Cứ mỗi độ Tết đến xuân về, mọi người Việt Nam lại tất bật chuẩn bị đón Tết Nguyên đán là cái Tết cổ truyền của dân tộc. Xưa kia chư Tổ cũng đã vận dụng phương pháp tùy duyên hóa độ để dẫn dắt chúng sinh vào đạo. Theo tập tục của người dân Việt, là Phật tử đã quy y Tam bảo hay người chưa quy y, năm mới về chùa lễ Phật cầu an, cầu mong một năm mới có đầy đủ sức khỏe và gặp nhiều điều an lành may mắn. Một buổi lễ cầu an có đầy đủ nam phụ lão ấu, chư Tôn đức tổ chức buổi thuyết giảng giáo lý Phật Đà, chia sẻ đạo Đức Phật giáo với mọi người. Qua buổi chia sẻ giáo lý mọi người đều thấu hiểu, sống tốt đời đẹp đạo hơn. Tiếp theo là khóa lễ cầu an cầu nguyện cho thế giới hòa bình chúng sinh an lạc, quốc thái dân an. Trước Tết Nguyên đán chùa Cát Linh tổ chức cho các sư và các Phật tử đi phát quà từ thiện cho bệnh nhân nghèo chạy thận trong bệnh viện và bệnh nhân ở bệnh viện huyết học, tặng quà Tết cho người nghèo, người tàn tật, người nhiễm chất độc màu da cam.

Mùa xuân là mùa của yêu thương, là thời điểm nảy mầm của những lộc hoa mới, lộc quả trong thiên nhiên, lộc hạnh phúc bình an trong mong ước, hy vọng của mỗi người trong những ngày đầu xuân năm mới, dù ở xa hay gần chúng ta thường gửi tặng nhau những lời chúc tốt đẹp về sức khỏe, hạnh phúc, tiền tài… như một phong tục truyền thống và trở thành nét văn hóa tinh thần bình dị không thể thiếu trong Tết Nguyên đán cổ truyền của người Việt. Vào sáng ngày mồng một Tết, ai ai cũng náo nức cùng đến chốn bình yên và thanh tịnh là mái chùa với mong muốn tìm được sự bình an, gạt bỏ đi những âu lo phiền muộn của năm cũ và cầu mong những may mắn, hạnh phúc trong năm mới. Tại nơi đây, mọi ranh giới tuổi tác, địa vị đều bị xóa nhòa, tất cả gặp nhau ở miền tâm thức linh thiêng. Đầu xuân mọi người đến chùa dự khóa lễ cầu an để mong cầu sự bình an cho cả gia đình trong năm mới, đây không chỉ là nét đẹp văn hóa tâm linh trong đời sống người Phật tử mà còn cho thấy tinh thần nhập thế cũng như sức ảnh hưởng mạnh mẽ của tinh thần từ bi, yêu thương con người của Đạo Phật đối với cuộc sống nhân loại từ xưa đến nay.

Tuy vậy, cầu an có thể nói là sự biểu hiện cho một dạng khác của ước muốn, trong khi đạo Phật không chú trọng đến ước muốn thuần túy mà chủ trương hành động thực tiễn nên dẫn đến thực tế là không ít người hiểu lầm đạo Phật là đạo của cầu nguyện và van xin, đạo tùy vào tha lực. Để tránh cách hiểu phiến diện đó, trong bài viết này, chúng tôi phân tích cụ thể về ý nghĩa và lợi ích thiết thực của lễ cầu an, chia sẻ đến quý vị Phật tử cùng tham khảo trong những ngày tháng đầu xuân đặc biệt ý nghĩa này.

Theo quan niệm của nhà Phật, ý nghĩa của việc lễ cầu an đầu năm không nằm ngoài mục đích để mình và gia quyến thành tâm sám hối tội lỗi, tiêu trừ nghiệp chướng, bỏ ác làm lành và thực hiện những việc thiện như phóng sinh, bố thí, cúng dường Tam bảo… và phát nguyện hồi hướng công đức của những việc thiện, Phật sự đó để cho bản thân và gia đình tai qua nạn khỏi, tăng khả năng tiêu tai, giảm tội, tăng phúc, bình an, thân tâm được an lạc. Xét rộng hơn trong mối quan hệ đối với dân tộc, đại lễ cầu an mang ý nghĩa cầu cho quốc thái dân an, người người được sống trong cảnh thanh bình, yên ổn. Lễ cầu an đoạn nghiệp được tổ chức vào đầu năm tại các chùa, là nơi có cảnh trí yên tĩnh tăng thêm tính hiệu quả cho nội dung tổ chức lễ nghi. Đức Phật Dược Sư Quang Vương Như Lai với hạnh nguyện cứu khổ độ sinh, giải trừ ách nạn, tật bệnh cho chúng sinh, nên đàn cầu an đầu năm cũng gọi là đàn Dược Sư.

Như chúng ta đã biết, nghiệp lực có sức chiêu cảm rất mạnh mẽ, lôi kéo, dẫn chúng sinh vào thế giới an lạc hay khổ đau. Nghiệp lực của thời quá khứ định hình cho cuộc sống hiện tại của mỗi người. chính sức mạnh của nghiệp ác quá khứ đã đem đến tai nạn cho bản thân hay gia đình trong hiện tại. Thế nhưng, các việc làm hiện nay như Phật sự, lễ cầu an đều là nghiệp thiện, lành, có sức mạnh tiêu trừ tội lỗi, giảm tai ương. Đối với những hoàn cảnh đặc biệt như gia đình có người ốm đau, bệnh nặng… thì việc tiến hành lễ cầu an và những việc làm thiện khác để mong được phúc, tránh họa… là điều càng cần thiết.

Đạo Phật bác bỏ quan niệm về một đấng thần linh có khả năng sắp đặt và định đoạt số phận con người cũng như muôn loài. Nhưng đạo Phật thừa nhận có Chư Phật và Bồ tát là những bậc đã giác ngộ và giải thoát cùng với các thiện thần, toàn thể pháp hội mà trong kinh Phật gọi những gia lực này là “bất khả tư nghì” nghĩa là công năng, uy lực của các vị là không thể nghĩ bàn hay luận giải được, đã thường xuyên gia hộ cho chúng sinh, hướng dẫn chúng sinh bỏ ác làm lành, tiến lên con đường giác ngộ giải thoát. Đồng thời, đạo Phật cũng thừa nhận các vị ấy luôn gia hộ cho những người quy y Tam bảo, tinh tấn trong việc giữ giới mà mình đã thọ trì, những người thường xuyên làm việc lành, việc thiện… Nói cách khác, đạo Phật thuyết minh đạo lý nhân quả là định luật chi phối cuộc sống của mọi người. Nhưng đạo Phật cho rằng, quy luật nhân quả không diễn tiến một cách máy móc mà có sự linh hoạt tùy theo hoàn cảnh nhất định. Nhận thức về hiệu quả của nghi thức cầu an như vậy, không có gì mâu thuẫn với đạo lý nhân quả của Phật giáo. Đồng thời, hiểu một cách cụ thể và thấu đáo về ý nghĩa thiết thực của lễ cầu an như thế, chúng ta mới tránh được cách hiểu sai và có thể thành tâm thực hiện lễ cầu an đúng theo tinh thần Phật giáo. Không chỉ mang ý nghĩa tiêu trừ, giải nghiệp như đã nói ở trên, những việc làm tốt đẹp trong lễ cầu an sẽ tạo nghiệp thiện, người Phật tử vì vậy mà được Chư Phật, Bồ tát gia hộ cho mình được sống lâu thêm, sắc thân tươi đẹp hơn, được hưởng nhiều phúc lành từ ánh sáng từ bi và trí tuệ của Đức Phật, tất cả những điều đó đều nằm trong triết lý nhân quả của Đạo Phật và bám rễ sâu vào tư tưởng, suy nghĩ, lối sống của người dân Việt từ bao đời. Khi tham gia lễ cầu an, mọi người sẽ được sống trong những giây phút chính niệm, quán tưởng và làm theo những lời dạy của Đức Phật. Mọi phúc đức đời này đều đã được vun trồng và chăm chút từ nhiều đời trước, khi biết nói lời ái ngữ, làm việc thiện lành, giàu lòng nhân ái giúp đỡ yêu thương mọi người thì cuộc sống sẽ được phúc, được an lành ở ngay những giây phút hiện tại. Một điều đặc biệt nữa là, trong giờ phút ấy, tự bản thân của mỗi người, từ suy nghĩ đến hành động đều một mực giữ gìn, không tạo ra những điều xấu ác trong những ngày thiêng liêng ấy để có được một năm mới suôn sẻ thuận lợi mọi điều.

Với lợi ích thiết thực như vậy, lễ cầu an vào những ngày đầu xuân năm mới đã giúp người Phật tử hiểu và thực hiện một cách rất tự nhiên về đạo lý nhân quả, nghiệp báo, tránh suy nghĩ và hành động những điều xấu ác để một năm mới gặp được những quả ngọt, điều lành. Cùng với ý nghĩa ấy trong những ngày này, mỗi người con Phật sẽ lắng lòng nhìn nhận lỗi lầm từ tham, sân, si của tâm và nguyện sẽ sám hối, chừa bỏ để cầu một năm mới hạnh phúc an vui. Đối với gia đình, xã hội (rượu, chè, cờ bạc, sa đọa, trụy lạc làm khổ mình và người khác…) thì dù có cầu cho nhiều cũng không an.

Cũng tương tự, để đương đầu với bệnh tật, để được khỏe mạnh, tai qua nạn khỏi và an lạc nội tâm, theo Đức Phật, mỗi người phải tự trau giồi đời sống đạo đức và trí tuệ, phát huy các hạnh lợi tha, giúp đỡ mọi người, sống an trụ chính niệm và tỉnh thức trong từng phút giây của hiện tại, không hoài vọng về quá khứ để thoát khỏi thế giới kinh nghiệm đau thương. Không hoài vọng về tương lai để không lo âu và sợ sệt. Sống một cách sáng suốt, bình thản trong hiện tại để khắc chế mọi tham ưu ở đời. Người sống được như vậy thì lúc nào cũng “an”, lúc nào cũng khỏe mạnh, cũng hạnh phúc, không cần cầu nguyện và mong mỏi cũng được bình an.

Lễ cầu an vào những ngày đầu năm là một sinh hoạt chính đáng và phù hợp với nhu cầu tâm linh trong cuộc sống đời thường của người Phật tử, đồng thời là nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt mỗi dịp xuân về. Một điều cần nhớ là lễ cầu an như một hình thức cầu nguyện cao thượng, có hiệu quả giúp chúng ta tiêu trừ nghiệp nhân xấu khi bản thân chúng ta biết sống chân chính, thường xuyên làm điều thiện tạo nghiệp lành.