Lòng bao dung đối với các truyền thống tôn giáo thời Phật

Dù nhiều lần bị người khác đạo dùng những lời chống đối nặng nề, nhưng đức Phật và Tăng chúng vẫn giữ thái độ thản nhiên trước những lời chỉ trích vô căn cứ. Đức Phật đã thể hiện quan điểm của mình về đạo đức, nhân sinh và vũ trụ một cách rõ ràng, và Ngài cũng trình bày khách quan nhiều quan điểm sai lạc của các truyền thống tôn giáo thời đó, nhưng không nặng nề chỉ trích hay chống đối. Đức Phật chỉ làm nhiệm vụ trạch pháp, tuyên thuyết về quy trình nhân quả nghiệp báo, mỗi người là thừa tự của nghiệp, nghiệp là điểm tựa, nghiệp là thai tạng, và mỗi người cũng là chủ nhân của nghiệp.

Ngài tuyên bố rằng Ngài không tranh luận với đời, chỉ có đời tranh luận với Ngài. Với tinh thần không kỳ thị các quan niệm mà tôn giáo đương thời sử dụng, Ngài vận dụng linh động và đã thổi vào đó một nội hàm mới, mang một ý nghĩa đạo đức, nhân văn và cao thượng hơn. Ví dụ, khái niệm “Bà-la-môn” lúc bấy giờ chỉ cho những người sanh ra từ một dòng dõi, chủng tộc, huyết thống Bà-la-môn hoặc là các tu sĩ hành khổ hạnh theo truyền thống Bà-la-môn, trong khi đó, đức Phật đã sử dụng khái niệm “Bà-la-môn” là các vị Tỳ-kheo đã trong sạch hóa thân tâm, không còn bị các trạng thái tâm lý tiêu cực chi phối.

Từ thái độ và cách ứng xử khoan hòa đó, Phật giáo và các truyền thống tôn giáo thời đó cùng tồn tại trong một quốc độ hay một khu vực. Các tín chủ của Phật giáo cúng dường cho các vị tu sĩ thuộc truyền thống tôn giáo khác mà không có bất kỳ một rào cản nào từ giáo luật của Phật. Mỗi người đều có quyền chọn cho mình một niềm tin, một lối đi, một cách sống. Sự ganh tị tật đố có thể xảy ra từ các truyền thống khác như ngoại giáo đã cho bà Cinca độn bụng vu khống đức Phật, hoặc là giết người để cáo buộc đức Phật đã làm chuyện mờ ám rồi sát nhân, nhưng không vì vậy mà đức Phật và Thánh chúng của Ngài có tâm sân hận, bực bội, khó chịu hoặc phản kháng; ngược lại, các Ngài luôn sống trong dòng suối thanh lương của tâm đại từ đại bi đại hỷ và đại xả.