Nhân ngày Đại lễ Vesak Liên Hiệp Quốc 2019 được tổ chức tại chùa Tam Chúc - Hà Nam - Việt Nam, chúng ta hãy cùng đọc lại câu chuyện về con tem và phong bì mừng Phật Đản của một số nước châu Á  in các hình tượng quen thuộc trong Phật giáo. Điều này khiến chúng ta tự hào biết bao!

Ngày đức Phật Thích Ca đản sinh là một ngày lễ trọng đại đối với một số quốc gia ở Châu Á có đông dân theo đạo Phật. Đón mừng Phật Đản, khắp nơi có những lễ hội được tổ chức rất trọng thể trang nghiêm, những hoạt động Phật sự tăng cường ráo riết, và các chương trình văn hoá - văn nghệ cũng diễn ra hết sức sôi nổi với sự đầu tư công phu và hoành tráng. Ngành Bưu chính của các nước này cũng không chịu thõng tay đứng bên lề để ngắm nhìn ngày hội lớn của tăng ni Phật giáo, mà từ nhiều năm qua cứ đến những dịp đón ngày Rằm tháng Tư âm lịch là các bộ tem về đề tài “Kính Mừng Phật Đản” được phát hành rộng rãi làm náo nức bao người tôn Phật - kính Pháp - trọng Tăng.

Nhân Phật Đản 2643-Phật lịch 2563, trong phạm vi hạn hẹp của bài viết này chỉ xin giới thiệu sơ qua về những bộ tem “Kính mừng Phật Đản” của các nước có đông dân theo đạo Phật như : Sri Lanka, Thái Lan…

Sri Lanka (tức Ceylon, hay còn gọi là Tích Lan) là một quốc gia có 70% dân số theo đạo Phật, có một lịch sử lâu đời gắn bó với Phật giáo, số chùa miếu trong toàn quốc có khoảng 5.200 ngôi, tăng đồ ước khoảng 2 vạn người, và có  các di sản của nhân loại nổi tiếng như:

Thành phố thiêng liêng Anuradhapura: Được xây dựng xung quanh Cây Đa Của Đạo Phật do Sanghamita-người sáng lập ra chế độ cho các Tỳ -kheo -ni của Phật giáo-mang tới đây vào thế kỷ XIII trước Công nguyên. Thành phố linh thiêng này chính là thủ đô tôn giáo và chính trị đạt đến đỉnh vinh quang cách đây hơn 1.300 năm và đã bị bỏ hoang phế sau cuộc xâm lược vào năm 933 trong rừng rậm âm u, đến nay người ta phát hiện ra được và phải kinh ngạc sững sờ trước những lâu đài, tu viện, chùa chiền rất cổ kính còn đó.

Thành phố linh thiêng Kandy: Là địa điểm hương nổi tiếng của Phật tử khắp nơi trên thế giới, có đền thờ Tooth Relic thờ xá lợi (răng) của đức Phật Thích Ca.Đền vàng Dambulla: Nơi hành hương nổi tiếng linh thiêng đã có hơn 22 thế kỷ qua. Ngôi đền hang động này có 5 thánh điện và một quần thể đền thờ hang lớn nhất, được bảo vệ giữ gìn tốt nhất đất nước Sri Lanka. Ở đây còn lưu giữ được những kiệt tác mỹ thuật vẽ trên vách đá và 157 pho tượng đá mô tả về Phật giáo bao phủ một vùng rộng 2.100 m2.      

Năm 1999 - Phật lịch 2543, ngành Bưu chính Sri Lanka có phát hành bộ tem “Kính Mừng Phật Đản” gồm 4 mẫu, và một block tập hợp 4 mẫu tem này vào một tờ có nền hoa sứ vàng- trắng rất trang nhã. Xem ảnh tem, điểm từng mẫu có thể thấy:

- Mẫu tem thứ nhất mang giá mặt 2.00 cents (1 Sri Lanka Rupee- viết tắt LKR=100 cents) mang hình ảnh 7 đoá hoa sen hồng trên nền hào quang năm sắc màu xanh-vàng-đỏ–trắng- cam của cờ Phật giáo, nói lên truyền thuyết khi Thái tử Tất -Đạt-Đa (Siddhatta) mới ra đời đã bước bảy bước nở hoa sen dưới chân (thất bộ liên hoa), một tay chỉ trời, một tay chỉ đất, nói: “Thiên thượng thiên hạ duy ngã độc tôn”. Hoa sen thơm tinh khiết tượng trưng cho sự bình đẳng giữa mọi người (ai cũng là mầm sen có khả năng trổ hoa tươi thắm và toả hương ngào ngạt), và còn tượng trưng cho đạt thành đạo quả (vươn lên khỏi bùn tức thoát khỏi dục lạc tội nhiễm, thức tỉnh tu hành), vì vậy mà ta thường thấy hình ảnh chư Phật, Bồ Tát, Thánh Chúng hay đứng ngồi trên liên hoa đài…

- Mẫu tem thứ hai mang giá mặt 3.50 cents là hình ảnh của lá Bồ Đề và Pháp Luân (bánh xe luân hồi) nằm bên trên một dòng chảy uyển chuyển mang năm sắc màu cờ Phật giáo, ý tượng trưng cho Chánh Pháp luân chuyển vô cùng và bất biến.

- Mẫu tem thứ ba mang giá mặt 13.50 cents đưa hình ảnh một cánh hoa sứ nằm bên cạnh một chiếc bình bát của giới tăng ni. Hoa sứ là loài hoa thơm ngào ngạt, rất phổ biến và gần như là loài hoa biểu tượng của đảo quốc Sri Lanka, thường được dùng trong các dịp cúng kiếng hoặc kết thành vòng hoa trang trí lễ hội của Phật giáo.

- Mẫu tem thứ tư mang giá mặt 17.00 cents là hình ảnh các Phật tử đang hân hoan thắp sáng những chiếc lồng đèn để đón mừng ngày đức Phật Thích Ca Mâu Ni “vì chúng sinh ta thị hiện”. Ánh sáng vàng rực của những chiếc lồng đèn tượng trưng cho Ánh Đạo Vàng.

Ngẫm nhìn cho kỹ, ta thấy rõ hình ảnh của Trú Trì Tam Bảo trên bộ tem này: mẫu tem thứ nhất nói về Phật, mẫu thứ hai nói về Pháp, mẫu thứ ba nói về Tăng, và mẫu thứ tư  nói về Chúng Sanh quy y Tam Bảo. Một bộ tem thật là hoàn hảo về ý nghĩa lẫn hình thức.

Năm 2002- Phật lịch 2546, một bộ tem “Kính Mừng Phật Đản” khác lại được ngành Bưu chính Sri Lanka phát hành, gồm 4 mẫu tem và một block tem có nền hoa văn cổ điển.  Ngắm kỹ các mẫu tem trong bộ, ta có thể thấy rõ từng nội dung ý nghĩa của từng con tem:

    - Mẫu tem thứ nhất, mang giá mặt 3.00 cents, dựa theo truyền thuyết lịch sử đức Phật Thích Ca để đưa hình ảnh lúc Hoàng hậu Ma-Da (Maha Maya) nằm chiêm bao, thấy con bạch tượng 6 ngà từ trên không trung hạ xuống hoàng cung, rồi xuyên qua hông phải, đi vào trong lòng bà. Các Bà- La-Môn đoán mộng báo cho vua biết rằng đó là điềm tốt lành.

- Mẫu tem thứ hai, giá mặt 4.50 cents, thể hiện hình ảnh lúc hoàng hậu Ma-Da trên đường về quê mẹ chờ ngày sinh nở, ngang qua vườn Lâm –Tì-Ni  thì bà cho đoàn xe dừng lại để nghỉ mệt. Lúc đi ngang qua một cây Vô Ưu, bà thấy trong người nặng nề, liền đưa tay vịn vào một cành thấp, liền sau đó bà hạ sanh một hoàng tử. Các thị nữ mừng rỡ, lăng xăng che liếp giăng màn tại chỗ để săn sóc hai mẹ con bà, đồng thời cho người báo tin về kinh đô. Xem tranh trên tem, ta thấy bên ngoài nơi hoàng hậu khai hoa nở nhuỵ, đang có chư Thánh Chúng hiển hiện để hộ trì và chào mừng một đấng Giác Ngộ vừa giáng sinh.

- Mẫu tem thứ ba, giá mặt 16.50 cents, đưa hình ảnh Thái tử Tất-Đạt Đa đang biểu diễn tài nghệ xạ tiễn. Từ năm 13 tuổi, Thái tử đã tỏ ra là một người thông minh xuất chúng, sức khoẻ hơn người, tinh thông võ thuật. Càng lớn lên, Thái tử vừa sử dụng thành thạo mọi binh khí, lại vừa giỏi văn chương thi phú, học cả văn và võ với thầy nào thì trong ít hôm sau vị thầy đó phải xin cáo thoái vì không còn đủ sức để dạy gì cho Thái tử nữa.

- Mẫu tem thứ tư, giá mặt 23.00 cents, đưa cảnh Thái tử đang cùng với người hầu tên là Xa-Nặc (Channa) đi ra ngoại thành dạo chơi ngắm cảnh, tình cờ Thái tử chứng kiến được những cảnh khổ của con người giữa cuộc đời, thấy được cảnh Sinh -Lão-Bệnh -Tử  của kiếp nhân sinh mà từ đó đâm ra tư lự trăn trở…

Mẫu tem nhỏ giá mặt 5 peso (đính kèm theo block tem này) cũng là một mẫu trong bộ tem về đề tài “Kính Mừng Phật Đản” của Bưu chính nước Pilipinas (Philippines), một nước có 83% dân số theo Công giáo, thật làm cho nhiều người phải ngạc nhiên. Hình tượng đức Thích Ca Mâu Ni rực sáng vầng hào quang, bên cạnh là một đoá sen hồng mãn khai khoe hương sắc, phía sau Ngài là hình bóng của một ngọn phù đồ vàng ánh thật đẹp như bức tranh để thờ phụng.

Xin giới thiệu một phong bì F.D.C (viết tắt của First Day Cover: ngày phát hành đầu tiên) của vương quốc Thái Lan, một nước lấy đạo Phật làm quốc giáo. Đây là phong bì kỷ niệm thời điểm phát hành bộ tem “Phật Đản” vào ngày 13 tháng 5 năm 1957, cách đây đã 62 năm nhưng ghi phát hành năm 2500. Vậy điều này có ý nghĩa gì, năm 2500 là năm nào?

Bộ tem này gồm 9 mẫu, ta có thể thấy:

- 3 mẫu tem mang giá mặt 5,10 và 15 satang (1 baht =100 satang) là hình ảnh một con nai đang trong tư thế nằm, nghểng đầu lên như đang nghe ngóng, phía sau là hình tượng bánh xe luân hồi quen thuộc trong giáo lý đạo Phật. Đây là hình ảnh gợi cho ta phải nhớ đến Vườn Lộc Uyển (Vườn Nai), nơi mà đức Phật Thích Ca Mâu Ni thuyết giảng bài pháp đầu tiên về Tứ Diệu Đế cho nhóm ông Kiều Trần Như (Kaundinya) năm người.

- 3 mẫu tem mang giá mặt 20, 25 và 50 satang có hình ảnh một cánh tay của Phật vươn ra với các ngón đang niêm ấn, trên nền một bánh xe luân hồi, một hình ảnh tượng trưng cho Chuyển Pháp Luân.

- 3 mẫu tem mang giá mặt 1; 1.25 và 2 bath mang hình ảnh của một Wắt (chùa Thái Lan) với hình dáng như tháp nhọn vốn phổ biến trên đất nước Phật giáo này. Trên không trung phía xa là một đoá hoa sen toả ra những tia sáng, trông nhưmột vầng trăng soi rọi vào cõi tối tăm mê lầm.

Trên phong bì F.D.C có trang trí hoa văn và hình vẽ đức Phật Thích Ca hiển hiện trên không trung với vầng hào quang toả sáng, phía dưới là bóng dáng của những chùa tháp trên vương quốc Thái Lan.

Đáng chú ý nhất là dấu nhật ấn ngày phát hành đầu tiên đóng lên 9 mẫu tem được dán trên phong bì, thay vì ghi ngày 13 -5 -1957 (như dòng chữ đã được in sẵn trên biên trái của phong bì “FIRST DAY OF ISSUE13TH MAY 1957”) thì dấu nhật ấn lại là: 13-5-2500.

Vì sao là năm 2500? Phải chăng đóng dấu nhầm? Xin thưa là không hề nhầm, vì năm 2500 là năm đã được tính theo Phật lịch. Theo kinh sách Phật giáo thì Phật lịch được tính theo năm đức Phật Thích Ca nhập Niết Bàn (năm 544 trước Tây lịch, lúc Phật thọ 80 tuổi), cho nên muốn biết năm Phật Đản chỉ việc lấy Phật lịch cộng thêm cho 80. Như vậy, vào năm 2019 thì Phật Lịch sẽ là năm 2563 (544+2019), và Phật đản là 2563+80= 2643.

Ngày 13-5-1957 do ứng với Rằm tháng Tư Âm lịch của năm Đinh Dậu - Phật lịch 2500, nên dấu nhật ấn đóng lên trên tem của Bưu điện đã được chỉnh lại có chủ ý. Điều này đã làm cho phong bì F.D.C này trở nên giá trị hơn, ý nghĩa hơn và ngày càng quý hiếm hơn, những người con của Phật cũng tự hào hơn vì sự kiện này!

Dưới đây là một số bộ tem do Bưu chính của các nước khác phát hành nhân Đại lễ Phật đản Vesak. Việt Nam cũng tự hào vì góp mặt một bộ tem rất đặc sắc. Xin trân trọng giới thiệu: