Ý nghĩa Tám cánh hoa sen

Hoa sen là biểu tượng của sự thanh tao, thuần khiết và bất nhiễm. Nó được mọc từ trong bùn dơ, nhưng đã vươn mình lên một cách mạnh mẽ, tinh khiết và tươi đẹp. Chính vì vậy mà hình ảnh hoa sen đã được sử dụng rất nhiều trong kinh điển của Phật giáo. Bảy bước chân của đức Phật cũng được lấy làm ẩn dụ trên những đóa hoa sen vô nhiễm ấy.

Biểu tượng hoa sen trong đạo Phật có 8 cánh, trong đó 5 cánh trên tượng trưng cho 5 hạnh của 5 vị Phật và Bồ Tát mà người Phật tử phải tu tập và thực hành.

Tinh tấn (cánh giữa): mang hạnh Đức Bổn Sư Thich Ca Mâu Ni Phật.

Hỷ xả (bên trái cánh giữa từ ngòai nhìn vào): tượng trưng cho Đức Phật Di Lặc.

Thanh tịnh (bên phải cánh giữa): tượng trưng cho Đức Phật A Di Đà.

Trí tuệ (ngoài cùng bên trái ngoài nhìn vào): tượng trưng cho Bồ tát Đại Trí Văn Thù Sư Lợi.

Từ bi (ngoài cùng bên phải): tượng trưng cho Đức Bồ tát Quán Thế Âm.

Ngoài ra, 3 cánh dưới của biểu tượng hoa sen gồm cánh giữa tượng trưng cho Phật, cánh trái từ ngoài nhìn vào tượng trưng cho Pháp và cánh phải tượng trưng cho Tăng.

Như vậy có thể nói rằng, hoa sen là hình ảnh, hài hòa, đặc trưng của một chu trình sống trong Tám cánh hoa, sinh ra từ bóng tối, bùn nhơ mà bừng nở ra những tinh nguyên của sự hoàn thiện cần đạt tới. Tám cánh hoa của sen có 8 đặc tính tuyệt diệu sau đây: 

1. Không nhiễm: Không mang mùi hôi của bùn.

2. Trừng thanh: chỗ nào có hoa Sen mọc thì chỗ đó nước không bao giờ đục.

3. Kiên nhẫn: Rễ của của Sen nằm trong bùn thật lâu để chờ đợi khi hội tụ đầy đủ nhân duyên, sẽ nảy mầm và bung nở.

4. Viên dung: Hoa Sen có những cánh hoa bao bọc gương sen tròn trịa, là tiêu biểu cho tính viên giác của mỗi chúng sinh sẵn có.

5. Thanh lương: Giữa mùa Hạ nhưng hoa Sen vẫn bất chấp sự nóng bức, vươn mình mọc lên.

6. Hành trực: Ngay thẳng.

7. Ngẩu không: Hoa Sen tuy thân ngay thẳng nhưng trong ruột thì trống rỗng. Điểm đặc biệt này để nói lên một ý nghĩa rất thâm trầm là người tu hành cần phải có tính hỷ xả.

8. Bồng thực: Hoa Sen nở ra đã có gương, có hột sẵn, ý chỉ nhân quả đồng thời. Có nghĩa là nhân quả như hình với bóng, hình thế nào thì bóng như như vậy.

Ý nghĩa Bảy bước chân Đức Phật trên tòa sen

Theo truyền thuyết Phật học, sau khi Đức Phật được sinh ra, Ngài bước bảy bước và mỗi bước có hoa sen đỡ chân cho Ngài. 

Đối với con số bảy, đây là một con số rất là đặc biệt, được đề cập nhiều trong các luận thuyết của triết học Đông phương và Tây phương. Theo quan niệm triết học Đông phương, số bảy là con số biểu trưng cho sự hoàn hảo nhiếp thâu cả vũ trụ. Nó được xác lập trên bảy nguyên lý của thời gian và không gian. Theo thánh Kinh, thì Thiên Chúa là đấng đã sáng tạo ra vũ trụ muôn loài trong sáu ngày và ngày thứ bảy Ngài nghỉ ngơi. Truyền thống của người Do Thái giáo thì cho rằng, số bảy là con số thông minh và do đó họ đã có bảy ngày Thánh lễ lớn trong năm...

Trong tinh thần của Phật giáo thì con số bảy hầu hết trong các Kinh điển thường đề cập đến. Theo tư tưởng kinh Hoa Nghiêm thì con số bảy dụ cho sự bao hàm của toàn thể vũ trụ như: trên, dưới, trong, ngoài, phải, trái và chính giữa. Tất cả các địa hạt từ vật nhỏ nhất như vi trần cho đến vật lớn như núi Tu Di đều không ngoài con số bảy này.

Các Pháp số Phật học về con số bảy như:

- Thất đại: địa, thủy, hỏa, phong, không, kiến, thức.

- Thất thánh tài: tín, tấn, giới, tàm quý, văn, xả, huệ.

- Thất chúng: Tỳ-kheo, Tỳ-kheo ni, thức-xoa-ma-na, sa di, sa di ni, ưu bà tắc, ưu bà di.

- Thất Phật: Phật Tỳ-bà-thi, Phật Thi-khí, Phật Tỳ-xá-phù, Phật Câu-lưu-tôn, Phật Câu-na-hàm Mâu-ni, Phật Ca-diếp và Phật Thích-ca.

- Thất thánh quả: Tu-đà-hoàn, tư-đà-hàm, a-na-hàm, A-la-hán, Duyên giác, Bồ-tát và Phật.

- Thất bồ đề phần: Trạch pháp, tinh tấn, hỷ, khinh an, niệm, định và xả.

Ngoài những thí dụ về con số bảy được nêu ở trên thì sự Đản sinh của Đức Phật được Kinh Thái Tử Thụy Ứng Bản Khởi, cũng như kinh Ưu Bà Di Tịnh Hạnh Diệu Pháp môn phẩm Thụy Ứng ghi lại như sau: Sự Đản sinh ấy được đánh dấu qua tiến trình bảy bước nở hoa sen.

1. Bước thứ nhất Đức Phật nhìn về Phương Đông và bảo rằng: “Phương Đông ấy chính là ngọn đuốc soi đường tối thượng cho chúng sinh trong mọi lãnh vực”. (Thị Đông phương vị chúng sinh vi đạo thủ cố).

Đức Phật lấy phương mặt trời mọc để chỉ cho sự phát huy trí tuệ.

2. Bước thứ hai Đức Phật nhìn về phương Nam và bảo rằng: “Phương Nam ấy chính là ruộng phước an lành cho chúng sinh gieo gặt”. (Thị Nam phương vị chúng sinh lương phước điền cố).

Đức Phật lấy phương Nam để chỉ cho chúng sinh nhờ phát huy trí tuệ, biết quán chiếu vào sâu trong lòng thực tại nên biết quy hướng về những nghiệp nhân tốt lành.

3. Bước thứ ba Đức Phật nhìn về phương Tây và bảo rằng: “Phương Tây ấy chỉ cho chúng sanh cách hóa giải động cơ sinh tử, chấm dứt sanh thân cuối cùng”. (Thị Tây phương vị chúng sanh dĩ tối hậu thân cố).

Phương Tây là phương mặt trời lặn, để chỉ cho sự an nghỉ tuyệt đối của tâm thức.

4. Bước thứ tư Đức Phật nhìn về phương Bắc và bảo rằng: “Phương Bắc ấy chỉ cho chúng sanh là ta đã được đạo quả vô thượng chánh đẳng chánh giác”. (Thị Bắc phương vị chúng sanh ngã đắc A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề).

Đến đây, Đức Phật bắt đầu vận chuyển bánh xe pháp. Ngài như vị lương y biết bệnh tâm của chúng sinh, ai bị bệnh nặng thì được Ngài cứu trước. Vì vậy, Ngài chuyển qua bước thứ năm tiếp cận với cuộc đời để tùy duyên mà hóa độ.

5. Bước thứ năm Đức Phật nhìn xuống phương dưới và bảo rằng: “Phương dưới ấy ta sẽ giúp cho chúng sanh chinh phục ma lực để vượt thoát khổ đau” (Thị Hạ phương vị chúng sanh dị dục hàng ma cố).

Vì lòng thương tưởng đến nhân sinh đang có nhiều đau khổ do cố chấp, tham lam, sân hận... gây ra, nên Ngài tùy duyên tuyên thuyết chân lý để cho mọi người lần lượt từ bỏ những tham chấp ấy.

6. Bước thứ sáu Đức Phật chỉ lên phương trên và bảo rằng: “Phương trên ấy là chỉ cho chúng sanh đang sống đúng với năm nhân cách và tu tập mười thiện nghiệp” (Thị Thượng phương vị chúng sanh quy y thiên nhân cố). Đây là những thiện nghiệp cần hướng tới thực tập để thoát khỏi khổ đau.

7. Và cuối cùng là bước thứ bảy: Đức Phật một tay chỉ lên, một tay chỉ xuống và bảo rằng: “Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn. Vô lượng sinh tử, ư kim hỷ tận”. Ta bị trôi lăn trong ba cõi sáu đường đều do ngã chấp chi phối, và đến kiếp này là sinh thân cuối cùng của ta vậy.

Quả thật, hoa sen là loài hoa có nhiều đặc tính rất ưu việt mà các loại hoa khác không có, do đó mà hình tượng hoa sen đã được lấy làm ví dụ cho những bước chân của Đức Phật. Và với con số bảy là một con số tượng trưng rất đặc thù, nên đã được lấy làm ví dụ cho bảy bước chân Phật và chính ai trong chúng ta muốn trở thành bậc chính giác như Đức Phật thì cũng phải kinh qua bảy bước này.