Kinh nghiệm tu của Hòa thượng Thích Lệ Trang

 Đôi điều chia sẻ về kinh nghiệm tu tập chánh pháp

PV: Kính thưa Hòa thượng, trong cuộc đời xuất gia, Hòa thượng đã từng gặp Ma Lăng Già chưa? Làm thế nào Hòa thượng khắc phục Ma Lăng Già?

- Khi nói đến Ma Lăng Già, chúng ta nhớ đến chuyện Lăng Nghiêm, Ngài Tôn Giả A Nan bị chú thuật của Ca Tỳ Ma La Phạm Thiên nên Ngài mất chánh niệm và bị năng lực đó lôi đi. Sau khi được đức Phật dạy Ngài Văn Thù đến cứu, Ngài trở về và đã được đức Phật khai thị. Sau này, mỗi khi đề cập đến câu chuyện đó, Tăng Ni bao giờ cũng hỏi về vấn đề Ma Lăng Già. Thực ra mà nói, ma có hai nghĩa: 

Nghĩa thứ nhất nói về sắc ma, tức là nam nữ. Và nghĩa thứ hai là: ma ngũ ấm, ma phiền não, tử ma, thiên ma. Nếu nói trong cuộc đời của tôi mà không có thì không đúng, có nhiều lắm nhưng cũng may là chỉ có một lần thôi. Có một lần nọ, anh nhà báo hỏi tôi: “Thầy đi xuất gia, nghe đâu đời sống xuất gia trong Tu viện không có gia đình.

Xin hỏi Thầy, Thầy cũng như bao con người khác, về trường hợp nhu cầu sinh lý thì các thầy phải xử lý như thế nào?” Khi mình có mặt trên cõi đời này, mang thân xác này thì trời đã phú cho mình những khả năng làm cha, làm chồng và mình cũng có tâm sinh lý như bao người khác. Cũng may là chúng tôi ở chùa, chúng tôi được học giáo lý của đức Phật, chúng tôi có lý tưởng. Nghĩa là, nếu mình quan hệ, mình sinh hoạt như cuộc sống thế gian thì điều đó sẽ trói buộc mình. Như vậy, bao nhiêu lý tưởng tươi đẹp, bao nhiêu hạnh nguyện độ sanh đó rốt cuộc chỉ độ được một người. Những hạnh nguyện đẹp đó không còn khả năng để làm những công việc mà tâm nguyện chúng tôi muốn làm.

Đạo hạnh của người xuất gia, một nét đẹp trong văn hóa Phật giáo

Chính lý tưởng đó hướng chúng tôi đi và chúng tôi không kẹt lại ở vấn đề như cuộc sống thế gian. Chúng tôi chuyển hóa những sinh lực đó bằng cách tập trung vào sự tu tập và năng lực đó được chuyển hóa thành trí tuệ. Nếu như suốt ngày chúng ta chỉ ngồi đó than mây với gió, chỉ nghĩ đến tóc dài tóc ngắn thì nhiều khi sẽ bị nó thôi thúc, rồi dục hỏa sẽ làm chảy tan tinh túy của con người. Mình dùng công phu tu tập không dừng lại một chỗ mà còn chuyển hóa nó, chuyển hóa thành trí tuệ. Đem năng lực đó cống hiến cho đời mà trước tiên là chuyển hóa cuộc sống của mình, nhờ vậy mà mình vượt qua được. Nếu hỏi có Ma Lăng Già không, thì câu trả lời là có, có thể họ thương mình, thư từ chưa nhận được nhưng không biết trong ánh mắt có gởi gắm gì hay không? Chắc có, chứ không phải không. Nếu chúng ta trụ lại ở hai chiều thì chết. Vì vậy mình không trụ lại, mình sẽ vượt qua. 

Trường hợp ma thứ hai, (ma tiếng Phạn là mala), có nghĩa là những cái gì làm cho pháp lành của mình bị khựng lại, không tăng trưởng được. Cái đó gọi là ma. Ví dụ: Đến giờ ngồi thiền nhưng còn muốn nướng cho vàng, cái đó là ma. Nghe chuông thức chúng mà chưa chịu đi, cho đến khi tới giờ vác áo chạy, đó cũng là ma. Muốn làm việc gì cao đẹp nhưng bị việc chung quanh làm cho ta bỏ đi không thực hiện được, cái đó cũng là ma. 

Ngạ quỷ là một chúng sanh, do nghiệp của họ tạo tác bất thiện nên họ phải đến một cảnh giới thấp hèn, đau khổ. Trong cuộc sống hàng ngày, nếu ta có pháp nhãn, tuệ nhãn ta sẽ nhìn thấy họ đang ở chung quanh mình, họ đang ngồi đây, họ có mặt trong cuộc sống của mình. Thánh phàm đồng cư, thành phần lẫn lộn, chẳng qua mình và họ hai nghiệp khác nhau, không vướng mắc nhau nên mình không tiếp chạm, không thấy mà thôi. Lúc nhỏ tôi rất sợ ma nhưng nhờ tu học thì mình có thể thấy và hiểu, nên tự nhiên thấy ma là một chúng sanh đáng thương hơn là đáng sợ hãi. Vì họ khổ nên khi họ thấy mình vui, họ không bao giờ để cho mình yên ổn. Có một ngôi chùa ở Việt Nam nhờ tôi lập đàn chẩn tế dùm. Mấy sư cô trong chùa tối ngủ bị kéo chân và bị hất xuống.

Tinh thần xây dựng đời sống lành mạnh có đạo đức cho người xuất gia

Tôi hỏi qua, các Sư cô nơi đó cho biết mỗi buổi chiều đều có cúng thí thực nhưng công việc đó giao cho mấy chú tiểu làm. Tôi nói: “Nếu tôi đến giúp cho Ni sư cũng được nhưng Ni sư hiểu cho là chẩn tế cũng giống như ăn cỗ, còn thí thực hàng ngày giống như ăn cháo húp. Nếu chỉ ăn được một bữa cỗ no nê, sau đó nhịn đói ba năm rồi mới được ăn nữa thì không ai chịu hết. Chẳng thà mỗi ngày có tô cháo húp mà no. Bây giờ, Ni sư chuyển cách cúng thí đó lại. Không ai bắt mình làm, không ai bắt mình phụng sự nhưng ta làm bằng tình thương. Khi đọc một câu chú, hay một bài kệ bằng tất cả tình thương, bằng tâm của mình, lúc đó mới có đạo lực chuyển hóa được. Nếu các vị coi thường thì sẽ bị họ phá cho nên các vị nên coi lại cách cúng của mình thì sẽ yên.” Và sau đó, không biết có yên hay không mà không thấy họ đến mời tôi nữa. Do đó, đối với vấn đề sợ ma thì mình nên giữ tâm thật tĩnh, vấn đề là ta tiếp xúc với họ bằng nguyện lực chứ không phải bằng nghiệp lực.

Nếu tâm mình có Phật, Phật sẽ hiện ra, ngược lại nếu tâm mình có ma thì ma sẽ hiện lên. Vì vậy, không thể phủ nhận thuyết chết là hết nhưng có thể họ ở cảnh khác, cõi giới khác đau khổ hơn. Cho nên đừng sợ ma, chỉ sợ mình không đủ đạo lực giúp cho họ. Họ đến thật ra không phải để nhát mình, còn nếu có là do mình “tự kỷ ám thị”. Có câu chuyện ở miền Tây, có ông cố đi chơi về được người ta cho một nải chuối chín. Ông vác trên cây gậy, kéo lon ton đằng sau. Ông cứ nghĩ ai đi đằng sau, càng về khuya ông lật đật vừa đi vừa sợ, về tới nhà nhánh chuối rụng hết chỉ còn cái cùi. Đó là do nhiều khi tự mình nghĩ như vậy, mình hốt hoảng, mình thấy ngọn tre, mấy tàu lá chuối mà tưởng đó là ma.

PV: Xin Hòa thượng chia sẻ làm sao có thể luyện giọng trong khi đọc kinh, tán tụng mà không bị đứt hơi?

- Thật ra, trước giờ chưa ai dạy tôi điều đó. Mấy thầy lớn chỉ dạy tán như vậy, để hơi cho thật già dặn, nói theo cách miền Nam: “Để cho nó có góc, có cạnh, để hơi thật là già.” Nhưng theo tôi, hằng ngày mình phải hành trì luyện tập hơi thở thật sâu và thật đều. Đó là một cách luyện cho mình có chất giọng khi tụng kinh hoặc tán.

Hành trình xuất gia của một người trẻ

PV: Làm sao để lập trình cho mình một thời khóa tu tập?

- Đối với quý thầy, quý Sư cô còn trẻ hay mới tập sự nên nương tựa vào y chỉ sư, cho dù mình đã thọ giới khất sĩ rồi cũng phải theo Thầy học hỏi. Theo Thầy để học luật, học những uy nghi, những điều hiểu biết mà những điều hiểu biết đó được rút từ kinh nghiệm của Thầy truyền trao. Đến một lúc nào đó, mình tự vỗ cánh bay, những hình ảnh sinh hoạt của Thầy đã ấn tượng sâu vào trong tâm thức của mình. Lúc đó, những điều gì Thầy đã truyền trao trước đây mình nên đem ra ứng dụng. Cho nên, thời khóa mình không chủ động được.

Ở Việt Nam, thời khóa khác hơn so với Làng Mai. Từ ngày tôi qua bên đây đến nay đã được 28 ngày. Thật sự mà nói, tôi thấy mình thảnh thơi, hay nói vô sự thì đúng hơn. Tại vì, chúng ta không bị chi phối bởi những công việc phải giúp đỡ, phải đáp ứng cho tín đồ hay cá nhân của họ, nếu có chăng là do sinh hoạt của đại chúng hay do những khóa tu. Còn bên kia, mới chuẩn bị lạy Phật thì có một chú đến thưa: “Bạch thầy! Bà Hai vừa mới mất, nhờ thầy coi dùm ngày nhập quan.” Rồi nếu mình nói: “Thôi! Thầy bận tụng kinh” thì coi sao được. Mới hôm qua bà cúng dường bao gạo, cho nên mình không thể nào từ chối được. Cho nên, gấp y lại, coi ngày, rồi đi nhập quan. Nếu mình không suy nghĩ kỹ, mình cũng sinh ra bực bội cho thời gian của mình. Xét cho cùng: “Ăn cơm chúa thì múa tối ngày.” Những cung phi mỹ nữ trong cung được vua cho nào là phấn, son, áo quần… Nhưng vua nói: “Múa” thì ta phải múa.

Do đó, ăn cơm của tín thí, ta không thể nào nói “Thôi!” Đây là nói về sinh hoạt ở Việt Nam. Vì vậy, nếu ta không biết điều chỉnh cho chính mình thì giống như người đếm tiền suốt ngày trong ngân hàng, tiền nhiều lắm nhưng về nhà phải lo tự chạy gạo mà ăn. Như nhơn sổ tha bảo, kỷ vô bán phân tiền, cũng như đếm của báo cho người khác, bản thân mình không có đến một xu. Như vậy, chúng ta phải làm sao? Chúng ta phải quân bình mọi thời gian đều là khóa tu của mình. Nhựt nhựt thị hảo nhật, thời thời thị hảo thời. Giờ nào, ngày nào, công việc gì cũng là thời khóa của chúng ta.

Tụng kinh cũng ở trong chánh niệm, lạy Phật cũng ở trong chánh niệm. Nếu có tiếp khách cũng tiếp khách trong chánh niệm, mang chuông mõ đi đám cũng trong chánh niệm. Được như vậy, tôi nghĩ công việc đó không phải là của người ta mà cũng là công việc của chính mình. Do đó mình sẽ được an lạc, vì người ta hết khổ mình mới ăn cơm được. Cái khổ của người ta mà mình dửng dưng thì coi không được, nhất là nói: “Pháp môn xin nguyện học. Ân nghĩa xin nguyện đền. Phiền não xin nguyện đoạn. Quả Bụt xin chứng nên.” Chúng ta làm sao đem đạo lý tỉnh thức thắp sáng hiện hữu, tạo nên định lực, đưa đến tuệ giác. Từ nền tảng đó mà làm việc và tu tập thì sẽ thành công.

Giới là nền tảng đạo đức của người xuất gia và tại gia

PV: Trên con đường xuất gia của mình, Hòa thượng đã gặp những chướng duyên nào? 

- Trong kinh có nói một câu: “Vô ma chướng bất thành đại đạo.” Mình học tập, mình tu trì chưa biết đạo lực thâm hậu như thế nào, cao sâu như thế nào, nhiều khi gặp những chướng duyên như vậy để mình có cơ hội nhìn lại mình. Nhưng nên nhớ đừng đi tìm chướng duyên, đừng đi tìm nghịch cảnh. Phải chuẩn bị đạo lực, luyện tập nội công cho hùng hậu để một khi nghiệp duyên, chướng duyên đến thì mình có khả năng đối trị mà không xa lánh, không kỳ thị, không có cái nhìn cục bộ, cho đó là đối tượng làm mình khổ.

Điều này trong kinh đức Phật nói: “Người nữ lớn hơn mình, mình coi đó là mẹ của mình, là chị của mình, là em gái của mình, mình sẽ thấy an lạc.” Nếu như phải gần gũi để giúp đỡ, việc làm đó rất thánh thiện. Nếu mình nhìn đối tượng đó một cách vẩn đục thì không được. Nếu thỉnh thoảng nó vẫn còn lóe lên thì mình nên tìm cách an trú trở lại nơi giới pháp của mình, hải đảo của chính mình, giới luật của mình. Hằng ngày tu học là để chế tác thêm nhiều đạo lực. Khi tiếp xúc với đối duyên hằng ngày thì đạo lực, tuệ giác sẽ giữ mình, nhờ vậy mình sẽ vượt qua được.

Nhưng phải nỗ lực tu tập để có nhiều phước đức, nhiều trí tuệ. Cũng một bước đi như vậy mà các sư anh, sư chị đi qua an toàn nhưng đến mình đi thì trượt. Nếu nói cố ý thì cũng có, nhưng nên nghĩ là phúc của mình mỏng, nghiệp của mình dày nên bị trượt. Vì vậy, những thời khóa cho chính mình là thực tập thiền quán. Ngoài những thời khóa của đại chúng mình nên thiền quán thêm. Nếu các vị tu theo những pháp môn khác, đọc kinh lạy Phật, đó là những giây phút mình chế tác ra nhiều công đức. Chính cái phúc, cái đức đó giống như là áo giáp giúp cho mình, bao bọc lấy mình. Cho nên, đường gươm mũi đạn không đụng được đến thân mình, nó chỉ xước qua áo thôi. Thành ra “đa thiện căn đa phúc đức”.

Điều này, mình phải nỗ lực tu tập, được như vậy tôi nghĩ chúng ta sẽ đi qua và đi đến trọn cuộc đời. Vấn đề là mình đừng sợ nó, mình phải đối diện. Hồi tôi khoảng hai mươi mấy tuổi, có một “cô”, không biết thích thiệt không! Nhưng thỉnh thoảng hay đến cho tôi khúc vải may áo. Thật sự lúc đó tôi nhát lắm. Hòa thượng ở nhà – Thầy tôi – giữ kẽ lắm, đi đâu cũng không cho đi, do đó tôi không dám lấy, muốn gì phải lên bạch với Thầy, lúc đó mới được nhận. Nhưng không biết họ có ý tứ gì không, chắc hình như có. Trong mấy chú ở chung, họ thấy cô đó đặc biệt, chăm sóc mình nhiều hơn. Nếu mình thấy sung sướng nhiều thì bị cái đó nhận chìm. Mình không chạy theo danh thì danh không hại mình, lợi cũng không nhận chìm. Vì vậy đừng bao giờ tự tin mình. Đức Phật dạy: “Các thầy đừng bao giờ tự tin mình, khi nào đã chứng quả A La Hán lúc đó mới dám tự tin mình.” Có nghĩa là mình tu tập chưa đi đến đâu mà mình tự thị, cho đó là xong, rồi mình xông pha nhiều, trong khi đạo lực mình chưa có thì rất nguy hiểm. Cho nên sinh hoạt với đại chúng, đi đâu cũng phải đi với Tăng thân.

Các thầy giữ cho mình, mình giữ cho các thầy. Tôi thường dạy các chú ở nhà: “Ở đây, tôi giữ cho mấy chú, nhưng thật sự mấy chú giữ cho tôi.” Do đó, nếu có tiếp khách, chú thị giả phải ở bên cạnh, không nên tiếp khách một mình. Thứ nhất là để nhờ việc, nếu họ xin cuốn kinh thì mình đâu thể nói: “Ngồi đây nghen, để tôi chạy vô lấy.” Và thứ hai là để bảo hộ cho nhau. Thành ra, thầy nương trò, trò nương thầy. Chính vì vậy mà giờ này tôi còn ngồi ở đây, còn giữ được chiếc áo này. Còn nhiều khó khăn khác nữa, chi tiết lắm, mỗi người tự cảm nhận.

Con đi xuất gia mẹ nhé!

PV: Thưa Hòa thượng, trong sự tu tập, làm sao mình vừa trì giới, vừa giữ uy nghi mà vẫn giữ được hồn nhiên, tươi trẻ, đó không phải là hai việc khác nhau, chống đối nhau? Trong sự trì giới mình vẫn có được sự liên hệ giữa bạn đồng tu với nhau hay giữa người tại gia và người xuất gia. Ví dụ: Như khi con được chứng kiến những buổi đại trai đàn chẩn tế,Hòa thượng luôn chú tâm vào những việc mình đang làm, Hòa thượng không phung phí một cái nhìn, dù là một lời nói mà tất cả Hòa thượng đều chú tâm vào đó. Đó là công phu, định lực Hòa thượng chế tác mỗi ngày sao cho nó nuôi dưỡng mình và những người khác mà không trở nên căng thẳng hay nghiêm trọng. Có những người trẻ cũng muốn đi con đường này nhưng nếu nó khó quá, làm sao Hòa thượng có được sự tiếp nối.

- Trong kinh Pháp Bảo Đàn, Đức Lục Tổ có nói: “Tâm tịnh hà lao trì giới, tánh định bất đải tu thiền.” Vì tâm mình không tịnh, nó như con ngựa, con khỉ. Nó cứ rong ruổi ngoài đồng, nó cứ phan duyên, nhíu nhánh cho nên phải tìm phương tiện khống chế nó. Đầu tiên tạm gọi là khống chế nó. Các Tổ lập thanh quy, đức Phật chế giới luật cũng không ngoài ý nghĩa đó, là để cho tâm tịnh lại. Nếu lúc nào tâm mình tịnh thì không cần phải nhập trì giới; tánh định rồi thì không cần phải tọa thiền. Như vậy, tọa thiền để tâm mình lắng yên và làm chủ được nó.

Mình thấy được những gì mầu nhiệm đang có mặt trong cuộc sống của mình. Nhờ giới đưa mình vào quỹ đạo của Bụt. Nếu mình không lăng xăng thì những bước chân đã trì giới rồi. Trì như thế nào để thấy mình không trì, niệm đến lúc thấy mình không có niệm, không có trì; mình là nó, nó là mình. Mình sống với nó, chính nó, bằng nó cho nên mình không có cái gì khó chịu. Trì giới không có nghĩa là xa cách đại chúng, trở thành người khô khan. Mình tu học sao cho mình dễ thương. Không biết mấy bữa nay tôi qua đây có dễ thương hay không nhưng mà tôi rất sợ bị dễ ghét. (Cười) Mình trì giới không phải là cách ly với đại chúng, mình cô lập hóa mình, không phải vậy đâu. Mình trì giới với đại chúng để những lời nói, ý nghĩ, hành động không còn bị lửa phiền não thiêu đốt. Cho nên “Giới” còn được dịch là Ca Thi La, còn gọi là Biệt Giải Thoát. Mình hiểu nhau nên trong lời nói không còn vướng mắc hay hiểu lầm.

Như vậy trong lời nói của mình là giới rồi. Hiểu như vậy, dù cho có bao nhiêu giới, dù cho mình không thuộc lòng số mục của giới nhưng tự nhiên tất cả những sinh hoạt của mình đã đi vào giới.Trong trai đàn phải làm việc như vậy thôi, nhưng những việc đó cũng từ nền tảng của công phu tu tập. Hiểu được như vậy mình sẽ không ràng buộc vào hình thức. Cái sợ nhất của người tu học là mình để sự tu học đó làm khổ mình. Ví dụ có cặp vợ chồng nọ ở Mỹ, hôm anh chồng về chùa thăm và nói chuyện với tôi. Anh ấy hỏi một câu: “Không biết trong Phật giáo có cách tu như thế nào và dạy dỗ như thế nào, mà từ khi vợ con đi chùa cho đến nay không làm tròn trách nhiệm với con? Đến chùa lúc nào cũng thầy, cái gì cũng thầy nhưng về nhà thì bỏ bê việc gia đình nên con rất buồn.

Chúng con sống hạnh phúc từ khi gặp nhau cho đến bây giờ, con cái cũng đã lớn. Nhưng thời gian sau này, từ khi đi chùa đến nay con thấy vợ con làm sao đó”. Tôi nói: “Thôi được, anh cho tôi gặp vợ anh, có một buổi nói chuyện riêng, rồi sau đó tôi sẽ gặp hai người.” Thế là tôi nói chuyện với cô đó một buổi. Tôi nói: “Thật ra, mình đi tu là để làm sao cho bản thân mình dễ thương và về nhà, chồng thấy mình là một người vợ đảm đương hơn, con cái thấy mình trở thành một người mẹ mẫu mực hơn. Tự lợi và lợi tha, mình phải Phật hóa mình trước. Vai trò của cô, trách nhiệm của cô là phải cùng tu với anh ấy. Nếu cô chỉ tu một mình thôi thì cô không có bạn đồng hành. Cô về nhà thì dù đến giờ tụng kinh, ông chồng mà không chịu thì cô cũng không nên tụng. Khi nào cô xuất gia, đời sống của cô sẽ khác đi, còn ở tại gia thì đời sống khác. Cô phải làm thế nào để điều phối lại cho quân bình. Bổn phận, nghiệp duyên của mình còn phải chăm sóc, lo lắng nên mình không thể nào làm khác đi. Mình trốn nó thì cũng giống như sợ cái bóng mà mình cứ chạy ngoài nắng hoài thì không thể nào mất cái bóng đó”.

Sau khi nói chuyện xong, tôi có dẫn năm giới của Sư Ông đưa vào. Mấy bữa sau, hai người lên gặp tôi và chia sẻ: “Mấy ngày nay tụi con sống với nhau rất hạnh phúc. Con và cô ấy cùng tụng kinh, chứ mấy ngày trước chỉ có một mình vợ con tụng thôi”. Thành ra, chẩn tế cũng là một công việc. Nếu hiểu theo nghề nghiệp, nghề đi cúng, thì chẩn tế cũng là một công việc, nhưng nếu đứng về hạnh tu nó cũng là một công phu. Tại vì hằng ngày mình cũng phải làm công việc tu tập để có khả năng chuyển hóa mình và giúp cho người khác. Trai đàn chẩn tế cũng vậy, nếu hiểu theo nghĩa Nôm, giống như tu tập hàng ngày, như mình ăn cơm ba bữa hằng ngày nhưng trai đàn giống như ăn cỗ vậy thôi. Nó không khác nhau ở hình thức nhưng nội dung phải làm sao cho tốt. Vì vậy trong vấn đề trì giới và làm Phật sự, không có cái gì khác nhau, phải từ nền tảng đó mà làm.

Chúng con xin thành kính tri ân Hòa thượng đã hoan hỷ chia sẻ với chúng con những kinh nghiệm thực tập quý báu này!

- Mời quý Phật tử xem thêm video "Tam tự tánh trong Phật giáo":