450
Quán chiếu về khổ
Quán chiếu về khổ - dukkha - là phần quan trọng của thực hành Phật pháp chân thật.
Chúng ta không tìm cách khống chế hay né tránh khổ, mà tìm cách hiểu nó bằng cách quán sát nguyên nhân. Đây là điểm then chốt, vì đa số con người khi gặp khổ thường phạm sai lầm: hoặc chạy trốn, hoặc tìm cách thay đổi hoàn cảnh.
Họ trách “cỗ máy” bị hỏng, nhưng thực ra đó chỉ là bản chất của mọi “cỗ máy” - mọi thứ đều có thể trục trặc, và ta sẽ khổ.
Điều cần thay đổi là thái độ. Khi ta thôi chống đối thế gian và bắt đầu hiểu khổ, một phản ứng khác sẽ sinh khởi: nibbidā - nhàm chán, ly tham.
Nibbidā xuất hiện khi ta hiểu rõ bản chất của thân, của tâm và của thế giới.
Ta hiểu bản chất của việc dựng lập một tu viện, một gia đình, hay sống chung trong tập thể - tất yếu sẽ bất toại nguyện và có vấn đề.
Người trí không chạy trốn, không cố sửa cho hoàn hảo, mà hiểu rằng vấn đề vốn đã nằm sẵn trong kết cấu của luân hồi (saṃsāra).
Đây chính là một trong những tuệ giác lớn của Đức Phật, khiến Ngài thuyết giảng bài pháp đầu tiên - Dhammacakkappavattana Sutta (SN 56:11), Kinh Chuyển Pháp Luân.
Khi thấy rằng khổ vốn có sẵn trong bản chất của luân hồi, phản ứng của ta sẽ đổi khác.
Giống như cầm một quả táo thối: nếu còn thiếu trí tuệ, ta sẽ cố gọt bỏ chỗ hỏng để ăn phần còn lại. Nhưng khi có trí tuệ, ta thấy cả quả đều thối - phản ứng duy nhất là nibbidā: chán bỏ hoàn toàn, quay mặt đi và vứt nó đi.
Ta nhận ra mình không cần quả táo ấy nữa, có thể buông bỏ.
Điều quan trọng là phải thấy rõ khổ đau và bất toại nguyện của thế gian mang tính tuyệt đối – không bao giờ thuộc quyền kiểm soát của ta hay nằm trong khả năng “sửa cho đúng”.
Quán chiếu và hiểu được điều này sẽ trở thành động lực để thực hành con đường.
Theo Kinh điển, khi Đức Phật còn là Thái tử, Ngài thấy con người già, bệnh và chết - chỉ bấy nhiêu cũng đủ thúc đẩy Ngài tìm con đường giải thoát. Ngài nhận ra bản thân mình cũng sẽ già, bệnh, chết, và chưa hề vượt ra khỏi những điều ấy.
Chính điều đó thôi thúc Ngài lên đường tìm cách chấm dứt khổ đau.
Ba sự thật này - già, bệnh, chết - cũng là gia sản của mỗi chúng ta. Chúng đang chờ ta ở phía trước, chắc chắn sẽ đến: ta sẽ già, sẽ bệnh, sẽ chết. Không thể tránh được.
Đây là thực tế của đời sống, của thân người, và của mọi pháp hữu vi: tất cả sẽ già, hoại diệt, tan rã - mọi thứ cuối cùng đều hỏng và tan biến.
Đức Phật, dù đầy đủ công đức và phẩm chất, cũng không thể tránh khỏi khổ ấy.
Vì vậy, chỉ có một phản ứng khác: thấu hiểu trọn vẹn nó.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Quở trách hay xúc phạm chư Tăng mang nghiệp rất nặng!
Phật giáo thường thức
17:28 20/11/2025
Việc quở trách hay xúc phạm chư Tăng - theo lời dạy của ngài Luang Pu Mun - không chỉ là hành vi bất thiện trong đời sống thường nhật, mà còn là một loại nghiệp rất nặng, có thể đưa người tạo nghiệp vào những cảnh giới đau khổ sau khi chết.
Tu là trở về nguồn cội, quá trình biến đổi tâm thức và tư duy
Phật giáo thường thức
16:00 20/11/2025
Tu không phải chỉ là việc đơn thuần lên chùa, ăn chay, và tụng kinh niệm Phật; cũng không chỉ là việc tìm đến những nơi hẻo lánh, xa rời thế tục.
Vì sao niệm Phật mà tâm chẳng được quy nhất?
Phật giáo thường thức
14:32 20/11/2025
Niệm Phật điều cần yếu là thường xuyên đặt mình vào trường hợp sắp chết, sắp đọa địa ngục thời không khẩn thiết cũng tự khẩn thiết. Dùng tâm sợ khổ để niệm Phật, ấy là “xuất khổ diệu pháp đệ nhất” cũng là “tùy duyên tiêu nghiệp diệu pháp đệ nhất”. Tâm niệm Phật sở dĩ chẳng qui nhất là do lỗi của tâm đối với sự sanh tử chẳng tha thiết.
Xem thêm
