nỗ lực, phát triển mạnh về cơ cấu tổ chức và số lượng Tự viện và Tăng Ni, tín đồ Phật giáo; góp phần rất lớn trong công cuộc xây dựng phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, thông qua các hoạt động tôn giáo, giao lưu quốc tế, vận động hòa bình, giữ gìn đạo đức, phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc.

Hội thảo lần này, Ban Tổ chức đã đón nhận 20 bài tham luận đặc sắc của chư Tôn đức lãnh đạo Giáo hội, nhân sĩ trí thức đã đồng hành cùng GHPGVN trong những ngày đầu thành lập đến nay. Qua các bài tham luận đã khẳng định được tầm quan trọng của GHPGVN đối với dân tộc, đất nước trên tinh thần “Hộ quốc an dân” và phương châm “Đạo pháp – Dân tộc – Xã hội chủ nghĩa”; qua đó cũng tiếp nhận được nhiều giải pháp để xây dựng, củng cố tổ chức Giáo hội trang nghiêm, vững mạnh trong thời đại hội nhập và phát triển.

Tại Hội thảo, ngoài các tham luận, chư Tôn giáo phẩm lãnh đạo Giáo hội tiếp tục có nhiều góp ý để phát triển Giáo hội trong tương lai, đặc biệt là công tác nhân sự của Đại hội đại biểu Phật giáo lần thứ IX, và giúp cho các cơ quan quản lý tôn giáo của Nhà nước hiểu thêm về tâm tư, nguyện vọng của Tăng Ni, Phật tử trong việc tu học, phục vụ nhân sinh, xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

Đúc kết Hội thảo, ông Vũ Chiến Thắng, Thứ trưởng Bộ Nội vụ, đề nghị Ban Tổ chức tiếp tục gặp mặt, lắng nghe chia sẻ của chư Tôn đức Tăng Ni là những nhân chứng lịch sử trong quá trình vận động thành lập GHPGVN, sau đó tổng hợp cùng các bài tham luận để đúc kết thành hệ thống tài liệu quan trọng cho Ban Tôn giáo trình lên Chính phủ trong thời gian tới. Đồng thời, ông hứa sẽ tham mưu cho Chính phủ để ban hành những thông tư hướng dẫn theo điều kiện thuận lợi nhất, “Đảng, Nhà nước luôn đồng hành cùng Giáo hội để xây dựng, phát triển Phật giáo vững mạnh”, Thứ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh.