Suốt 49 năm thuyết pháp độ sanh, Thế Tôn đã dùng nhiều phương tiện dẫn dắt chúng sanh, chỉ cho chúng sanh biết bản chất khổ đau trong kiếp sống và con đường diệt tận khổ đau ấy. Một trong những ý pháp thâm diệu và côt yếu, mà Đức Phật dạy cho chúng đệ tử tu tập đó là “Tịnh hóa Tam nghiệp”.

Trong một lần gia chủ Anathapindika (Cấp-cô-độc) diện kiến Đức Thế Tôn. Sau khi cung kính đảnh lễ, gia chủ được Thế Tôn chỉ dạy pháp tu tập này như sau:

Này gia chủ, khi tâm không phòng hộ, thời thân nghiệp cũng không phòng hộ, khẩu nghiệp cũng không phòng hộ, ý nghiệp cũng không phòng hộ. Với ai thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp không phòng hộ, thời thân nghiệp đầy ứ tham dục và rỉ chảy; khẩu nghiệp đầy ứ tham dục và rỉ chảy; ý nghiệp đầy ứ tham dục và rỉ chảy. Với ai tam nghiệp đầy ứ tham dục và rỉ chảy, thời thân nghiệp bị hủ bại, khẩu nghiệp... ý nghiệp bị hủ bại. Với ai tam nghiệp bị hủ bại, sự chết không được hiền thiện, mạng chung không được hiền thiện.

Liền sau đó, Thế Tôn đưa ra ví dụ sinh động dễ hiểu: Này gia chủ, ví như ngôi nhà nóc nhọn vụng lợp, thời nóc nhọn không được phòng hộ, rui kèo không được phòng hộ, vách tường không được phòng hộ. Khi ấy, nóc nhọn bị đầy ứ, rỉ nước; các rui kèo, các vách tường bị đầy ứ, rỉ nước; nóc nhọn, rui kèo, vách tường bị hủ bại. Cũng vậy, này gia chủ, khi tâm không được phòng hộ, thời thân nghiệp cũng không được phòng hộ, khẩu nghiệp... ý nghiệp... sự chết không được hiền thiện, mạng chung không được hiền thiện. (Kinh Tăng Chi Bộ, Phẩm Chánh giác, Phần Nóc nhọc [lược])

Bài kệ Sấu khẩu mà người mỗi vị xuất gia thầm quán tưởng trước khi súc miệng, chư Tổ cũng đã nhấn mạnh ý pháp sự tịnh hóa tam nghiệp:

“Sấu khẩu liên tâm tịnh, vẫn thủy bách hoa hương, tam nghiệp hằng thanh tịnh, đồng Phật vãng Tây phương”.  

Dịch nghĩa:

Như súc miệng sạch luôn lòng

Như ngậm nước thơm trăm bông

Ba nghiệp hằng thanh tịnh

Đồng Phật vãng Tây phương.

Như vậy, khi các Phật tử tu tập làm cho ba nghiệp hằng trong sạch thì đồng với Phật về cõi Tây phương Tịnh độ. Tây phương Tịnh độ hiện tiền mà chúng ta đã đạt được thì sau khi thân hoại mạng chung, nhất định sẽ được vãng sanh về thế giới Cực lạc của Đức Phật A-di-đà, bởi vì khi ấy tâm của ta và Phật tương ưng, cùng thanh tịnh, trong sáng... Nếu không bỏ ba nghiệp ác mà cố niệm Phật, niệm nhiều câu Phật hiệu A-di-đà, cũng chẳng những không được Phật rước về, mà còn phải chịu khổ đau về sau, do những hành nghiệp bất thiện hiện tại gieo trồng.

Tam nghiệp là hành động tạo tác của thân, khẩu, ý. Tịnh hoá tam nghiệp nghĩa là tu sửa, thanh lọc thân, khẩu, ý bất thiện dần dần trở nên thuần thiện, an lạc. Sự xem xét và phản tỉnh về tam nghiệp là rất quan trọng trong việc tịnh hóa tam nghiệp, bởi vì có xem xét, phản tỉnh người tu mới biết điều gì nên làm (được bậc trí tán thán) và không nên làm (bị người trí chỉ trích). Có như thế, chúng ta mới chặn đứng các điều ác, và khích lệ sự tu tập tăng trưởng điều thiện đã làm. Do vậy, mà Đức Phật đã luôn nhắc nhở người tu tập phải biết dừng bỏ những điều ác bất thiện nơi thân tâm, nhiệt tâm tỉnh giác niệm Phật thì mới đạt được sự nhất tâm bất loạn:

Đệ tử Gotama

Luôn luôn tự tỉnh giác

Bất luận ngày hay đêm

Thường tưởng niệm Phật đà.

(PC.296)

Người siêng năng cần mẫn

Thường thường quán thân niệm

Không làm việc không đáng

Gắng làm việc đáng làm

Người tư niệm tỉnh giác

Lậu hoặc được tiêu trừ.

(PC.293)