Một khoảnh khắc, một đời người (Phần 1)

Bạn thân mến!

Thấm thoát mà nay đã hơn hai mươi năm. Hai mươi năm hợp tan bèo nổi. Đường đời bạn đã không có chút hương vị mặn nồng mà đường đạo cũng lắm nỗi gian truân. Bước tới thì không đủ nghị lực, bước lui thì chán chường cảnh cũ người xưa. Tâm trạng tấn thối lưỡng nan liệu có ích gì cho đời tu của bạn.

T ạ! “Mặc áo nhà chùa chưa phải là nhà sư”. Người ta lầm tưởng cạo bỏ mái tóc xanh là cởi giũ được những buồn đau quá khứ, quay lưng với chán chường tục lụy. Thực chất thì “Cà sa chưa được e nhiều chuyện, mặc được cà sa chuyện lại nhiều”. Có lẽ, đời bạn là một minh chứng quá rõ nét. T nên nhớ cõi đời là một cõi tốt giúp ta dễ giác ngộ. Khi bị nhấn chìm trong khổ đau ta phải rút ra một bài học. Nếu ta không học được, nỗi đau sẽ được tái diễn cho đến khi ta thấm đậm, tự hóa giải thì nó sẽ biến thành kinh nghiệm bản thân và nỗi khổ đó sẽ chấm dứt.

Đạo Phật chủ trương không xa rời thực tại. Giác ngộ không phải là lặn nước ngòi ngoi tìm kiếm ở cuối bãi đầu ghềnh mà chính ngay trong đời thường, trong cảnh khổ đau nhức nhối, trong niệm buồn thương giận ghét… Chính trong khoảng cực cùng thống khổ quyết định tìm ra một lối thoát. Giống như con đà điểu khi gặp nạn chỉ chúi đầu vào cát tưởng thế là yên thân thoát hiểm. Cũng vậy, không phải chúng ta từ chối, trốn tránh sự thật mà chúng ta có thể giải phóng khổ đau. Phải đối mặt với thực tại, nhìn cho tường tận những đầu mối vướng mắc buộc ràng, tìm cho ra lẽ thật, thấy rõ chuỗi hư tưởng nối kết đã xoay chuyển và quật ngã con người. Sở dĩ ta bị chi phối vì mình chưa thấy rõ thực tướng của nó. “Đêm nằm gối mộng nghìn mơ, sáng ra thức dậy tay không còn gì”. Đây là chỗ người xưa đại ngộ, nhưng cũng là chỗ bọn phàm phu sợ chết được.

Hãy giáp mặt với con người thật của mình, ở trong chỗ nhẹ như mây nổi, thông qua gió đồng đó bạn mới thấy mình ung dung nhàn hạ.

Khi ấy, bạn sẽ chán cảnh phong trần đầy hơn thiệt tính toan, chán kiếp phù hoa hư ảo và chỉ thích tìm đến ốc đảo bình an của mình thôi. Mặc dù kiếp người còn bao vương dính khổ đau nhưng chúng ta vẫn có chỗ ẩn thân. Những lúc buồn phiền trôi nổi tưởng như không thể chịu đựng được, chỉ cần chợt nhớ lại thì nụ cười đã nở sẵn trên môi, bao phiền muộn tuôn rơi không còn mảnh vụn, ngọn gió an lành phe phẩy. Thật vi diệu! Thật cao cả! Ta chính là điểm tựa duy nhất để trở về thế giới mát lành này. Mọi thứ chung quanh ta rồi sẽ lần lượt tan hoại. Nếu nương người người sẽ chết, tựa cây cây sẽ ngã… Vậy còn chỗ nào để chúng ta bám víu cậy nhờ?

Định luật bất toàn vẫn là thông lệ. T đừng lý tưởng hóa một đối tượng nào. Đừng buồn vui theo nhân vật của mình. Để rồi, khi biết rõ tính chất của họ chỉ là người phàm phu như bao người khác, cũng nhói buốt khi chia tay, cũng đau buồn khi giận ghét… Thần tượng sụp đổ. T chới với bơ vơ rồi thối lùi không còn muốn tiếp tục con đường tu nữa. Đó là sự dại dột đáng thương của bạn. Ta đi xuất gia là quyết chí vượt đến một phương trời cao rộng, đâu phải là kẻ tầm thường bám víu vào những mảnh vụn thương ghét của thế tình. Khi bạn đã chọn lựa con đường này, chỉ trong một khoảnh khắc mà định hướng cả một đời người, chúng ta phải bước theo không chần chừ, không mỏi mệt và cũng không để mất thời gian chạy rong trong đường mòn lối tẻ mà bỏ quên chính đạo.

Một phút dần dà ngày tháng đã trôi qua. Trong vòng quay luân hồi, đời hiện tại là điểm mốc của nhân quả quá khứ và định hình cho đời sống tương lai, ta không thể chậm trễ trong phút hiện tại. Như vậy, thật là khờ khạo nếu chúng ta định hướng sai, hoặc đã chọn đúng đường rồi mà còn bị những dây mơ rễ má buộc ràng chằng chịt, làm cho cây đại thụ nghiêng ngả. Ta nên đặt gánh nặng xuống, nhẹ nhàng sống với hiện tại, làm những gì cần làm và đáng làm. Không ai có thể lật ngược thời gian tìm về quá khứ, hãy buông đi bóng mờ dĩ vãng và cũng đừng bám víu vào những tưởng tượng tương lai.

Trong một phút tình cờ ta chợt gặp lại hình bóng của chính mình uyên nguyên hiện hữu. Mình cùng trời đất, con người một thể nhất như, chưa từng có chưa từng không, lồ lộ giữa hư không, đánh đuổi cũng chẳng đi, xóa bỏ cũng không mất. Thương ghét phải quấy… cùng một lúc bằn bặt không dấu vết, chẳng là hướng nguyện một đời người sao? Muốn thật đến điền địa này, phải một lúc buông sạch không còn vướng chấp. Hãy phá bỏ những lớp sóng ngầm độc hại trong nội tâm, sống hiện hữu trong từng phút ngay đây và lúc này, không còn đeo mang hành lý nặng nề của hôm qua và ôm đồm cả việc ngày mai. Nếu không thì cũng như con trâu nhảy qua cửa sổ, đầu, mình, bốn chân lọt qua, chỉ còn cái đuôi dính lại thì vẫn còn kẹt trong trần ai khổ ải, chưa thật thấu thoát.

Tuy nhiên, “đốn ngộ tuy đồng Phật, đa sanh tập khí thâm”. Nhắc đến tập khí một chút hơi hám mà có khả năng tung hoành biến không thành có, thể không thành sự, kỳ ảo khó lường. Có đôi lúc trời quang mây tạnh, không gió mà nổi sóng ầm ầm, chưa kéo mây đen mà sấm chớp rầm rì không báo trước. Người chẳng thường phản tỉnh rất khó vượt qua. Nếu bạn từng ở chỗ này chiêm nghiệm thấy rằng, tuy sống và biết việc ấy rất rõ, thỉnh thoảng vẫn bị phiền não tập khí lôi dẫn, nhưng không thể chi phối hoàn toàn. Cho nên chúng ta cần có thời gian dài thuần thục mới được. Như “Măng sẽ thành tre, ngay khi là măng thì không thể kết bè”. Các vị Thiền sư ở núi đôi ba mươi năm còn có khi tẩu tác, bọn phàm phu chúng ta làm sao dám xem thường.

Nói như vậy các bạn sẽ thắc mắc “Người đã nhân được và người còn mù mờ chưa rõ diện mục khác nhau thế nào?” Người còn nằm mơ ngủ mớ giả thật khó phân, nên đi trong đêm đen mà tưởng như ban ngày, phiền não tập khí dẫn dắt loanh quanh không biết lối ra, người này bị đúng sai thiện ác… xoay chuyển nên dằn vặt mâu thuẫn. Nội tâm là một bãi chiến trường ác liệt. Còn người thật sống với chính mình, khi quên thì có bị tập khí chi phối, nhưng vừa nhớ lại thì như trăng sáng vằng vặc, trong ngoài đều rỡ rỡ, không còn dấu vết dư tập bợn nhơ. Dụng công rất nhẹ nhàng. Dụng công mà chẳng có chút công để dụng nên rất thảnh thơi nhàn hạ. Tu mà không thấy tu, chỉ làm một việc thường sống mà thôi.

Khổ đau và giác ngộ ở trong một khoảnh khắc mê ngộ. Nếu mê thì lang thang cùng kiếp trong biển đời luân chuyển. “Khổ ở trong địa ngục bị thiêu đốt chưa phải là khổ, cái khổ làm ngạ quỷ đói khát cũng chưa phải là khổ, cái khổ làm súc sinh kéo cày bị đánh cũng chưa phải là khổ, cái khổ vô minh không biết đường đi mới gọi là khổ”. Đó là tiếng vọng từ xa xưa hơn hai ngàn năm lịch sử. Cho đến ngày này chân lý ấy chưa từng đổi thay.

Chính vô minh là đầu mối cột trói con người trong cõi luân hồi. Vì không biết thật hư, không rành chơn ngụy, con người tự tạo nghiệp dĩ để lẩn quẩn trong vòng quay sanh tử, kiệt lực trong khổ đau không có ngày ra khỏi. Chỉ có ánh sáng giác ngộ mới soi tỏ đường đi lối về, khiến người thoát khổ lầm mê. Nhưng ta đã qua bao kiếp luân hồi tạo nhiều tội lỗi, bóng đêm tăm tối dày đặc biết bao giờ xóa tan cho hết? Như căn nhà tối ngàn năm chỉ cần đốt đèn lên liền sáng, không cần năm đợi tháng chờ. Đó là công năng của trí giác ngộ, thoáng như làn gió, nhanh như tia chớp. Nhưng nhà đã sáng rồi, thấy rõ bụi nhơ giăng phủ thì cần phải khổ công rất nhiều mới dọn sạch cửa nhà. Đây là giai đoạn tiệm tu của hành giả. Cho nên cái thấy thì tột trời xanh nhưng thực hành thì phải bước từng bước chân vững vàng dưới đất.

T cứ than thở không ai hiểu mình, bơ vơ và lạc lõng giữa dòng đời. Chúng ta đến đây một mình và sẽ ra đi một mình, không thầy bạn thân quyến. Để chuẩn bị cho chuyến đi xa đơn độc này bạn cần phải tích lũy tư lương. Trong hiện tại ta phải thương yêu, giúp đỡ những người xung quanh và đừng mong cầu ngược lại. Luôn theo tôn chỉ “Những gì mình không muốn, đừng nên đem cho người khác”. Ta đã khao khát được mọi người hiểu, thông cảm thì chính chúng ta phải chủ động quán thông và chia sẻ niềm đau nỗi sầu của thiên hạ. Đời đã khổ nhiều rồi chúng ta đừng làm cho người khổ thêm. Hãy luôn biểu lộ tình cảm chân thành nhưng nhớ đừng để vượt quá bản tính của mình.

Có những điều mặc dù đúng, có thể bị hiểu lầm trong hiện tại, nhưng sẽ được nhận chân trong một lúc nào đó, bạn không cần nhọc công tranh cãi đúng sai. Đừng quá quan tâm đến những mảnh vụn rơi rớt mà quên đi miếng bánh đang cầm sẵn trên tay. Hãy để mọi người khám phá ra sự cao quý của bạn trước khi bạn bày tỏ. Dù sống một mình hay ở giữa mọi người, bạn phải luôn sống thật, không phô trương hay màu mè nếu không chính bạn tự đánh mất giá trị chân chính của mình.

Đã là người xuất gia, xả huyễn thân dưỡng thánh trí, nên làm những việc ích người lợi đạo, nhưng hãy bỏ lại sau lưng mọi thành quả cho lý đương nhiên. Bởi muốn đến một chân trời mới lạ, đừng quay tìm những dấu vết đường qua. Và nên nhớ, mình không là gì giữa thế giới bao la, mặt trời luôn hiện hữu giữa tầng không chứ không phải mới mọc do tiếng gáy của con gà mỗi sáng… Đại đạo thênh thang vô cùng, còn thân người là một chấm nhỏ chìm nổi giữa hư không. Bản thể nhất như không nhiễm và niệm tưởng hư khởi chỉ là chuỗi bọt kết thành. Chỉ như thế mà nhận, chỉ như thế mà sống. Có được vậy bạn mới chấm dứt ảo tưởng sai lầm và thật sự đặt chân lên ngưỡng cửa vượt thoát.

T nên biết cuộc đời đầy cạm bẫy không phải là bến đỗ bình an, đừng nhọc nhằn đuổi bướm hái hoa, lươn ươn cho qua ngày tháng. Người xưa một ngày qua, nhìn lại công phu trong ngày chưa tiến bộ còn sa nước mắt quý tiếc thời gian đã mất. Vậy làm việc gì bạn cũng nên có sự quyết tâm. Khi có chí quyết là đã nắm được phân nửa của sự thành công. Bằng như đạo nhãn chưa sáng mà cũng chẳng nuôi chí xuất trần thì dù ở trong đạo nhiều năm, chỉ thêm nợ cơm áo đàn na thí chủ, liệu có kham trả nổi không?

T hay trách thầy bạn luôn khắt khe với mình, nhưng theo tôi thấy thì không như vậy. Bởi người muốn làm việc lớn, ngay từ nhỏ phải được đào luyện, khổ thân nhọc trí, truân chuyên vất vả mà không hề nản chí thì mới kham gánh vác đại sự. Nói đến đại sự không có nghĩa là chúng ta bỏ qua việc nhỏ. Không có việc lớn nào mà không bắt đầu từ nhân nhỏ. Một cây không thể là rừng cây, nhưng rừng cây không thể không bắt đầu từ một cây. Một con người không thể làm nên đại sự mà cần phải nhiều người, nhưng đại sự phải bắt đầu từ nhân tố là một người. Muốn làm nên việc lớn ta phải rèn luyện nhân cách, ý chí… của mình cho vững mạnh.

T có nhận là mình không có tính cả quyết, làm việc gì cũng lừng khừng dang dở không? Đây là nguyên do đưa đến bao điều thất bại mà bạn không thấy được. Thiền sư Bankei có lần thất lạc giấy tờ Sư cần, thị giả tìm khắp nơi không được. Về sau họ khám phá ra. Sư trách: “Ngay từ đầu nếu các ông quyết định tìm ra cho được, dù phải giật sập ngôi nhà thì nó cũng phải lòi ra. Nhưng chính các ông không tìm hết lòng hết dạ nên không biết chỗ của nó. Tờ giấy không có gì quan trọng, nhưng tôi bảo các ông tìm để đào luyện cái thái độ quyết tâm mà các ông phải mang suốt đời. Với tâm trạng lừng khừng như thế các ông sẽ không thành được, dù chỉ một nửa con người”. Qua câu chuyện đó chắc T cũng thấy rõ dụng ý của người xưa, cũng như hướng tâm đào luyện của thiện hữu ngày nay, luôn muốn vun bồi xây đắp nền móng cho hậu lai, nên răn đe nhắc nhở chúng ta. Phải biết rõ tấm lòng của các bậc tiền bối thì chúng ta mới đem hết thân tâm thụ giáo. Bằng mọi cách chúng ta phải chuyển hóa cuộc đời, gặp lại chính mình để không cô phụ công ơn tiền nhân đã hàm dưỡng hạt mầm hoa trái cho chúng ta.

Hạnh Diệu (Còn nữa...)