450
Đoạn trừ dục để thanh lọc tâm ý
“Phải đoạn trừ mọi dục, phải cắt đứt gốc nguồn của dục nơi tâm ý, đêm ngày một lòng, thì mới đi vào được thiền định an tĩnh” (Kinh Thanh Lọc Tâm Ý - Hòa thượng Nhất Hạnh dịch).
Đọc lời kinh, tôi chợt nghĩ: con đường tu tập của chúng ta không phải bắt đầu từ đâu xa lạ, mà chính từ việc nhìn thẳng vào dục - cái gốc rễ khiến tâm loạn động. Dục không chỉ là ham muốn nhục dục, mà là mọi sự khát khao, bám víu, mong cầu từ trong tâm: ham muốn tiền bạc, quyền lực, danh vọng, ham muốn được khen, được yêu, được hơn thua. Tất cả những dòng chảy ấy đều có sức mạnh cuốn ta rời khỏi sự an tĩnh vốn có.
Khi ta còn nuôi dưỡng dục vọng, tâm ý chưa bao giờ được rảnh rang. Nó như một mặt hồ luôn bị gió khuấy động, không bao giờ soi chiếu được bầu trời trong trẻo. Ngồi xuống muốn thiền, nhưng tâm vẫn chạy theo bao dự tính, lo toan, mộng tưởng, thì ngồi đó cũng chỉ là thân ngồi, chứ tâm chưa an. Vì thế, kinh mới nhấn mạnh: “phải cắt đứt gốc nguồn của dục nơi tâm ý”. Không chỉ dừng lại ở việc kiềm chế hành vi, mà cần tận gốc nhận diện những vi tế trong tâm, thấy rõ sự sinh khởi của dục và học cách buông bỏ.
Tôi từng có lúc nghĩ rằng, chỉ cần bớt đi những ham muốn lớn lao - như tiền bạc, danh vọng - là đủ. Nhưng rồi nhận ra, ngay cả trong đời sống thường nhật, dục vẫn len lỏi. Thích món ăn ngon, thích nghe lời khen, thích được người khác công nhận… cũng đều là dục. Những điều ấy thoạt nhìn vô hại, nhưng chính chúng làm cho tâm lệ thuộc vào ngoại cảnh. Hễ được thì vui, mất thì buồn, thế là không còn tự do. Muốn đi vào thiền định, mà để tâm còn vướng bận bởi những điều nhỏ nhặt ấy, thì cửa thiền vẫn khép.
Đức Phật từng dạy: nguồn gốc của khổ là ái dục. Muốn giải thoát khổ đau, phải đoạn tận ái dục. Đoạn tận không có nghĩa là chối bỏ đời sống, mà là không để mình bị nô lệ bởi ham muốn. Ăn thì vẫn ăn, làm việc thì vẫn làm, yêu thương thì vẫn yêu thương, nhưng không còn bám víu, không còn xem đó là điều kiện duy nhất để có hạnh phúc. Khi tâm bớt dính mắc, thì tự nhiên nhẹ nhõm, như chiếc lá khô rơi xuống dòng suối, trôi đi đâu cũng thong dong.
Trong quá trình tu tập, tôi nhận ra một điều quan trọng: đoạn trừ dục không phải bằng cách đàn áp, mà bằng cách nhìn sâu. Khi một ham muốn khởi lên, thay vì ghét bỏ hay cưỡng ép, tôi thử thở chậm lại và quan sát. Ham muốn ấy từ đâu đến? Nó có thực sự cần thiết không? Nó mang lại hạnh phúc lâu dài, hay chỉ là khoái cảm thoáng chốc? Thấy rõ bản chất vô thường và trói buộc của nó, tôi dễ dàng buông bỏ hơn. Như vậy, sự đoạn trừ đến từ trí tuệ, chứ không phải từ ép buộc.
Điều đáng nhớ trong lời kinh là cụm từ “đêm ngày một lòng”. Tu tập không phải chỉ trong giờ ngồi thiền, mà phải duy trì chánh niệm liên tục, cả ngày lẫn đêm. Mỗi khi tâm khởi dục, phải nhận ra, quán chiếu, rồi buông bỏ. Từng ngày, từng giờ, như thế mới dần dần cắt đứt được gốc rễ. Có kiên trì, có bền bỉ, thì mới mong đi vào được thiền định an tĩnh.
Thiền định an tĩnh không phải là một trạng thái xa vời, mà là phần thưởng tự nhiên của một tâm không còn bị dục vọng khuấy động. Khi dục giảm, tâm sáng; khi dục lắng, tâm an. Lúc ấy, hơi thở ra vào tự nhiên, thân ngồi vững vàng, ý thức trong sáng. Chính trong sự an tĩnh ấy, ta tiếp xúc được với niềm vui sâu thẳm của hiện tại - niềm vui không lệ thuộc bất kỳ điều kiện nào.
Trong đời sống hôm nay, giữa bao xao động của thị trường, mạng xã hội, cạnh tranh công việc, lời dạy ấy lại càng có ý nghĩa. Mỗi ngày ta đều bị hàng loạt “cám dỗ” lôi kéo, khiến tâm mệt mỏi, bất an. Nhớ lời kinh, ta biết quay về, nhận diện, buông bỏ. Đêm ngày một lòng như thế, dẫu chưa đạt thiền định sâu xa, nhưng tâm đã dần thanh lọc, đời sống đã bớt nhiều hệ lụy.
Có lẽ, hạnh phúc lớn nhất không phải là thỏa mãn mọi ham muốn, mà là có khả năng không bị chúng ràng buộc. Khi dục đã được đoạn trừ, tâm trở nên rộng mở, tự do. Và trong sự tự do ấy, thiền định an tĩnh hiện ra, như đóa sen nở giữa hồ thu trong vắt.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Trong bão lũ, nhớ lời Phật dạy về tài sản thuộc về 5 nhà
Lời Phật dạy
07:17 22/11/2025
Mỗi mùa mưa lũ tràn qua miền Trung, người Việt lại chứng kiến cảnh nhà cửa chìm trong nước, ruộng đồng tan hoang, lúa thóc trôi theo dòng xiết. Những gia đình vừa gượng dậy sau trận lụt trước lại tiếp tục đối mặt với mất mát mới.
Nhìn thấy tánh Phật Dược Sư trong mỗi người
Lời Phật dạy
19:00 19/11/2025
Mỗi lần 30 tháng 9 âm lịch về, khi tiếng chuông chùa ngân vang trong không khí se lạnh cuối thu, tôi lại nhớ đến hình ảnh Đức Phật Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai - bậc Tối Thắng Y Vương với nguyện lực chữa lành không chỉ bệnh tật của thân, mà còn những đớn đau âm thầm của tâm.
Tâm đáng sợ hơn rắn độc
Lời Phật dạy
14:25 18/11/2025
Hình ảnh “kẻ bưng bát mật, chân chạy nhảy, mắt chỉ chăm chăm nhìn mật” là ẩn dụ sâu sắc về sự mê đắm.
Pháp như giếng nước giữa đời
Lời Phật dạy
10:56 18/11/2025
Giáo pháp Đức Phật là con đường trung đạo, không thuộc về riêng ai, không có đặc quyền cho bất kỳ thầy hay cá nhân nào.
Xem thêm
