450
Hoài nghi ngăn tuệ giác
Nếu ai đó chưa từng thực hành mà chưa tin tưởng, thì chư Tăng chúng tôi cũng không trách phạt họ.
Vì sao vậy?
Vì chính họ chưa tự mình trải nghiệm, chưa thấy tận mắt, nên không tin cũng là điều dễ hiểu.
Nói rõ ra, bản thân chư Tăng chúng tôi ban đầu cũng từng không tin.
Ngày xưa, khoảng năm 1293 Phật lịch, khi đang ở thị trấn Thaton, tôi nghe tin Đức Hòa thượng Mingun Zaytawun đang giảng dạy thiền Tứ Niệm Xứ.
Khi ấy, tôi tự mình suy nghĩ, phê phán: “Nếu bảo rằng đi thì ghi nhận ‘đi’, đứng thì ghi nhận ‘đứng’, ngồi thì ghi nhận ‘ngồi’, nằm thì ghi nhận ‘nằm’, cúi thì ghi nhận ‘cúi’, duỗi thì ghi nhận ‘duỗi’, ăn thì ghi nhận ‘ăn’… Mà không hề nói tên gọi các Pháp tự nhiên như sắc Pháp - danh Pháp, cũng không nói gì về vô thường, khổ, vô ngã… Quả thực nghe rất lạ lùng”.
Tôi cứ phê phán như vậy và vẫn không tin.
Thế nhưng sau đó, tôi lại tiếp tục suy xét: “Phương pháp hành thiền này tuy lạ, nhưng vị Sayadaw ấy vốn uyên bác, Ngài đích thân hành trì kỹ càng rồi mới giảng dạy. Có lẽ thật sự đúng cũng nên. Vậy thì tốt hơn hết, phải tự mình thử nghiệm rồi mới quyết định”.
Tôi quyết định thử hành thiền và tìm đến Sayadaw để tu tập.
Khi tự mình bắt đầu thực hành, suốt gần một tháng - khoảng hơn 20 ngày - tôi vẫn không hiểu gì về bản chất của Pháp. Không biết lúc nào mới có thể hiểu được nữa, vì tôi chưa thật sự tinh tấn.
Ngày nay, những vị cư sĩ nam nữ đến chư Tăng hành thiền, nhiều người trước kia chưa hề có kiến thức gì, ấy thế mà chỉ cần 4 - 5 - 6 ngày, họ đã khởi được định, có trí tuệ, nhận biết khá rõ bản chất vô thường, khổ, vô ngã của các hiện tượng sắc – danh.
Còn tôi thuở ấy, dù thực hành gần một tháng, vẫn chưa khởi được chút tuệ giác nào, chỉ còn trơ ra sự trống rỗng.
Vì sao vậy?
Vì tôi chưa thực lòng tin
Cũng chưa hết sức tinh tấn.
Sự không tin ấy thực chất là hoài nghi - Vīcikicchā - một triền cái. Nó ngăn không cho trí tuệ Vipassanā khởi lên, ngăn không cho đạt đến Đạo Quả.
Phải loại bỏ được nó mới tiến bộ được.
Ngày ấy, tôi còn nuôi ý nghĩ: “Những ghi nhận như ‘đi’, ‘cúi’, ‘duỗi’… chỉ là hình thức, chỉ đang quan sát các hành động bề mặt, chưa đạt tới thực tánh. Có lẽ Sayadaw chỉ dạy vậy để làm nền tảng thôi. Về sau chắc sẽ giảng sâu hơn, phân tích rõ danh sắc…”
Vì vậy, tôi cứ băn khoăn suy nghĩ mà chưa thật tâm dốc sức hành trì - nên hơn 20 ngày trôi qua vẫn chẳng có điều gì đặc biệt xảy ra.
Về sau, khi tôi kiên trì hành thiền, từng bước từng bước, trí tuệ tự nhiên phát sinh.
Quả thực, khi bắt đầu, việc ghi nhận “đi”, “cúi”, “duỗi” tưởng như rất thô sơ, nhưng chính đó là nền tảng đúng đắn.
Từ khởi điểm đó, trí tuệ được trưởng dưỡng, đi dần đến chỗ hiểu rõ mọi hiện tượng.
Rồi tôi nhận ra: “Cách ghi nhận ấy chẳng phải chỉ là sơ khởi. Mà từ đầu, giữa cho đến cuối, đều đúng như thật.
Tất cả những gì cần biết, ta đã biết rồi.
Tâm chẳng còn bận gì khác nữa”
Tôi mới thực sự hiểu: Đức Thế Tôn đã gọi Tứ Niệm Xứ là ‘Ekāyano Maggo’ - con đường duy nhất, lối đi duy nhất.
Khi Định và Tuệ thuần thục hơn, ban đầu chỉ là ghi nhận: “Đi”, “nhấc”, “bước”, “đặt”, “cúi”, “duỗi”… rất đơn giản như vậy.
Về sau, khi định tuệ thuần thục, mọi sắc danh khởi lên qua sáu căn đều tự động được biết rõ.
Những tâm tưởng cứ khởi rồi diệt liên tục, rõ rệt như từng hạt chuỗi rơi xuống - rơi từng hạt một. Mỗi khi một đối tượng hiện ra, liền có tâm nhận biết đối tượng, rồi có tâm ghi nhận sự biết ấy. Từng lớp từng lớp hiện lên rồi tan biến liên tục, mình thấy rõ tất cả quá trình ấy.
Trước là đối tượng tan mất - sau đó là tâm biết tan mất - rồi lại đối tượng tan mất - tâm biết tan mất…
Cứ như thế, đối tượng và người biết đều diệt sạch.
Đến lúc đó, không còn dính mắc, không còn lầm tưởng có “Ta”, có “Ngã”.
Thực sự hiểu: Đây chính là con đường mà Đức Thế Tôn đã dạy - con đường Tứ Niệm Xứ, lối đi duy nhất dẫn đến giải thoát.
Trích: Mahāsi Sayadaw - Ariyāvāsa Dhamma, trang 74
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Súc sanh có vãng sanh được không?
Phật giáo thường thức
13:20 18/11/2025
Hỏi: Súc sanh có được vãng sanh không? Hộ niệm cho súc sanh có được không?
Phật dạy lục hòa là gốc của Tăng
Phật giáo thường thức
13:08 18/11/2025
Chữ Tăng tiếng Phạn là Sanga, dịch là hòa hợp chúng, tứ chúng hòa hợp lại là Tăng. Như vậy, sống hòa hợp với nhau gọi là Tăng. Tụi con nhìn lại các nơi có được sự hòa hợp không?
Mỗi phiền não mỗi cách trị
Phật giáo thường thức
10:30 18/11/2025
Phiền não là vô số. Mà vô số thì không thể trị bằng một thứ duy nhất...
Xem thêm
