Thực giải 30 bài tụng Duy thức (9)

Bài 10. Biến hành Biệt cảnh

Phiên âm Hán Việt:

Sơ Biến Hành Xúc đẳng,

Thứ Biệt Cảnh vị Dục,

Thắng Giải, Niệm, Định, Huệ,

Sở duyên sự bất đồng.

Việt dịch:

Trước là năm Biến Hành

Kế là năm Biệt Cảnh

Dục, Giải Niệm Định Huệ

Chỗ chúng duyên không đồng

Thực giải:

Trước tiên là 5 tâm sở Biến Hành gồm: Xúc, Tác ý, Thọ, Tưởng, Tư. Kế là 5 tâm sở Biệt Cảnh gồm: Dục, Thắng Giải, Niệm, Định, Huệ. Đối tượng, ngoại cảnh để duyên của các pháp này không đồng nhau, không giống nhau.

5 tâm sở Biến Hành và 5 tâm sở Biệt Cảnh này không phải triết lí học thuyết cao xa ở đâu mà chính là trình bày mô tả cặn kẽ những gì đang hoạt động, đang xảy ra trong chính bản thân chúng ta, trong đầu ta, trong tâm lí cảm xúc suy nghĩ của ta mà ta chưa biết, chưa quan sát, chưa nhận ra được thôi

Hiểu được như vậy thì mới thấy những điều này cần thiết như thế nào đến cuộc sống an vui hạnh phúc hay khổ đau buồn phiền của con người, của chúng ta

Trước hết là nói 5 tâm sở Biến Hành gồm :

Xúc: Tiếp xúc, cảm xúc, tương xúc nghĩa là trực tiếp nhận thức qua sự tiếp xúc của Mạt na.

Tác Ý: Là sự móng tâm chú ý những đối tượng để hiểu biết.

Thọ: Là sự cảm nhận, thọ nhận, lãnh thọ những ảnh tượng thông qua của của các giác quan cung cấp. Thọ thường phân thành ba loại: thọ khổ, thọ lạc, xả thọ

Tưởng: Là suy tưởng, tưởng tượng những tên gọi, những ý nghĩa, những hình tướng của một sự vật hiện tượng đã qua

Tư là quyết định và hành động, nghĩa là mình hành động những gì mình đã có chủ ý quyết định.

Biết được càng rõ ràng tỉ mỉ bản chất quy luật hoạt động của 5 tâm sở Biến Hành càng giúp ta quan sát nhận rõ các trạng thái cảm xúc, tâm lý, suy nghĩ, hành động của bản thân và mọi người.

Kế nói 5 tâm sở Biệt Cảnh gồm: Dục, Thắng giải, Niệm, Định, Huệ như đã giải thích khá rõ ở bài 9.

Dục là mong muốn, hi vọng ước muốn, nghĩa là mong muốn hưởng được những cảnh vui thích hợp lòng và mong muốn xa lìa những bất như ý, khổ đau,

Thắng Giải là phân giải đối tượng sự việc chính xác, rõ ràng minh bạch không lầm lẫn.

Niệm là nghĩ, hồi tưởng, nhớ lại nghĩa là tâm sở này khiến con nggười nhớ lại, hồi tưởng lại, những hình ảnh, những sự việc, những kỷ niệm thuộc về dĩ vãng.

Định là chuyên chú, tập trung tâm ý. Tâm sở này khiến con người tập trung tâm ý, chuyên chú vào một đối tượng, một vấn đề nào đó để nhận định được rõ chiều sâu bản chất thực tướng

Huệ là soi sáng những sự việc, những đối tượng nào đó.

Đối tượng, ngoại cảnh mà các tâm sở này tương tác, quan hệ là riêng biệt, không đồng nhau, không giống nhau nên mới gọi là biệt cảnh.