450
Ý thức, tánh biết và tri kiến thanh tịnh
Kính thưa Thầy, trong câu Thầy dạy “buông bỏ ý thức để tánh biết tự chiếu”, chúng con thấy câu “buông bỏ ý thức” hơi khó hiểu. Vì sống ai cũng cần có ý thức, giờ lại “buông ý thức” nghĩa là sao ạ?
Trả lời:
Cái này trong kinh gọi là “tri kiến thanh tịnh”, tức là cái thấy biết hoàn toàn rỗng lặng trong sáng không qua ý thức. Ý thức xuất hiện khi tâm khởi lên muốn nắm bắt đối tượng, ngay khi “muốn” nắm bắt đối tượng thì bản ngã đã xuất hiện rồi.
Nhưng cũng có lúc tâm “trong thấy chỉ thấy” thôi, chứ không phải lúc nào tâm cũng chạy theo đối tượng bên ngoài. Thầy thấy ra sự khác biệt này khi Thầy đi xe. Lúc ấy anh tài xế lái xe, còn Thầy ngồi trên xe thôi.
Đi trên đường Thầy để tâm yên, thì nó cứ thấy hết mọi chuyện xảy ra, đến đi gì cũng đều thấy rõ ràng hết nhưng không có bận tâm tới đối tượng nào cả. Đó là khi “trong thấy chỉ thấy”. Còn lúc đó nếu khởi lên hướng tới, quan tâm tới một đối tượng, ngay đó ý thức xuất hiện.
Tâm phản chiếu mọi đối tượng & Tâm nắm bắt từng đối tượng là hoàn toàn khác nhau. Tâm trong sáng “trong thấy chỉ thấy, trong biết chỉ biết”, thấy biết một cách tự nhiên khác xa với tâm “muốn biết”. Đây là chỗ mấu chốt cần mỗi người tự phát hiện ra.
Người phàm cũng có lúc “ngũ uẩn giai không” chứ không phải lúc nào ngũ uẩn cũng hiện diện. Khi mình “trong thấy chỉ thấy, trong nghe chỉ nghe” thì đâu có ngũ uẩn. Nhưng khi mình “muốn thấy, muốn nghe” thì Xúc xuất hiện, và ngay đó chuỗi Thọ-Tưởng-Hành-Thức xuất hiện theo.
Nếu chỉ “trong thấy chỉ thấy, trong nghe chỉ nghe” thì dù đang thấy biết, tâm cũng chưa “chạm” vào đối tượng nào cả. “Biết” là một chuyện, “tiếp xúc” lại là một chuyện khác.
Vi Diệu Pháp có nói Xúc, Thọ, Tưởng, Tư, Nhất tâm, Mạng căn, Tác ý là có trong tất cả tâm, gọi là 7 biến hành tâm sở. Nhưng “trong thấy chỉ thấy, trong biết chỉ biết” thì không có chúng.
“Trong thấy chỉ thấy, trong nghe chỉ nghe” là Tuệ tri với tánh biết, chứ không phải là Thức tri với tướng biết - khi tâm nắm bắt các đối tượng hay hiện tượng.
Tướng biết là cái biết qua mắt-tai-mũi-lưỡi-thân-ý, còn tánh biết là cái biết trực tiếp không cần phải qua mắt-tai-mũi-lưỡi-thân-ý. Ví như khi mình ngủ thì mắt-tai-mũi-lưỡi-thân-ý đã dừng hoạt động, nhưng mình vẫn biết một số chuyện có thực ở đâu đó bằng tánh biết.
“Buông ý thức” chủ yếu nói về “buông Ý” trong mắt-tai-mũi-lưỡi-thân-ý. Khi Ý bỗng nhiên buông xuống được để “trong thấy chỉ thấy, trong nghe chỉ nghe” thì lúc ấy gọi là “tri kiến thanh tịnh”.
Chính bản ngã ảo tưởng mới biến “cái biết tự nhiên sẵn có” thành “muốn biết”. Khi khởi lên “muốn biết” là Thức tri, thì ngũ uẩn Xúc-Thọ-Tưởng-Hành-Thức liền xuất hiện.
Còn không “muốn biết” gì cả thì vẫn “thấy biết tự nhiên”, lúc dó là Tuệ tri đang phản ánh các pháp một cách trung thực. Sự khác biệt trong nhận thức như nói ở trên xảy ra rất rõ ràng và ai cũng có thể phát hiện ra được.
Tất nhiên không phải mình “cố buông ý thức”, “có buông bản ngã”, vì “cố” cũng chính là “ngã”. Mà một lúc nào đó bỗng nhiên “ý thức” buông xuống được và ngay đó mình phát hiện ra. Sự phát hiện này gọi là “ngộ”.
Từ khi “ngộ” xảy ra, mình mới biết phải sống thế nào với “cái ngộ” đó. Mới biết thế nào là tưởng tri & thức tri, và thế nào là tuệ tri. Mới biết thế nào là “ngã”, và thế nào là “vô ngã”. Từ đó mới có thể thiền thực sự. Còn khi chưa “ngộ” thì thiền cách mấy vẫn chỉ là theo ý thức của bản ngã không thôi. Sống thiền thực sự là sống với cái tâm rỗng lặng tự chiếu…
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Giáo pháp của Như Lai như một chiếc bè đưa người sang sông
Hỏi đáp cùng Thầy Viên Minh
14:49 28/10/2025
Kính bạch thầy, con có đọc được một số câu trong Trung Bộ Kinh mà cảm thấy bản thân chưa hiểu lắm, nên mong được thầy giảng giải ạ!
Cái ta thì ưa kết luận
Hỏi đáp cùng Thầy Viên Minh
09:27 20/09/2025
Sống ở đời ai cũng có mặt tốt và mặt xấu, khi tốt khi xấu, nên nếu thấy mặt tốt thì ai cũng tốt, thấy mặt xấu thì ai cũng xấu. Chính mình cũng vậy thôi.
Ý thức, tánh biết và tri kiến thanh tịnh
Hỏi đáp cùng Thầy Viên Minh
09:08 11/08/2025
Kính thưa Thầy, trong câu Thầy dạy “buông bỏ ý thức để tánh biết tự chiếu”, chúng con thấy câu “buông bỏ ý thức” hơi khó hiểu. Vì sống ai cũng cần có ý thức, giờ lại “buông ý thức” nghĩa là sao ạ?
Bất toàn là bài học cho giác ngộ
Hỏi đáp cùng Thầy Viên Minh
11:17 04/08/2025
Kính thưa thầy, sao con vẫn không chấp nhận được cuộc sống hiện tại, con lười biếng sống theo sự giật dây của người khác, bị người khác sắp đặt, hứng chịu sự trả thù theo con thấy thì không liên quan gì đến mình, người ta tiếp cận con chỉ vì tiền bạc,... dù con cũng có thấy họ thật sự tốt với con, nhưng nhìn lại cũng chỉ vì họ là chính.
Xem thêm
