Bốn yếu tố này có mặt khắp nơi, nên gọi là "đại", có nghĩa là lớn. Gọi là bốn yếu tố lớn vì nó là vật chất có mặt rộng khắp. Vật chất này ở thân ngừơi thì gọi là thân tứ đại. Đóa hoa cũng là tứ đại, đám mây cũng là tứ đại, hòn sỏi cũng là tứ đại, ngọn cỏ cũng là tứ đại....v.v. và v.v....vì cái gì là vật chất thì có yếu tố tứ đại.

Thân tứ đại

Danh từ xưa của Ấn Độ gọi tượng trưng như vậy, chứ không như ngày nay người ta dùng danh từ khoa học mà phân vật chất ra rất nhiều yếu tố, có rất nhiều tên cho từng tế bào từng phân tử khác nhau rất phức tạp, không đơn giản gọi là tứ đại để chỉ bốn yếu tố: đặc (đất), lỏng (nước), khí (phong hay gió) và sức nóng (lửa). Do đó người tín đồ Phật Giáo thì quen gọi cái thân của mình là thân tứ đại. Tứ đại bất hòa thì có bệnh duyên. Tứ đại ly tan thì gọi là chết. Chết cái thân tứ đại thì người đời không nhìn thấy thân của mình nửa nên gọi là mình đã chết. Cái mà người ta gọi là chết là quá đơn giản, vì không có cái thân tứ đại sinh hoạt nửa thì kể như xong đời.

Nhưng theo đạo Phật thì cái thân này đâu phải chỉ là tứ đại như đóa hoa, như hòn sỏi, như đám mây. Nó còn có Không Đại, Kiến Đại và Thức Đại. Đủ bảy đại thì mới trọn vẹn một con người. Không Đại là cái hư không trống rỗng, rộng lớn đến vô biên. Kiến Đại là cái thấy biết của chúng sanh, cái thấy biết này cũng rộng lớn và chu biến khắp nơi nên gọi là đại. Thức Đại là cái nhận thức phân biệt làm chủ thể của cái sống của chúng sanh nên cũng gọi là đại. Phải đủ bảy đại thì mới gọi là một chúng sanh hữu tình. Còn hòn sỏi, đóa hoa chỉ là chúng sanh vô tình. Với từ ngữ chúng sanh thì chúng ta hiểu rằng do chúng duyên (tức là nhiều yếu tố nên gọi là chúng duyên) hợp lại với nhau mà sanh khởi nên gọi là chúng sanh. Đóa hoa là chúng sanh vô tình vì do tứ đại giả hợp lại mà có cái gọi là Đóa Hoa. Con người là chúng sanh hữu tình bởi vì do bảy đại giả hợp lại mà có con người. Tại sao gọi là giả hợp? Bởi có cái giả danh nên có cái gọi là giả hợp. Tại sao gọi là giả danh? Cái danh được gọi chỉ là tạm gọi nên gọi là giả danh. Ví như cái gọi là đóa hoa thì khi nó đang là hoa thì gọi là hoa, nhưng nó héo héo rồi thì người ta hái bỏ đi thì người ta gọi nó là rác, khi nó rửa nát ra thì gọi nó là phân bón. Cái thân người xinh đẹp thì gọi là người đẹp, nhưng khi vào nghĩa trang thì gọi là xác chết, khi đào mộ lên cải táng thì gọi là xương trắng. Cái khúc cây trước mặt mình đây thì mình gọi là cây gổ tràm, khi cây cháy lên thì gọi là củi, khi lửa tắc thì gọi là tro tàn. Khi ngọn lửa rời khỏi củi thì củi đã hóa tro tàn. Khi "Kiến Đại" và "Thức-Đại" rời cái thân tứ đại thì cái thân này là xác chết.

Cái danh để gọi tên cho chúng sanh do đó gọi là giả danh. Vì là giả danh nên có định nghĩa chử chúng sanh là : chúng duyên giả hợp thị danh chúng sanh. Cũng là cái ly uống nước mà khi mình gọi là cái ly, khi thì mình gọi là miễng sành. Cái đó là quá rõ. Chúng sanh chỉ là giả danh. Gọi là chúng sanh vậy thôi chứ không thực có cái danh nào là không tạm gọi do duyên sanh, duyên sanh là do giả hợp, duyên diệt là giả tan, gọi là diệt chứ cũng không thiệt là diệt. Vì tùy duyên diệt, rồi lại tùy duyên sanh. Người thấy được cái duyên sanh này thì gọi là "Duyên Giác", tức là giác ngộ cái duyên. Thấy được duyên là thấy chúng sanh không phải là chúng sanh mà gọi là chúng sanh vậy thôi. Duyên hợp thì là chúng sanh, duyên ly thì thì đi theo nghiệp mà tái sanh. Cái đi tái sanh đó là duyên nghiệp theo Kiến Đại và Thức Đại của chúng sanh mà luân hồi. Còn tứ đại thì cũng tan hoại trở về với lòng đất mẹ của tứ đại. Vì vậy thân tái sanh không phải là cái thân bây giờ, mà cũng không nhớ nổi thân bây giờ, vì còn mê mờ không nhớ nổi quá khứ. Ngay như cái thân đang còn sống đây mà bảo Kiến Đại và Thức Đại nhớ lại chuyện ngay trong đời người bây giờ mà còn không nhớ hết nổi, còn qua thân tái sanh rồi làm sao nhớ được, nếu là người chưa có tu chứng thánh quả.

Những nhà Duy vật thì cho rằng cái thân này chỉ là vật chất. Cái gọi là lương tâm hay ý thức thì cũng chỉ là sãn phẩm của bộ óc, mà bộ óc thì chỉ là vật chất, cái sản phẩm của vật chất này sẽ chấm dứt không còn gì khi bộ não chết. Vì vậy cái thân này rất quí báu, cần phải ướp xác để làm kỷ niệm, nếu không ướp xác được thì phải lưu xương cốt lại để phụng thờ di tích của một con người. Con người chết rồi là hết vì vật chất tuy không bị tiêu diệt vì còn luân lưu qua các biến dịch. Nhưng con người thì không còn gì nữa khi cái ý thức không còn bộ óc để tư duy nửa. Tôi tư duy tức là tôi sống. Tôi chết thì tư duy chấm dứt, và chẳng có cái gì để tái sanh. Như vậy cái hạnh phúc và sự hưởng thụ phải được đòi hỏi và thỏa mãn khi còn sống. Do vậy đây là tư tưởng đoạn diệt và tà kiến. Rất ích kỷ và sẳn sàng lừa dối người và chà đạp người để cung phụng cho mình. Bởi vì cứ hưởng thụ đi rồi chấm hết bởi cái chết là xong. Người tín đồ Phật giáo thì biết duy vật như vậy là tà kiến đoạn diệt.

Do đó biết rằng chết không phải là hết vì vẫn còn luân hồi. Cũng không phủ nhận nhân quả của Thân, miệng, ý của mình. Do đó tin sâu nhân quả, luôn tỉnh thức để gieo nhân và vui lòng trả quả vì dòng thời gian là vô tận, nghiệp quả phải trả vay chứ không thể nhắm mắt mà làm liều như những người có tư tưởng duy vật đoan diệt.

Minh Đức - Tạng thư Phật học