Thứ năm, 30/10/2025, 17:38 PM

Bảy mươi năm với Bụt

Hoàng Quế Tiên

Tháng Chạp, chỉ còn lất phất những đám mưa phùn. Bầu trời mây chùng xuống, càng về khuya, lạnh như xé thịt, không cách nào ngủ được. Dưới giường để một nồi lửa than vùi tro, đêm ấy nội nằm với cô Hai Quyền. Chuyện trò thủ thỉ, rồi cười khúc khích, hai mẹ con lại hát nho nhỏ, ríu ra ríu rít như đôi chim vầy tổ, ướt cánh. Giọng của nội lạc lõng trong cơn gió bấc lọt qua khe vách ván. Năm ấy nội tôi chín mươi bảy tuổi. Nội như cây sậy, cây lau bông trắng dịu dàng trong hơi bấc đêm đông.

Quấn chặt tấm mền, tôi ngủ thiếp đi trong tiếng hát của bà. Sáng ra, cô Hai Quyền thức dậy sớm. Cô đi lấy khăn nước nóng lau mặt cho nội. Nhưng nội không còn thức dậy nữa! Nội tôi đã ra đi, có lẽ sau khi nội lần chuỗi, niệm Bụt lúc nửa đêm, nhẹ nhàng như chiếc lá vàng rơi trong cơn gió heo may cuối mùa.

Năm hai mươi bảy tuổi, sau đám tang ông nội, bà nội tôi vào chùa quy-y. Chùa Chúc Thánh nằm ngoài ven thành phố cổ. Phải đi qua vùng cát trắng, những khu mộ đá vôi, những bụi xương rồng còi cọc, mùa xuân trổ bông đỏ, trắng đơn sơ như những chấm phá trên bức tranh thủy mạc. Chùa được xây cất hơn bốn trăm năm về trước, mà thầy trụ trì nói chùa Chúc Thánh là ngôi chùa đầu tiên ở xứ Đàng Trong, với những tượng Phật lớn thờ ở chánh điện, vẫn còn cho đến ngày nay.

Hơn hai thế hệ trôi qua, con cháu gia đình tôi đều theo bà nội quy-y ở ngôi chùa nầy. Nơi đó là chỗ dựa tinh thần, là nguồn an lạc trong mạch sống mà chúng tôi đã thừa hưởng ân đức của Bụt. Nội tôi không biết chữ, có lẽ không ai tin. Một góa phụ quá trẻ sống trong một thành phố nhỏ như lòng bàn tay, mà người ta nói: “thượng chùa Cầu, hạ am Bổn”, chiều dài của thành phố, ngày ấy, chưa đầy một cây số rưỡi. Chiều ngang từ bờ sông Hoài vô tới nhà thờ Chúa cũng chừng ấy mà tấp nập kẻ bán người mua. Hèn chi người ta gọi: phố Hội An.

Tại căn phố nhỏ nằm trên đường Hội An, (ngày nay là đường Lê Lợi) nội tôi buôn bán đồ gốm Thanh Hà và những bộ lư đồng Phước Kiều, nuôi ba người con ăn học. Chữ và nghĩa của nội tôi là một bình vôi, với cây cọ tre làm bút. Nội tôi ghi chép tiền bạc, nợ nần của khách hàng theo cách riêng của bà trên tường, trên những cây cột gỗ bằng cây cọ tre và vôi trắng.

Công việc làm ăn ngày một nở ra, nội tôi mua thêm một căn phố lớn cuối đường Quảng Đông (đường Nguyễn Thái Học bây giờ) của người Triều Châu gần chợ Hội An, chính trong thời gian này má tôi về làm dâu bà, cùng lúc việc buôn bán của bà cũng phát triển theo đà của một thành phố đang được mở rộng.

Thuở tôi lớn lên thì nội đã về “hưu”, rất sớm, vì đã có má tôi thay bà lo công việc buôn bán và gia đình. Nội bảo: “Hồi còn bán đồ gốm và đồ đồng trên phố Hội An, lúc nào rảnh rỗi nội đều lần chuỗi”. Thầy trụ trì đã cho nội một xâu chuỗi mười tám hạt và dạy bà niệm Phật. Bà nói, chưa bao giờ bà đọc kinh kệ gì cả. Điều ấy dễ hiểu thôi, bởi vì nội có được chữ nào bỏ bụng đâu. Với Bụt, nội chỉ có một câu niệm “Nam-mô A Di Đà Phật”, niệm miết rồi cũng đến chỗ nhứt tâm. Nội đi chùa cúng Bụt với bó hoa huệ trắng và dĩa trái cây vào những ngày rằm, mùng một hằng tháng. Sau nầy, nội về ở trong hậu liêu của nhà thờ tộc trong kiệt Sica, yên tĩnh, trước đình tiền hoa kiểng quanh năm xanh tốt. Phía bên góc trái nhà thờ tộc, bóng mát cây hoa ngọc lan che mát gần nửa cái sân gạch, hương hoa thơm ngát, nhất là từ tháng Tư âm lịch, mùa Phật Đản hoa càng nở rộ. Cứ mỗi sáng sáng, nội hái ba, bốn búp ngọc lan, trắng muốt như ngón tay ngà, để vào chiếc đĩa sứ nhỏ, trịnh trọng đặt trên bàn thờ Bụt, thắp ba cây nhang trầm, rồi khấn lâm râm điều chi đó... Mỗi lần như thế, tôi cảm thấy như có nguồn an lạc từ tâm hồn nội lan tỏa trong ngôi nhà thờ tự. Gia đình tôi, ai cũng đi theo con đường tâm linh mà nội đã chọn. Theo Bụt. Tuy thế, tôi vẫn thấy hình như mỗi người có một cách hành xử khác nhau trong đức tin của mình đối với Bụt. Có lẽ tùy duyên nghiệp, tùy căn cơ của mỗi người mà thức ngộ đối với chân lý của Ngài. Năm Bảo Đại thứ hai mươi lăm, nội tôi được nhà vua phong “Tiết hạnh danh văn”. Bốn chữ Hán thếp vàng trên tấm biển màu đen treo ở gian giữa hậu liêu như một biểu tượng vinh dự cho gia đình tộc Trương. Thời ấy, chuyện “tam tòng, tứ đức” là thước đo của người phụ nữ, và cũng để đánh giá gia phong của mỗi gia tộc trong xã hội mang nặng tính văn hóa Nho giáo. Khi người chồng qua đời, người vợ phải biết ép mình trong cuộc sống để thờ chồng, nuôi con. Nội tôi đã trở thành một người phụ nữ như thế lúc bà mới hai mươi bảy tuổi. Cha tôi là con thứ ba cũng là con trai duy nhất của nội. Thuở nhỏ ông theo nội đi chùa, nhưng rồi chuyện đi chùa, theo Bụt của cha tôi cũng phai mờ dần theo tuổi đời và nhịp sống xô bồ của xã hội ngày ấy. Người ta nói con một cháu bầy. Y như rứa. Cha tôi có tất cả ba mươi bốn người con với hai người vợ. Chẳng mấy chốc, gia đình tôi trở thành một đại gia đình trong một thành phố tỉnh lẻ nầy. Bốn mươi mấy tuổi, nội tôi lúc nào cũng đầu tròn áo vuông, luôn chỉnh tề, nghiêm túc như một thái thượng hoàng thái hậu đối với dòng họ cũng như đám cháu sẵn sàng nghịch ngợm, nô đùa...

Suốt trong những thập niên 50... về sau, Hội An cũng chịu tác động của hai cuộc kháng chiến. Kinh tế không phát triển, đời sống xã hội co cụm lại. Con đường Bạch Đằng đã trải qua những tháng ngày đổi thay, thăng trầm theo nhịp độ của ghe thuyền buôn bán từ các nơi đi về trao đổi hàng hóa. Ngày nay, dọc theo bờ sông Hội An, du thuyền đưa đón khách Tây, khách Tàu tấp nập. Cuộc sống đã chuyển mình vươn tới đỉnh cao của thời đại, của du lịch, của hội nhập. Buổi sáng mùa xuân, lang thang trên con đường Bạch Đằng, ngọn bấc cuối đông còn sót lại vương vất trên những cành cây xanh lá, một chút se lạnh đầu xuân gợi nhớ... Tiếng rao “mì... tôm, sứa đ...â...y” trên chiếc xuồng nào đó ven bờ, đưa tôi về một thời xa xôi mà bến sông này tấp nập những thuyền buồm, những chiếc xuồng nhỏ bán mì Quảng trên sông như chợ nổi. Cuộc sống ở phố thị nầy lúc nào và ở đâu cũng thấy gần gũi thân thương. Bởi Hội An như một cái làng. Làng Minh Hương, Ngũ Bang của người Hoa kiều quây quần trong những con đường phố chính và dân bản địa từ các vùng ven tập trung về cư ngụ. Cho nên Hội An có một nền văn hóa đa dạng (Việt, Chăm, Hoa, Nhật...) đã hình thành hơn bốn trăm năm qua.

Tiếng rao hàng, tiếng guốc kéo lê trên hè phố, tiếng mưa rơi trên mái ngói âm dương, một vầng trăng rơi trên phố khuya, vạt nắng chiều vương nhớ trên mái chùa cong... tất cả là hồn của phố, của một Hội An xưa và nay, đi thì nhớ, ở thì thương. Hễ chạm vào nơi nào đó trong tâm hồn cũng thấy Hội An thực tại, một Hội An quá khứ tràn ngập nhớ nhung.

Nội tôi ra đi đã hai mươi tám năm rồi. Cha mẹ tôi cũng về nơi xa xôi ấy…Tất cả chỉ còn là dĩ vãng êm đềm như một giấc ngủ say. Hôm mùng hai Tết, tôi về chùa Chúc Thánh cúng Bụt, thắp nén nhang cho thầy trụ trì và mộ nội tôi, mộ cha mẹ tôi cũng nằm phía sau vườn chùa cỏ hoa bát ngát.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Dành cho bạn

Giá trị và sức hút thiêng liêng của bộ kinh Pháp Hoa

Kinh Mi Tiên Vấn Đáp: Bậc toàn giác biết tất cả?

Kinh Phật dạy về đối trị bệnh tật

Kinh Bách Dụ: Năm chủ một tớ

Công đức của Thần Chú: Án Ma Ni Bát Di Hồng

Kinh Mi Tiên vấn đáp: Nước mắt nào là thuốc? Nước mắt nào là độc dược?

Kinh các con rắn

Nhận người làm anh

Kinh Bách Dụ: Hai người con chia của

Kinh lòng ham muốn dẫn đến đau khổ

Ta cứ tưởng thứ mình tìm nằm ở bên ngoài

Phật pháp và cuộc sống

10:00 20/11/2025

Khi trái tim chưa đủ đầy, nó sẽ yêu bằng mong muốn được lấp đầy. Khi trái tim chưa đủ tỉnh sáng, nó sẽ yêu bằng nỗi sợ và hờn ghen. Và ta không biết rằng đó chính là nguyên nhân khiến mọi thứ trở nên nặng nề: ta đang đặt vào người khác một nhiệm vụ không ai có thể làm thay ta đó là nhiệm vụ làm cho chính ta hạnh phúc.

Tuỳ bút: Thiền định

Phật pháp và cuộc sống

09:35 20/11/2025

Trong một lần trò chuyện về những chương trình trên màn ảnh truyền hình, một anh bạn thân bày tỏ với tôi, là có một chương trình anh rất thích, nhưng anh lại dị ứng với người dẫn chương trình nên không bao giờ anh xem. Anh nói với tôi anh ghét cái vẻ cao ngạo, trịch thượng của “cái thằng cha” dẫn chương trình đến nỗi anh không muốn mở cái kênh đó ra, chứ không phải đợi mở ra thấy cái mặt đáng ghét mới tắt máy, dù trong lòng anh rất thích chương trình đó. Cái ghét nó lấn át cả cái yêu, làm cho anh có chút khó chịu, không biết làm sao mà giải quyết. Và cho đến bây giờ, điều đó vẫn còn làm cho anh không được thoải mái chút nào.