Trộm hương

Một thời, một Tỷ kheo trú giữa dân chúng Kosala, tại một khu rừng.

Lúc bấy giờ, Tỷ kheo ấy ăn xong, trên con đường đi khất thực trở về, đi xuống hồ nước và ngửi mùi bông sen hồng.

Rồi một vị Thiên trú ở khu rừng ấy, thương xót Tỷ kheo, muốn hạnh phúc, muốn cảnh giác liền đi đến Tỷ kheo. Sau khi đi đến, vị Thiên ấy nói lên bài kệ: Hoa này từ nước sanh/Không cho, ông ngửi trộm/Như vậy một loại trộm/Ta gọi ông trộm hương.Tỷ kheo đáp: Không lấy đi không bẻ/Đứng xa ta ngửi hoa/Vậy do hình tướng gì/Được gọi là trộm hương/Ai đào rễ củ sen/Ăn dùng các loại sen/Do các hành động ấy/Sao không gọi trộm hương?

Vị Thiên trả lời: Người ti tiện độc ác/Lời ta không liên hệ/Nhưng chính thật cho ông/Chính lời ta tương ưng/Với người không cấu uế/Thường hướng cầu thanh tịnh/Với kẻ ác nhìn thấy/Nhỏ như đầu sợi lông/Vị ấy xem thật lớn/Như đám mây trên trời.Tỷ kheo nói: Thật sự này Dạ xoa/Ông biết ta, thương ta/Hãy nói lại với ta/khi thấy ta như vậy.

Vị Tỷ kheo được vị Thiên ấy cảnh giác, tâm hết sức xúc động.

(ĐTKVN, Tương Ưng Bộ I, chương 9, phần Sen hồng hay sen trắng, VNCPHVN ấn hành, 1993, tr.449)

Lời bàn: 

Thưởng sen là một thú tao nhã, điền viên thật bình an, trong sáng, thanh cao và thánh thiện như một biểu hiện đồng cảm, biết ơn đất trời trước sự ban tặng của thiên nhiên hào phóng. Chỉ có những người thật sự thảnh thơi, có tâm hồn cao khiết mới đủ tinh tế để cảm nhận hết những vẻ đẹp huyền nhiệm của tự nhiên.

Thế nhưng, đối với vị Tỷ kheo, sự thưởng thức và cảm nhận tinh tế ấy lại là tội lỗi vì đang thực hiện hành vi ăn trộm. Thật lạ và ngạc nhiên đầy thú vị cho thế thường khi vật bị trộm thì vô hình, kẻ ăn trộm là người lương thiện và hành vi ăn trộm lại là thú thanh cao, lẽ nào yêu thiên nhiên lại là tội lỗi?

Thì ra, không phải Tỷ kheo trộm hoa mà trộm hương. Đối với người thường thì tâm niệm “nhìn bằng mắt chớ nhặt bằng tay” là một sự cảnh tỉnh tuyệt vời nhưng đối với một hành giả hướng đến xả ly tham ái thì phải cảnh giác đắm nhiễm từ trong tâm ý. Bởi đam mê, thích thú dù thanh khiết và tao nhã đến mấy cũng là biểu hiện đa chiều của tham ái, dựa trên nền tảng của dục vọng.

Sở dĩ, vị Thiên cảnh tỉnh bởi kính trọng đức độ và cảm mến sự tu hành của vị Tỷ kheo nên trợ duyên. Theo vị Thiên ấy, “với người không cấu uế, thường hướng cầu thanh tịnh” thì những điều ác dù “nhỏ như đầu sợi lông, vị ấy xem thật lớn, như đám mây trên trời”. Vì thế, trộm hương dù đẳng cấp thượng thặng khiến những bậc thầy của đạo chích phải khâm phục, dù tinh vi đến độ tự thưởng, vô hình, không dấu vết, là cõi riêng người ngoài không thể biết…cũng vẫn là trộm, một trong nhiều hình thức của tâm tham, nên cần phải tránh.

Nguyện không lấy của không cho, đưa tay ra rồi rụt tay vào chưa phải là khó. Khi lục căn tiếp xúc với lục trần, để vượt thoát tham ái mới thật sự khó làm. Do vậy, muốn thu thúc lục căn, bảo hộ thân tâm, vững chãi trước trần cảnh cần phải chánh niệm thường trực, tỉnh giác cao độ. Đây cũng là nguyên tắc căn bản của việc hàng phục và an trụ tâm.