Chuyện hậu sự: Từ quan niệm, văn hóa, tín ngưỡng đến tôn giáo 

>>Những giáo lý Phật giáo nên đọc 

Tập quán:

Các hình thức thủy táng, hỏa táng, thủy táng...hay cả điểu táng, phản ánh tập quán lâu đời của các cộng đồng người cụ thể.

Văn hóa:

Ở Việt Nam, các sắc dân với các nền văn hóa riêng có cách tổ chức ma chay đặc thù thể hiện tính riêng văn hóa dân tộc mình: người Kinh, Khmer, Hoa, Ê Đê, Gia Rai, xê Đăng, Cơ Tu, Nùng, Thái, Sán Dìu... có lối làm ma chay của mình với nền âm nhạc, nghi thức cúng tế, phẩm vật...có khác. Đấy cũng thuộc về đối tượng nghiên cứu của dân tộc học.

Tín ngưỡng:

Tùy tín ngưỡng, người qua đời được tống tiễn bởi nghi thức phù hợp niềm tin của họ và cộng đồng chia sẻ niềm tin ấy.

Với tín ngưỡng dân gian, có lối nghĩ "âm sao dương vậy", nghi thức tống tiễn người chết với quan niệm ráng dành cho kẻ ra đi những gì tốt nhất cho "cuộc sống" ở thế giới bên kia. Và người ta chứng kiến cỗ bàn ầm ĩ có khi hơn đám cưới, rượu thịt ê hề, trống nhạc ỏm tỏi, có khi có hát xướng nhảy múa như...đại nhạc hội. Và không thiếu những món hàng mã mang theo về bên kia: xe cộ, nhà lầu, ô tô, đô la... Tất thảy ráng làm sao cho người chết đầy đủ nhất ở bên kia thế giới. Như đã nói, đấy là một quan niệm và cách thể hiện quan niệm ấy cho người chết, theo ý tốt nhất cho người  thân đã mất và cả người còn tại thế.

Quan niệm của Phật giáo:

Phật giáo là tôn giáo, tôn giáo ấy quan niệm rõ ràng về sự sống và cái chết: sinh mệnh xoay vòng theo định luật luân hồi sinh tử rồi tái sinh ở các cõi tùy duyên nghiệp, đạo hạnh hay ác nghiệp mà sinh mệnh cụ thể thọ nhận hay tạo tác. Ví như ác mệnh chết về cõi a tu la, quỷ... chịu trừng phạt, hay thiện mệnh sau khi chết về cõi a di đà, cõi người thinh văn, hay rốt ráo, cõi Phật.

Sự sinh tử trong vòng luân hồi chi phối sát sao bởi luật nhân quả mang tính khoa học. Theo "quan niệm" ấy, tha nhân khi sống tại đời sống trần tục, ráng tu nhân tích  đức hành thiện cứu người, tu học tinh tấn giác ngộ, hầu vãn sanh về cõi lành cõi tốt tùy phúc báo cho nghiệp lành, đấy là cách chuẩn bị cho mai hậu vĩnh hằng theo quan điểm Phật giáo. Phút cận kề lâm chung, cận tử nghiệp chi phối, thân nhân dòng tộc bạn đồng tu và bậc xuất gia hộ trì các thời kinh thành tâm hồi hướng tạo oai lực giúp hương linh kẻ mất đi có nẻo đến tốt lành, không sai lạc.

Đồng thời, tang gia và ma chay cỗ bàn chay tịnh, nếu có thể dùng tiền phúng điếu làm từ thiện tạo phước cho thân nhân đã mất... "Quan niệm" ấy của Phật giáo khiến có khác biệt căn bản với quan niệm tín ngưỡng dân gian đã dẫn ở trên trong chuyện hậu sự con người, phản ánh quan niệm khác biệt của tín ngưỡng và tôn giáo, ở đây đang nói đến Phật giáo.

Từ quan niệm có khác biệt căn bản ấy, Phật tử chân chính không cho rằng ma chay đãi đằng ầm ĩ tốn kém là tạo được điều tốt cho người mất mà ngược lại, giết mổ trâu bò heo mâm cao cỗ đầy tạo thêm nghiệp sát sinh cho người mất phải trả, cộng thêm nghiệp xấu. Ngược lại, người theo tín ngưỡng dân gian lại không nhận ra một đám tang chay tịnh trang nghiêm theo quan niệm Phật giáo lại cần thiết cho thân nhân họ vừa đi! Họ không nghĩ về một thế giới bên kia với các cõi như Phật giáo chỉ ra và tin theo, họ nghĩ về cõi bên kia y chang thế gian họ sống và người thân họ sống, tiền tài, tranh đấu, hỉ nộ ái ố...

Còn bạn, quan niệm như thế nào về chuyện hậu sự?