Trả lời: 

Xin chào Phật tử,

Hai hệ văn học chính Pali của Phật giáo: Pali và Sanskrit đều ghi là Đức Phật đản sanh nhằm ngày trăng tròn tháng Vesak. Theo lịch Ấn Độ, tháng Vesak tương đương với tháng 4 âm lịch Trung Hoa và những nước chịu ảnh hưởng nền văn hóa Trung Quốc, trong đó có cả Việt Nam. Do đó, ngày đản sinh của Đức Phật phải là ngày trăng tròn tháng 04 âm lịch, chứ không phải là ngày 08-04 âm lịch. Nhưng trong sử Phật giáo Trung Quốc, từ các loại sách Sơ Đẳng Phật Học Giáo Khoa Thư cho đến các bộ sử hoặc truyện của các Cao Tăng có liên hệ đến ngày Phật đản đều ghi lễ kỷ niệm Đức Phật đản sanh vào ngày 08 - 04 âm lịch. Phật giáo Việt Nam chịu ảnh hưởng Phật giáo Trung Quốc rất lớn, do đó cũng lấy ngày 08 - 04 âm lịch làm ngày kỷ niệm đản sanh của Đức Phật.

Rất tiếc là nền văn học Ấn Độ lúc bấy giờ không chú trọng đến văn học sử nên ngày đản sinh của Đức Phật không được ghi cụ thể, thậm chí năm sinh cũng không được xác định. Năm sinh và năm nhập Niết-bàn của Đức Phật đã từng là đề tài cho các học giả lớn ở phương Tây phải mất thời gian nghiên cứu và tranh luận rất nhiều, nhưng cuối cùng cũng không ai thuyết phục ai! Ví dụ cuốn When Did the Buddha Live? The Con troversy on the Dating of the Historical Buddha được Heinz Bechert biên tập, nhà xuất bản Sri Satguru Publications tại Delhi xuất bản vào năm 1995. Các học giả lớn trong tuyển tập này cũng chỉ đưa ra các giả thuyết tương đối và tuỳ theo cách tiếp cận của mỗi người, chứ không có đưa ra một bằng chứng lịch sử chắc chắn, xác quyết nào. Do đó, chúng ta tạm chấp nhận sự không chính xác này.

Lại nữa, theo truyền thống Phật giáo Trung Quốc và những nước chịu ảnh hưởng văn hóa Trung Quốc đều kỷ niệm Đức Phật đản sanh vào ngày 08 - 04, kỷ niệm Đức Phật thành đạo vào ngày 08 -12 và kỷ ngày Đức Phật nhập Niết Bào vào ngày 15 – 02 âm lịch. Nhưng theo truyền thống các nước theo truyền thống Phật giáo Thượng Toạ Bộ như Tích Lan, Miến Điện, Thái Lan, Lào, Cam Pu Chia đều làm lễ kỷ niệm chung cho ba sự kiện trọng đại của Đức Phật, đó là Đức Phật đản sanh, thành đạo và nhập Niết-bàn, gọi chung là “Lễ Tam Hợp” (The Triple Festival). Các nước theo truyền thống Thượng Toạ Bộ thường hay dùng cụm từ “Vesàkha Puja” (Lễ hội của tháng Vesak” hoặc “Vesàkha Pun.n.amiyam” nghĩa là “ngày trăng tròn của tháng Vesak” Phật giáo Tây Tạng thuộc Phật giáo Đại Thừa nhưng lại chịu ảnh hưởng Phật giáo Thượng Toạ Bộ về phương diện này. Do đó, Phật giáo Tây Tạng cũng tổ chức chính thức ngày Phật đản sanh, thành đạo và Niết-bàn vào ngày trăng tròn tháng Vesak của Ấn Độ, tính theo dương lịch nhằm ngày 26 tháng 5, tương đương với ngày rằm của Việt Nam. Vì cách tính thiên văn học của mỗi nước khác nhau, nên đôi khi các năm có sự chênh lệch một hai ngày, thỉnh thoảng chênh lệch một tháng vì năm đó có tháng nhuần. Các nước theo truyền thống Nam truyền vì an cư mùa mưa sau Phật đản 2 tháng nên nếu có tháng nhuần vào tháng tư thì họ tổ chức lễ Phật đản trước. Còn ở Việt Nam, nếu các tháng 4, 5 hoặc tháng 6 bị nhuần thì chúng ta tổ chức Phật đản vào tháng 4 sau, vì lễ an cư đi liền sau khi lễ Phật đản nên phần lớn đều tổ chức tháng sau cho tiện.

Phật tử có thể tìm hiểu rõ hơn ở chuyên mục Đức Phật để xem thêm các bài khảo cứu hoặc các bài dịch để nắm thêm thông tin, lịch sử về vấn đề này.

Chúc quý Phật tử thân tâm nhiều an lạc và làm được nhiều thiện sự trong mùa Phật đản này.