Trong hiện hữu tương tục (Luân hồi) [1], phẩm chất của giây phút cuối sẽ là tương lai của giây phút đầu. Con người, một khi đã hiện hữu trong hình thức một con người, giây phút cuối là giây phút không thể không bước tới. Cách con người bước tới giây phút cuối và phẩm chất tinh thần của giây phút cuối sẽ quyết định hình thái hiện hữu của họ ở tương lai.

Trong Phật giáo, giây phút cuối cùng đó, giây phút cận tử, rất được chú ý chăm sóc. Phật tử hay dùng từ "hộ niệm" để nói đến sự quan tâm chăm sóc tinh thần cho một người đang ở những giây phút cuối cùng.

Một cư sĩ tại gia hay một tu sĩ xuất gia, nếu chưa thành tựu quả vị Nhập lưu, việc hộ niệm trong những giây phút cuối là một trợ lực vô cùng quan trọng để tái sinh thiện đẹp. Kinh điển còn ghi lại cư sĩ Cấp-cô-độc nhờ Thầy Xá-lợi-phất đến thăm và hướng dẫn quán niệm trong những giây phút cuối mà tái sinh thiện đẹp ở Thiên giới [2] và Tỳ-kheo Phagguna cũng nhờ Đức Phật đến thăm và giảng pháp cho nghe trong những giây phút cuối đời mà các căn sáng chói, giải thoát được năm hạ phần kiết sử: Thân kiến, nghi, giới cấm thủ, tham dục và sân. [3] Đặc biệt, Kinh điển cũng có ghi lại hai trường hợp hạn chế được nghiệp ác đưa đến địa ngục và tăng trưởng được nghiệp thiện đưa đến thiên giới nhờ tâm hoan hỷ đảnh lễ Đức Phật trước lúc chết [4] và tâm hoan hỷ hiến tặng một miếng cơm cháy cho Thầy Đại-ca-diếp trước khi qua đời. [5]

Như thế, đối với tương lai tái sinh của một con người, giây phút cuối thật sự rất quan trọng. Tính quan trọng của giây phút cuối còn gia tăng hơn nữa khi vô thường luôn có đó trong đời sống và không ngoại lệ cho bất cứ ai. Việc chuẩn bị cho phẩm chất của giây phút cuối cũng như học cách bước tới giây phút cuối là không thể xem nhẹ được.

Tránh sát sinh, không trộm cướp, bỏ say nghiện, bảo vệ đức hạnh cho nhau và dừng lừa dối là những chuẩn bị cần làm cho phẩm chất của giây phút cuối tốt đẹp. Hạn chế tham dục, phát triển lòng từ, thanh tịnh tâm ý là những bước chân vững chãi, an nhiên cần có để bước tới giây phút cuối trọn vẹn.

Giây phút cuối có phẩm chất và bước tới giây phút cuối vững chãi, an nhiên là một gia tài phúc đức và một kỹ năng tinh thần vô giá cho nhiều kiếp sống. Chất lượng cuộc sống và thiên phú tâm linh của con người hôm nay và ngày mai đều nằm ở gia tài phúc đức và kỹ năng tinh thần này. [6]

Giây phút cuối, giây phút cận tử, dù muốn hay không, một ngày nào đó con người cũng phải bước tới. Biết đầu tư cho giây phút cuối là một khôn ngoan trong kiếp sống. Kho báu thật sự của kiếp sống không phải là những gì được tích luỹ trên mặt đất hay trên thân xác. Đức Phật nói kho báu của hiến tặng, ly tham, thiền định và trí tuệ mới là kho báu thật sự khéo để dành. [7] Một người có hiểu biết, người ấy sẽ không đợi đến khát nước mới đào giếng. Chuẩn bị cho phẩm chất của giây phút cuối và học cách bước tới trọn vẹn trong giây phút cuối sẽ được người hiểu biết ấy làm từ rất sớm. Làm một cách trân trọng và đầy ý thức, không chỉ cho mình mà còn cho cả những thân yêu và thiện hữu có duyên.

Nhuận Đạt

------------------

[1] Xem câu chuyện kiếp trước của Swarnlata Mishra ở Ấn Độ do giáo sư - bác sỹ tâm lý người Mỹ là Ian Stevenson nghiên cứu và ghi lại.

[2] Kinh Giáo Giới Cấp-cô-độc, Trung Bộ Kinh, Hoà thượng Minh Châu dịch Việt.

[3] Kinh Phagguna, Tăng Chị Bộ Kinh, Hoà thượng Minh Châu dịch Việt.

[4] Lâu Đài Của Nàng Chiên-đà-la, Tiểu Bộ Kinh, Trần Phương Lan dịch Việt.

[5] Lâu Đài Của Người Cho Cơm Cháy, Tiểu Bộ Kinh, Trần Phương Lan dịch Việt.

[6] Xem thêm Muôn Kiếp Nhân Sinh của tác giả Nguyên Phong.

[7] Kinh Bảo Tàng, Tiểu Bộ Kinh, Hoà thượng Minh Châu dịch Việt.