450
Tận diệt gốc rễ phiền não
Hành giả: Thưa Ngài, những phiền não (kilesa) vẫn còn tồn tại nhưng chưa bị đoạn tận hoàn toàn, có phải được gọi là “phiền não tùy miên” (anusaya kilesa) không?
Ngài U Tejaniya Sayadaw trả lời: Phiền não tùy miên (anusaya kilesa) là những phiền não còn ẩn tàng trong tâm, chưa khởi hiện nhưng vẫn tồn tại như những khuynh hướng ngấm ngầm, chờ điều kiện thích hợp để bộc lộ. Khi các căn xúc chạm với cảnh trần, tiềm năng ấy có thể bật dậy và khởi hiện; nếu không có duyên xúc chạm, nó vẫn nằm yên, không sinh khởi. Dù chưa biểu hiện ra, ở dạng tiềm phục, phiền não vẫn hiện hữu như mầm hạt của bất thiện, chỉ cần gặp nước và đất thuận lợi là nảy mầm.
Đối với bậc A-la-hán, những tiềm năng này không còn nữa, vì gốc rễ đã bị đoạn trừ hoàn toàn. Trong giáo pháp, phiền não được phân thành ba cấp độ: thứ nhất là những khuynh hướng ngấm ngầm, còn tiềm ẩn cho đến khi có điều kiện mới khởi lên, gọi là anusaya kilesa; thứ hai là những phiền não đã sinh khởi trong tâm và đang quấy nhiễu tâm, gọi là pariyutthāna kilesa; và thứ ba là những phiền não biểu hiện ra thành hành động hoặc lời nói bất thiện, gọi là vitikkama kilesa.
Trong ba cấp độ này, vitikkama kilesa gây ảnh hưởng lớn nhất vì biểu hiện bằng hành động và lời nói, làm tổn hại cho người khác. Pariyutthāna kilesa chỉ diễn ra bên trong tâm, quấy động nội tâm hành giả, còn anusaya kilesa thì sâu kín hơn, không thể quan sát trực tiếp vì chúng chưa khởi hiện, chỉ tiềm phục ở dạng năng lực. Do vậy, chỉ có Đạo trí (magga ñāṇa) và Quả trí (phala ñāṇa) mới có khả năng diệt trừ tận gốc phiền não tùy miên, còn các tuệ minh sát (vipassanā ñāṇa) thông thường chỉ có thể đối trị các phiền não đang sinh khởi, giúp chúng tạm thời lắng dịu.
Khi hành giả quan sát một phiền não hiện khởi, nó có thể biến mất, nhưng vì gốc rễ vẫn còn nên phiền não ấy có thể sinh trở lại khi gặp điều kiện. Giống như cỏ dại bị cắt trên mặt đất, nhìn thì tưởng hết nhưng rễ vẫn bám sâu bên dưới, chỉ cần mưa xuống là mọc lên lần nữa. Nếu chánh niệm và trí tuệ không được nuôi dưỡng đều đặn, phiền não tùy miên sẽ phục hồi sức mạnh và trồi dậy mạnh mẽ hơn.
Vì thế, việc thực hành cần được duy trì liên tục, không ngắt quãng. Khi hành giả tinh cần quan sát, duy trì tỉnh giác, sức mạnh của tuệ sẽ dần làm yếu mầm phiền não, cho đến ngày tận diệt. U Tejaniya Sayadaw dạy rằng: “Chừng nào gốc rễ của phiền não chưa bị đoạn trừ, nó vẫn có thể nảy sinh. Cho nên, hãy hành trì đều đặn, như người chăm đất hằng ngày, để cỏ dại không còn cơ hội mọc lại”.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Thương mình là biết cho đi
Phật giáo thường thức
12:00 23/11/2025
Bạn biết cho đi, đó cũng là cách yêu thương bản thân. Vì cho đi chính là cách bạn tích lũy được phúc báu cho chính mình ngay đời này và những đời sau.
Công đức trả về không, phước đức tự nhiên có
Phật giáo thường thức
10:00 23/11/2025
Ai làm việc gì tốt thì đương nhiên là có phước đức rồi, nhưng công đức thì không có. Càng không có công đức thì phước đức mới nhiều, còn làm mà thấy mình có “công” thì phước đức sẽ không còn.
Làm thế nào để giúp vong linh người thân bị tai nạn, bị bệnh đột ngột qua đời?
Phật giáo thường thức
09:00 23/11/2025
Trong thời gian gần đây, đột nhiên xảy ra một số tai nạn, hiện nay có rất nhiều người đang đặc biệt quan tâm đến một vấn đề đó là: nếu người thân của mình bất ngờ gặp tai nạn, những người còn sống rốt cuộc nên làm những gì?
Chánh niệm đôi khi chỉ đơn giản là nhớ ăn cơm trước khi quá đói
Phật giáo thường thức
17:00 22/11/2025
Người ta nói nhiều về chánh niệm, về sự tỉnh thức, về việc sống trong giây phút hiện tại. Nhưng nếu ta chịu khó ngồi xuống, hít thở ba hơi thật sâu, quán chiếu thật kỹ, ta sẽ thấy rằng chánh niệm đôi khi chỉ đơn giản là… nhớ ăn cơm trước khi quá đói.
Xem thêm
