Theo Thiền sư Thích Nhất Hạnh, từ bi sẽ không thể có được nếu không có hiểu biết. Và hiểu biết chỉ có thể có được nếu ta có thời giờ để nhìn sâu. Thiền có nghĩa là nhìn sâu để hiểu.

Hiểu biết là chất liệu nhờ đó ta chế tác được từ bi. Nhưng hiểu gì?

Ðó là hiểu rằng người kia cũng đau khổ. Khi ta đau khổ, ta có xu hướng tin rằng ta là nạn nhân của người kia, và chỉ mình ta đau khổ thôi. Ðiều đó không đúng, người kia cũng khổ. Anh ta cũng có những khó khăn riêng, những sợ hãi, lo lắng riêng. Nếu ta có thể thấy được nỗi khổ trong lòng anh ta, ta sẽ bắt đầu hiểu anh ta. Một khi đã hiểu thì sẽ có từ bi.

Ta có đủ thời giờ để nhìn sâu vào hoàn cảnh của người kia không?

Người kia có thể là môt tù nhân như chúng ta hay là một anh gác tù. Nếu ta nhìn sâu, ta sẽ thấy rất nhiều khổ đau trong anh ta. Có lẽ anh ta không biết làm thế nào để xử lý những khổ đau của mình. Có lẽ anh ta để cho khổ đau tràn ngập vì không biết cách xử lý nó, và điều này làm cho anh ta khổ và những người quanh anh ta cũng khổ. Với tỉnh thức hay chánh niệm, bạn bắt đầu hiểu, và sự hiểu sẽ làm sinh khởi lòng từ bi. Với lòng từ bi trong tâm, bạn sẽ ít khổ hơn, và bạn được thúc đẩy muốn làm một cái gì – hay không làm cái gì – để cho người kia bớt khổ. Cách bạn nhìn hay mỉm cười với anh ta có thể giúp anh ta bớt khổ và đem lại cho anh ta niềm tin vào tâm từ bi.

Có thể nói rằng sự thực tập của tôi là thực tập nuôi dưỡng lòng từ bi. Nhưng tôi biết rằng từ bi sẽ không thể có được nếu không có hiểu biết. Và hiểu biết chỉ có thể có được nếu ta có thời giờ để nhìn sâu. Thiền có nghĩa là nhìn sâu để hiểu. Trong tu viện tôi sống, chúng tôi có nhiều thời giờ để thực hành nhìn sâu. Trong một khám đường, ta cũng có nhiều thời giờ và cơ hội để thực tập nhìn sâu. Ở đấy là một nơi thuận tiện để thực tập nhìn sâu, để cho lòng từ bi có thể tăng trưởng thành một yếu tố giải phóng. Tôi nghĩ rằng nếu một người trong các bạn, hoặc mười hay hai mươi người thực tập nhìn sâu với tâm từ bi, thì các bạn có thể chuyển hóa nơi này ngay lập tức. Các bạn có thể đem thiên đàng đến ngay đây.

Theo tôi, thiên đàng là nơi mà lòng từ bi có mặt. Khi bạn có lòng từ bi trong tâm, bạn chỉ cần thở vào thở ra, nhìn sâu, và bạn sẽ hiểu. Bạn sẽ hiểu chính bạn, và có lòng từ bi với chính mình; bạn sẽ biết cách xử lý nỗi khổ của bạn và biết tự chăm sóc. Rồi bạn có thể giúp cho người khác làm như mình, và lòng từ bi sẽ lớn lên giữa các bạn. Như vậy, bạn trở thành một vị Bụt, một vị bồ tát đem từ bi vào nơi chốn của mình và chuyển hóa địa ngục thành thiên đàng. Thiên đàng của thượng đế có được bây giờ hay không bao giờ. Ðiều này rất đúng. Có thể rằng các bạn có nhiều cơ hội để thực tập hơn chúng tôi. Bạn nghĩ sao?