> Phật tử có thể đọc thêm loạt bài về Đức Phật tại đây 

Đạo tràng nghĩa là gì?

Về ý nghĩa theo nghĩa sự tướng trực quan, thì đạo tràng là nơi hành đạo, thuyết pháp, truyền giới, thọ bát, cúng dàng… của sư tăng. Nói chung là những gì mang tính cách hình thức trong việc làm Phật sự đều gọi chung là đạo tràng. Như vậy, ở nghĩa này, đạo tràng mang tính địa lý, không gian gắn với sự hành đạo của các tu sỹ Phật giáo.

Theo nghĩa lý tính, trong Kinh Duy Ma Cật có nói: “trực tâm tức thị đạo tràng”. Trực tâm là tâm ngay thẳng, tâm không phân biệt: có – không, phải – trái, lành – giữ… Tâm ngay thẳng, ấy chính là đạo tràng. Cũng nghĩa như thế, ngài Nam Tuyền cũng có câu nói: “bình thường tâm thị đạo tràng”. Cả hai câu nói đều có ý nghĩa giống nhau và đều chỉ thẳng cái bản tâm thanh tịnh, sáng suốt sẵn có của chính mình.

Tại nơi tâm thanh tịnh sáng suốt ấy là cơ hội cho sự tỏ ngộ chân lý, là mảnh đất lành cho hạt giống bồ đề được gieo trồng và tăng trưởng. Cũng tại nơi tâm thanh tịnh và trong sáng ấy, các hoạt động học đạo, tu đạo và hành đạo được diễn ra. Từ không gian cụ thể của địa lý ở cách hiểu thứ nhất, đạo tràng đã được chuyển dịch để chỉ một không gian rộng lớn hơn, vô cùng tận nhưng lại ở trong chính bản thân người tu hành. Đó chính là chân tâm. Với ý nghĩa này, đạo tràng trở về nguyên nghĩa khi chỉ sự giác ngộ của Đức Phật Thích Ca, hay chỉ nơi Đức Tất Đạt Đa ngộ Phật.

Ngài Tăng Triệu, một vị sư nổi tiếng của Phật giáo Trung Quốc có nói: “nơi yên vui tu đạo là đạo tràng”, hay trong Kinh Tịnh Danh có nói: “trực tâm là đạo tràng, trực tâm là tịnh độ”. Phát triển lên một mức độ cao hơn nữa, đạo tràng không chỉ là nơi tu tập, nơi hành đạo để đạt những kết quả tu hành nhất định, mà đạo tràng còn là khái niệm chỉ không gian, chỉ cảnh giới đắc đạo mà người tu hành đạt được ở quả vị cao nhất. Đó chính là Tịnh độ, là Niết Bàn.

Vạn pháp đều do tâm tạo, cảnh vật, con người, vui buồn sướng khổ đều do tâm hóa hiện mà thành. Nếu chế ngự được cái tâm phóng dật ấy để trở về với bản nhiên thanh tịnh tự tại thì đó chính là chân tâm, là tịnh độ. Ở khía cạnh này, đạo tràng chính do mình tạo nên, do tâm thiện lành của người tu theo hạnh Bồ tát chế tạo. Bồ tát phóng tâm đại từ đại bi và hóa hiện vô vàn tướng để giáo hóa chúng sinh. Thì vô vàn cảnh tượng do Bồ tát phóng tâm hóa hiện ấy chính là đạo tràng của Bồ tát, là nơi hành đạo cứu đời, cứu người, giáo hóa chúng sinh của các vị Đại Bồ tát. Theo tinh thần của Kinh Hoa Nghiêm, “Từ là đạo tràng, vì đối xử bình đẳng với tất cả chúng sanh. Bi là đạo tràng, vì nhẫn nại các khổ nhọc”. Từ bi ấy hướng đến đạo Bồ-đề với một thời gian vô hạn và tâm vô chấp trước của chư Bồ-tát đã làm nên diệu dụng.

Hiện nay, trong việc tu học, hoằng pháp của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, đạo tràng là khái niệm thường được dùng để chỉ nơi hội tụ của những người con Phật, có cùng một ý hướng chuyên tu, theo một pháp môn tu hành nào đó đã được lựa chọn, hoặc do một vị sư hướng đạo, trong muôn vàn pháp môn của Phật chỉ dạy. Trong sinh hoạt hiện nay của đạo tràng trong Phật giáo thường do một hoặc nhiều vị sư chỉ dạy, thường được diễn ra trong phạm vi một ngôi chùa. Ta thường thấy nhắc đến các đạo tràng Quang Minh, đạo tràng Pháp Hoa, đạo tràng Bát quan trai,…

Nên hiểu đúng nghĩa của từ đạo tràng

Theo Phật Quang Đại Từ Điển, quyển 2, trang 1646, Hội Văn hóa Giáo dục Linh Sơn Đài Bắc xuất bản thì từ đạo tràng có các nghĩa như sau:

1. Đạo tràng, tiếng Phạm là Bodhi-manda. Cũng gọi Bồ đề đạo tràng, Bồ đề tràng. Nơi Đức Phật thành đạo dưới gốc cây Bồ đề ở Bồ đề già da thuộc Trung Ấn Độ.

2. Đạo tràng là nơi tu hành Phật đạo. Bất luận có nhà cửa hay không, phàm chỗ nào dùng để tu hành Phật đạo đều được gọi là Đạo tràng.Phẩm Như Lai thần lực trong kinh Pháp Hoa quyển 6 (Đại 9, 52 thượng), nói: “Nơi đất nước đang ở. nếu có người thọ trì, đọc tụng, giải nói, viết chép, như lời dạy tu hành, nơi trong vườn, trong rừng, dưới gốc cây, nơi tăng phường, nhà bạch y, điện đường, trong núi hang, đồng trống… nếu có quyển kinh thì nên xây tháp cúng dường. Vì sao? Vì chỗ ấy tức là Đạo tràng.”

3. Đạo tràng chỉ cho sự phát tâm và tu hành thành tựu Bồ đề. Phẩm Bồ tát trong kinh Duy Ma quyển thượng nói: “Trực tâm là đạo tràng, thâm tâm là đạo tràng, Bồ đề tâm là đạo tràng, bố thí là đạo tràng, tam minh là đạo tràng, trong khoảng một niệm biết tất cả các pháp là đạo tràng.”

4. Trong Mật giáo, khi tu diệu hạnh Du già, trước hết phải kết giới trong một khu vực nào đó, kế đến kiến lập đạo tràng bản tôn để tu Đạo tràng quán. Mục đích là quán tướng thân Phật ở các thế giới khác chính là Bản tôn; hoặc quán tâm minh và Bản tôn dung hợp làm một. 

5. Đạo tràng là tên gọi của chùa, viện. Vua Dượng đế nhà Tùy từng ban lệnh đổi tên chùa là Đạo tràng. Ngoài ra, nơi làm các việc Phật trong cung vua gọi là Nội đạo tràng, hoặc gọi là Nội tự. Tông Lâm Tế chuyên gọi nơi dành cho các vị tăng Vân thủy (du phương, hành cước) tu hành là đạo tràng. Ngài An Nhiên của tông Thiên Thai Nhật Bản gọi chỗ thọ giới là đạo tràng. 

6. Đạo tràng chỉ cho các pháp hội, như: Từ bi đạo tràng, Thủy lục đạo tràng. 

7. Đạo tràng, cũng gọi là Đạo Trưởng, vị tăng ở đời Bắc Ngụy không rõ quê quán.