450
Nhận thức sai lầm
Phàm phu thường nhận biết sai, đó là một sự thật không có gì đáng ngạc nhiên.
Thiền sư Pramote Pamojjo nhắc nhở: “Chỉ có bậc Thánh nhân, từ quả Dự lưu trở lên, mới bắt đầu có khả năng nhận biết đúng”. Câu nói ấy như một tấm gương soi thẳng vào đời sống chúng ta, khi hằng ngày vẫn tin chắc rằng mình đã thấy, đã hiểu sự thật, nhưng kỳ thực, phần lớn những gì ta nắm bắt chỉ là bóng dáng của vô minh, tham, sân, si phản chiếu.
Con người thường nhìn sự vật qua lăng kính đầy màu sắc. Khi đang giận, một lời nói vô hại cũng hóa thành gai nhọn; khi đang thương, một lỗi lầm nghiêm trọng cũng có thể bị bỏ qua. Nhận thức vì thế mà bị cảm xúc chi phối, biến dạng khỏi bản chất vốn có. Đức Phật từng dạy, chúng sinh bị vô minh che phủ nên luôn chấp tướng. Thấy một bóng trăng trong nước tưởng là thật, thấy một ngọn lửa tưởng có ngã thường còn. Cái sai ấy không phải của riêng ai, mà là thuộc tính chung của phàm phu trong vòng sinh tử.
Điều quan trọng là thái độ trước sự sai lầm. Hiểu rằng mình và người khác thường lầm lẫn, ta bớt đi tính cố chấp, bớt vội vàng khẳng định. Khi thấy rõ “đây chỉ là cái thấy lệch lạc của phàm phu”, ta có thể dừng lại, thở sâu, không biến mọi thứ thành cuộc tranh luận thắng thua. Chính nhờ thế, lòng từ bi và trí tuệ có cơ hội nảy nở. Ở đời, biết người khác cũng dễ lầm lẫn như mình, ta sẽ dễ cảm thông; biết mình vẫn còn sai, ta học được đức khiêm nhường. Sự chấp nhận giới hạn này không khiến ta yếu đuối, mà ngược lại, là bước đầu để trưởng thành.
Theo giáo lý, chỉ khi chứng đạt quả Dự lưu, tức bước đầu vào dòng Thánh, con người mới có khả năng nhận biết sự thật đúng như nó là. Nhưng điều đó không có nghĩa trước đó ta vô phương. Trái lại, con đường tu tập chính là để từng bước gỡ bỏ vô minh. Giới giúp tâm thanh tịnh, giảm tham sân; Định giúp tâm an trú, không bị cuốn xoáy bởi ngoại cảnh; Tuệ giúp ta nhìn sâu vào bản chất vô thường, khổ, vô ngã của các pháp. Từng bước như thế, cái thấy sai lầm dần được gỡ bỏ, ánh sáng trí tuệ dần hiển lộ.
Trong xã hội hiện đại, nhận thức sai lạc còn dễ dàng xảy ra hơn khi thông tin tràn ngập và nhiễu loạn. Tin giả, định kiến, sự chia rẽ trên mạng xã hội khiến chúng ta càng lúc càng tin chắc vào cái nhìn méo mó của mình. Chỉ cần một tin tức chưa kiểm chứng, một hình ảnh bị cắt ghép, biết bao con người vội vàng phán xét, lên án, làm tổn thương lẫn nhau. Nếu nhớ rằng “cái thấy của mình có thể sai”, ta sẽ chậm lại, biết kiểm chứng, biết lắng nghe và đối thoại. Một chút hoài nghi lành mạnh, một khoảnh khắc dừng lại quan sát tâm mình, cũng đủ để cứu vãn bao mối quan hệ, tránh đi bao tranh cãi vô ích.
Suy cho cùng, nhận thức sai là chuyện thường tình, nhưng không vì thế mà chúng ta buông xuôi. Thừa nhận giới hạn của bản thân không phải để chấp nhận mãi mê mờ, mà để có thêm động lực bước trên con đường tỉnh thức. Khi biết mình dễ sai, ta bớt kiêu căng; khi biết người khác cũng dễ sai, ta thêm bao dung. Từ đó, sự tu tập không còn là lý thuyết xa vời, mà là kinh nghiệm sống động trong từng khoảnh khắc đời thường.
Như lời Thiền sư Pramote Pamojjo, phàm phu nhận biết sai là lẽ tự nhiên, nhưng chính từ chỗ sai ấy, nếu biết quay về, ta có thể khởi hành cho một hành trình mới. Đó là hành trình trở về với chánh niệm, với trí tuệ, để từng bước mở ra cánh cửa giải thoát. Cái thấy đúng của bậc Thánh không đến trong một ngày, nhưng mỗi khoảnh khắc ta ý thức được cái sai, ta đã tiến gần hơn tới sự sáng suốt. Và như thế, ngay cả khi còn là phàm phu, ta vẫn có thể gieo mầm cho trí tuệ, để một ngày nào đó, cái thấy chân thật sẽ tự nhiên hiển bày.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Thành công vật chất và hạnh phúc tâm linh có song hành?
Phật giáo thường thức
20:31 17/12/2025
Phật tử: Bạch Thầy, một người có thể rất thành công trong đời sống vật chất, đồng thời vẫn phát triển sâu sắc về tâm linh hay không?
Dấu hiệu của người cạn phước
Phật giáo thường thức
15:36 17/12/2025
Trong đời sống thường ngày, nhiều người hay nói đến chữ “phước” như một điều gì đó xa xôi, gắn với may mắn hay số phận.
Hành động tạo nghiệp đến khi thọ quả báo là bao lâu?
Phật giáo thường thức
14:30 17/12/2025
Hỏi: Thời gian từ khi hành động tạo nghiệp đến khi thọ quả báo là bao lâu?
Tứ nhiếp pháp - Phương pháp nhiếp phục hội chúng mọi thời đại
Phật giáo thường thức
12:55 17/12/2025
Tứ Nhiếp Pháp (bốn phương tiện để nhiếp hóa chúng sinh) là một giáo pháp quan trọng giúp hàng đệ tử Phật biết cách xây dựng mối quan hệ hài hòa với mọi người, từ đó dẫn dắt họ đến con đường thiện lành và giác ngộ.
Xem thêm
