Thứ bảy, 01/11/2025, 11:09 AM

Bảo vệ mình và người

Tấn Nghĩa

Chuyện tiền thân Asankiya thuộc phẩm Varana, là chuyện thứ 76 trong bộ Jataka, kể về một cư sĩ sống tại Xá-vệ tình cờ bảo vệ được một đoàn lữ hành chỉ nhờ sự rèn luyện bản thân. Câu chuyện cho biết, có một vị cư sĩ thuộc bậc Dự lưu vì công việc đã cùng đi đường với người cầm đầu một đoàn lữ hành; đến một khu rừng, đoàn lữ hành nghỉ ngơi. Các cỗ xe được mở ra, đặt thành một doanh trại. Vị cư sĩ đi kinh hành gần chỗ người trưởng đoàn nghỉ ngơi.

Dự lưu có nghĩa là “nhập vào dòng”. “Dòng” ở đây là dòng thánh, dòng trí tuệ. Người “nhập vào dòng” là người nhìn thấy rõ lý nhân quả và biết tự điều chỉnh trong đời sống của mình; do đó, không còn tái sinh vào ba đường ác (ngạ quỷ, súc sinh, và địa ngục). Vị cư sĩ trong truyện đã thuộc bậc Dự lưu, là người có rèn luyện. Khi mọi người nghỉ ngơi, vị cư sĩ này thực hành việc ổn định tâm bằng cách đi trong chánh niệm, gọi là kinh hành. Khi đó thì có chuyện xảy ra.

Có năm trăm tên cướp.... cầm cung, gậy, các binh khí khác, với ý định đánh cướp.... Vị cư sĩ vẫn đi kinh hành. Bọn cướp tưởng vị cư sĩ là người canh gác doanh trại, không dám đột kích; chúng quyết định chờ vị cư sĩ đi ngủ rồi mới đánh cướp. Vị cư sĩ vẫn đi kinh hành trong canh thứ nhất, canh thứ hai, cả canh cuối. Đến rạng đông, bọn cướp không tìm được cơ hội, liền quăng bỏ đá và gậy đã mang theo rồi tháo chạy. Vị cư sĩ, sau khi làm xong công việc của mình, đi đến Xá-vệ yết kiến Bậc đạo sư và hỏi:

- Bạch Thế Tôn, có phải khi bảo vệ mình cũng là bảo vệ người khác không?

- Này nam cư sĩ, đúng vậy. Trong khi bảo vệ mình, cũng bảo vệ người khác! Trong khi bảo vệ người khác, cũng bảo vệ mình!

Vị cư sĩ nọ khi đi kinh hành để rèn luyện bản thân đã đồng thời bảo vệ được đoàn lữ hành; từ đó ý thức được rằng “bảo vệ mình cũng là bảo vệ người khác”. Một người có hành vi tốt, chỉ riêng điều đó đã giúp xã hội tốt lên. Theo các quan niệm ấu trĩ, phải lao động đem lại của cải vật chất cho xã hội mới là người có ích, còn những người không tham gia lao động trực tiếp đều là loại “ăn bám”. Hành vi khất thực lại càng là loại “ăn bám”. Vì thế, quan điểm ấu trĩ không tán đồng những người rèn luyện theo Phật học, thực hành hạnh khất thực.

Đem lại sự yên ổn cho đoàn lữ hành, vị cư sĩ nọ đã tặng nhóm người này một thứ gọi là ‘vô úy thí’.Thông thường, mọi người nghĩ rằng việc cho, tặng là phải có cái gì trao ra như tài vật, kiến thức. Theo Phật học, sự cho, tặng (bố thí) bao gồm ba loại: tài vật (tài thí), kiến thức Phật học (pháp thí), và một loại vô cùng đặc biệt: sự không sợ hãi (vô úy thí). Vô úy thí không chỉ là bảo vệ, che chở người khác, giúp họ không sợ hãi. Nó còn có nghĩa là đem lại sự yên tâm. Làm một việc gì giúp người khác cũng là đem lại sự yên tâm. Đến nhà người khác, chỉ cần xử sự đàng hoàng, không quậy phá, trộm cắp, cũng là giúp người ta yên tâm. Vậy, vô úy thí là chuyện không phải quá khó làm.

Ngày nay, mọi người đều biết rằng những người tu tập chân chánh chính là tấm gương giúp cho xã hội noi theo về mặt đạo đức. Đó chính là “trong khi bảo vệ mình, cũng bảo vệ người khác”. Tuy nhiên, có người sẽ cho rằng, mình sống “tốt”, không làm hại ai (mà cũng “không làm lợi cho ai”) là được rồi! Người khác lại nghĩ: ta cần phải “tu tập”, vì thế công việc ngoài đời mình chỉ làm để sinh sống thôi, còn cái chính là thời giờ dành cho “tu tập”. Như vậy, đời sống bị chia thành hai phần: một phần là “tu tập”, một phần là “không tu tập”. Khi đang làm việc trong phần “không tu tập” thì cảm thấy rất miễn cưỡng, chán nản, có khi chỉ làm quấy quá để sớm rút về chỗ “tu tập”. Chính vì thế, Đức Phật đã bổ sung thêm: “trong khi bảo vệ người khác, cũng bảo vệ mình”. Như vậy, việc rèn luyện là toàn bộ đời sống, không có thời “tu tập” và thời “không tu tập”. Làm việc có ích cho xã hội cũng là một cách rèn luyện, cũng phòng vệ cho bản thân, cũng là tu tập. Vị cư sĩ rất hoan hỷ khi nghe Đức Phật nói như vậy.

- Ôi khéo nói thay là lời của Thế Tôn! Khi con cùng đi đường với người cầm đầu đoàn lữ hành, con đi kinh hành dưới gốc cây để rèn luyện, con đã bảo vệ cả đoàn lữ hành.

- Này nam cư sĩ, thuở trước, các bậc hiền trí trong khi tự bảo vệ mình đã bảo vệ người khác.

Nói vậy xong, theo lời yêu cầu, bậc Đạo sư kể lại câu chuyện quá khứ.

Thuở xưa khi vua Brahmadatta trị vì ở Ba-la-nại, Bồ- tát sanh trong một gia đình Bà-la-môn. Khi đến tuổi trưởng thành, thấy được sự nguy hiểm trong các dục, Bồ- tát xuất gia làm vị tiên nhân du sĩ, sống ở dãy Hy-mã-lạp sơn. Vì cần lấy muối và giấm, Bồ-tát đi về vùng quê, cùng chung một đường với vị cầm đầu đoàn lữ hành. Khi đoàn lữ hành dừng tại một khu rừng, Bồ-tát quyết định đi kinh hành dưới một gốc cây, thọ hưởng sự sung sướng trong thiền định, không xa đoàn lữ hành bao nhiêu. Rồi có năm trăm tên cướp, sau buổi ăn chiều, bao vây doanh trại để đánh cướp đoàn lữ hành ấy. Thấy vị tu khổ hạnh, bọn chúng dừng lại nói rằng: Nếu ông ấy thấy chúng ta, ông ta sẽ báo động. Hãy chờ ông ấy ngủ rồi chúng ta sẽ cướp trại. Nghĩ vậy bọn chúng chờ tại chỗ ấy. Vị tu khổ hạnh vẫn đi kinh hành suốt đêm. Các tên cướp không có được cơ hội, đã quăng bỏ các côn, gậy, đá chúng mang theo và la lớn: “Này các bạn lữ hành, nếu không có vị tu khổ hạnh đi kinh hành thì tất cả các ngươi đã bị cướp phá lớn rồi. Ngày mai hãy tôn trọng vị tu khổ hạnh ấy”. Nói xong, bọn cướp bỏ đi.

Những tên cướp này quả thật... văn minh hơn nhiều người văn minh mà ấu trĩ. Họ biết rằng đoàn lữ hành đã được vị tu khổ hạnh tặng một món quà lớn: sự yên ổn, thoát khỏi một trận cướp bóc. Họ nhắc đoàn lữ hành nên cám ơn vị tu khổ hạnh. Những tên cướp này nhắc tới sự biết ơn. Khi bạn đang sống yên ổn, bạn cần phải biết rằng có nhiều người đã “bố thí sự vô úy” cho bạn. Chạy trên đường thông suốt, bạn nên cám ơn cảnh sát giao thông và những thanh niên mặc bộ đồ xanh đang điều khiển giao thông. Bước vào một nhà vệ sinh sạch sẽ, bạn nên cảm ơn người lao công đã quét dọn sạch sẽ. Ngồi ở nhà yên ổn, bạn nên cảm ơn hàng xóm của bạn đã cẩn thận, không để xảy ra sự cố cháy nhà.

Khi trời sáng rõ, đoàn lữ hành thấy gậy, đá mà bọn cướp bỏ lại, mọi người trong đoàn rất sợ hãi, đi đến Bồ- tát, đảnh lễ và hỏi:

- Thưa tôn giả, tôn giả có thấy bọn cướp không?

- Này các hiền giả, tôi có thấy.

- Thưa tôn giả, thấy từng ấy tên cướp, tôn giả không e ngại, không sợ hãi sao?

- Này các hiền giả, kẻ có tài sản mới sợ hãi khi thấy bọn cướp. Ta không có tài sản, sao ta lại sợ hãi. Khi sống ở làng hay ở rừng, ta không sợ hãi, không e ngại, vì không có gì để mất.

Sau khi đã thực hiện “vô úy thí”, Bồ-tát lại tiến hành “Pháp thí”. Ngài tiến hành việc bố thí một cách rất tự nhiên và hoàn hảo. Bồ-tát đã nói lên một quy tắc đơn giản: không có gì để mất thì sẽ không sợ hãi. Điều này ai cũng thấy hợp lý nhưng cũng đều... khó chấp nhận. Có tiền thì phải mua xe Lexus chạy cho đã đời chứ, “sống là không chờ đợi” mà! Mua xe rồi, cái “tôi” mở rộng ra... bằng cái xe. Nhưng đường phố đông đúc ở Việt Nam có đủ loại xe từ xích lô, ba gác, đến honda, xe đạp..., xe nào cũng có khả năng... quẹt vào cái “tôi” mở rộng ấy (nghĩa là quẹt vào cái Lexus). Chẳng những người ngồi trên xe Lexus lúc nào cũng nơm nớp lo sợ xe mình bị va quẹt, mà nếu bạn lỡ va chạm vào cái “tôi”... mở rộng ấy, người ngồi trong xe sẽ phóng ra nhanh như chớp và bạn sẽ rắc rối to.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Dành cho bạn

Kinh Ái sanh (tiếng Việt, dễ đọc dễ hiểu)

Kinh Hiền Nhân (tiếng Việt, dễ đọc dễ hiểu)

Kinh Hoa Nghiêm: Phẩm Tứ Thánh Ðế Thứ tám (Tập 1)

Ba người (ba chỗ) không được quên ơn

Khi chết ngũ uẩn diệt theo

Ảnh hưởng của Kinh Kim Cang đối với Thiền tông

Tam quy trong kinh Pháp Cú

Kinh Hoa Nghiêm: Phẩm Nhập Pháp Giới Thứ ba mươi chín phần 1 (tập 4)

Kinh Bách Dụ: Người Bà - La - Môn giết con

Kinh Lương Hoàng Sám (Quyển 5)

Tỉnh đi, này người thương

Phật pháp và cuộc sống

07:45 24/11/2025

Người hiểu đạo, nhìn đời như gió thoảng/ Thấy thịnh suy đều tựa làn khói mỏng bên thềm./ Một hơi thở vào ra là cả pháp giới chuyển/ Một nụ cười an nhiên đủ hóa giải trăm năm buồn tênh...

Đừng hẹn đến già mới tu!

Phật pháp và cuộc sống

18:39 23/11/2025

Người xưa có thói quen, khi một người thân đau nặng, sắp tắt hơi thở cuối cùng thì đến sát bên tai thì thầm: “Phut-tho… Phut-tho… Phut-tho…” (niệm Phật).

Tăng Ni sinh Học viện PGVN tại Hà Nội hiến máu, ủng hộ lũ lụt

Phật pháp và cuộc sống

14:51 23/11/2025

Sáng 23/11, tại Học viện Phật giáo Việt Nam tại Hà Nội (Sóc Sơn), hơn 500 Tăng Ni sinh đã hoan hỷ tham gia Ngày hội “Hiến máu cứu người - Hành Bồ-tát đạo” và đăng ký hiến mô, tạng nhân đạo năm 2025.