Thứ ba, 16/12/2025, 07:00 AM

Trạng thái tỉnh thức

Luang Por Pramote Pamojjo

“Trạng thái tỉnh thức” là một khái niệm rất khó để diễn đạt trọn vẹn bằng ngôn ngữ thông thường. Phần lớn chúng ta đều nghĩ rằng mình đã tỉnh thức, đã ý thức rõ ràng về đời sống. Nhưng sự thật, để tìm được một người thật sự tỉnh thức trên thế gian này là điều vô cùng hiếm hoi.

Đa phần con người vẫn đang nằm mơ, ngay cả khi đang thức. Mơ cả ngày lẫn đêm. Ngủ thì mơ, mà thức cũng mơ. Giấc mơ trong lúc thức chính là khi cái tâm này chìm đắm trong thế giới suy tư không dứt.

Tâm trí cứ trôi dạt từ suy nghĩ này sang suy nghĩ khác. Có lúc, ta biết mình đang nghĩ về điều gì. Nhưng cũng có lúc, ta hoàn toàn không hay biết. Tâm lơ lửng hàng chục phút, thậm chí hàng giờ, mà khi được hỏi lại, ta không thể nói rõ mình vừa nghĩ gì. Trạng thái ấy không hề hiếm gặp.

Khi tâm trí trốn vào thế giới suy nghĩ như vậy, thân thể dường như không còn hiện diện. Ta quên mất cảm giác của thân. Và rồi, chính tâm trí cũng trở nên mờ nhạt, vì ta không còn nhận ra nó đang vận hành ra sao. Thân có cũng như không. Tâm có cũng như không.

Bất cứ khi nào ta quên đi sự hiện diện của thân và tâm, lúc đó gọi là mất tỉnh thức.

Ngược lại, khi ta nhận biết rõ ràng thân và tâm của mình, trạng thái ấy được gọi là Tứ niệm xứ. Tứ niệm xứ chính là sự tỉnh thức, trong đó ta ý thức được thân đang hiện diện và tâm đang vận hành.

Theo lời dạy của Đức Phật, Tứ niệm xứ là con đường chính đạo duy nhất đưa con người đến sự thanh tịnh và giải thoát khổ đau. Không có con đường nào khác ngoài việc quay về nhận biết thân và tâm trong giây phút hiện tại.

Vì vậy, điều cốt lõi của tu tập là tỉnh thức. Đừng quên thân. Đừng quên tâm. Hãy thường xuyên cảm nhận sự hiện diện của thân mình: hơi thở, tư thế, chuyển động. Đồng thời, cũng nhận biết sự hiện diện của tâm: đang an hay bất an, đang sáng rõ hay mờ mịt, đang tham, sân hay bình lặng.

Chúng ta đã suy nghĩ quá nhiều từ thuở ấu thơ cho đến hôm nay. Suy nghĩ gần như đã chiếm trọn đời sống nội tâm. Đến một lúc, ta cần học cách dừng lại, không phải để loại bỏ suy nghĩ, mà để không còn bị cuốn trôi bởi suy nghĩ.

Từ nay, hãy rèn luyện để tỉnh thức. Rèn luyện để trở thành một con người có khả năng nhận biết thân và tâm của chính mình. Khi ta nhận biết được thân, nhận biết được tâm, thì ngay khoảnh khắc ấy, sự thực hành pháp đã bắt đầu.

Hành thiền Minh sát (Vipassana) không thể thiếu nền tảng tỉnh thức. Khi tâm không còn lạc vào thế giới suy nghĩ miên man, khi ta thực sự có mặt với thân và tâm trong giây phút hiện tại, thì lúc đó, tỉnh thức tự nhiên có mặt.

Và chính sự tỉnh thức ấy là cánh cửa đầu tiên mở ra con đường giải thoát.

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Bát Chánh đạo (Tiếng Pali: Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo) là trái tim của giáo lý đạo Phật, được Đức Phật thuyết giảng ngay trong bài pháp đầu tiên (Kinh Chuyển Pháp Luân). Đây không phải là 8 con đường riêng biệt, mà là 8 chi phần liên kết chặt chẽ với nhau, tạo thành "Con đường đưa đến sự chấm dứt khổ đau".

Biểu hiện của làm giàu bất chính

Phật giáo thường thức

18:08 15/12/2025

Trong giáo lý nhà Phật, giàu nghèo không phải là thước đo giá trị của một con người, nhưng cách làm giàu lại là nơi bộc lộ rất rõ nghiệp và tâm của người ấy.

Tâm là chủ, thân là tớ

Phật giáo thường thức

17:00 15/12/2025

Trong truyền thống Phật giáo, câu nói "Tâm là chủ, Thân là tớ" phản ánh một giáo lý cốt lõi về bản chất của đời sống và con đường tu tập giải thoát. Điều này được minh chứng rõ ràng trong Kinh tạng.

Xem thêm

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

TIN LIÊN QUAN

Dành cho bạn

Tin chọn lọc