Khánh Hòa: Lễ hội Tháp Bà 2015

Lãnh đạo tỉnh ủy, HĐND, UBND, UBMTTQVN tỉnh Khánh Hòa có các ông: Nguyễn Tấn Tuân - Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh; Lê Xuân Thân - Phó Chủ tịch HĐND tỉnh; Đào Công Thiên - Phó Chủ tịch UBND tỉnh các Sở, Ban, ngành, đoàn thể tỉnh, thành phố và phường Vĩnh Phước cùng hàng ngàn đồng bào, du khách trong và ngoài tỉnh đến dự 

Lễ hội Tháp Bà Ponagar còn gọi là Lễ hội Thiên Y A Na Thánh Mẫu là di sản văn hoá phi vật thể, thuộc loại hình Lễ hội truyền thống.

Tháp bà Ponagar là quần thể đền tháp Chămpa được xây dựng từ giữa thế kỷ thứ VIII, thờ nữ thần Ponagar, tức Thiên Y A Na Thánh Mẫu. Di tích còn bảo lưu được 28 đơn vị Minh văn có niên đại từ năm 784 đến cuối thế kỷ XIII và 14 đạo sắc phong của các vua triều Nguyễn ban tặng.

Đây là cụm đền tháp có giá trị tiêu biểu về nhiều mặt như: Kiến trúc, điêu khắc, bia ký, tượng thờ… nên được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao & Di lịch) xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia. Tiếp đến, năm 2013, Lễ hội Tháp bà Ponagar được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

 Lễ hội Tháp bà Ponagar hàng năm là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất ở Khánh Hòa với mục đích ca ngợi công đức của Bà mẹ xứ sở và cầu mong quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no và hạnh phúc. Là cầu nối của quá trình giao lưu, đan xen và hòa nhập văn hóa giữa 2 dân tộc Việt - Chăm.

Lễ hội Tháp bà Ponagar  gồm những nghi thức chính: - Lễ thay y: được tiến hành đúng giờ Ngọ ngày 20 tháng 3. Vị chủ tế dâng trầm, nhang, hoa, trái cây và khấn vái. Các thành viên trong đội thay y thực hiện việc sắp xếp đồ lễ trong dinh và cởi xiêm y, mũ miện để tắm tượng. Nước dùng để tắm tượng được nấu từ rượu với nước và các cánh hoa có mùi thơm. Sau khi tắm, tượng Mẫu được mặc xiêm y và mũ miện mới do người dân dâng cúng. Những bộ xiêm y sau khi thay được giặt sạch, đưa ra trưng bày để du khách và nhân dân chiêm ngưỡng. Nước và khăn dùng để tắm tượng cho Mẫu xong được người dân xin về để rửa mặt hay tắm cho trẻ con, hoặc tưới lên ghe thuyền, ... với mong muốn trẻ con hay ăn và khỏe mạnh, người bệnh mau lành, những ghe, thuyền ra khơi gặp nhiều may mắn… 

- Lễ cúng Ngọ, cúng thí thực: diễn ra từ 12 giờ đến 12 giờ 30 ngày 21 tháng 3 tại ngôi tháp chính, để dâng Mẫu và bố thí cho các cô hồn…  

- Tế lễ cổ truyền: diễn ra từ 4 giờ đến 6 giờ ngày 23 tháng 3, do các cụ hào lão đình Cù Lao dâng lễ theo nghi thức cổ truyền. 

- Lễ Khai Diên, lễ Tôn Vương: diễn ra từ 6 giờ đến 9 giờ ngày 23 tháng 3. Sân lễ được dựng trước Mandapa (tiền đình), mặt hướng vào điện thờ Đức Thánh Mẫu. Vật phẩm dâng cúng gồm có: hương đăng, trầu cau, rượu, vàng bạc, một phong bì đựng tiền và một khay để hai roi chầu. Hát thứ lễ là hát cúng Bà và hát cho thần linh xem, do các đoàn Hát Bội thực hiện. Trong lúc diễn, yêu cầu diễn viên phải diễn nghiêm túc và tích tuồng được diễn cũng phải được chọn lựa và theo dõi gắt gao. Lễ Tôn Vương được cử hành rất trang trọng trước khi tuồng kết thúc và trở thành một nghi lễ bắt buộc phải có khi hát ở lễ hội Tháp Bà. 

- Trong những ngày diễn ra lễ hội còn có những buổi biểu diễn các tích tuồng cổ liên quan đến Thiên Y A Na Thánh Mẫu… 

- Hội thi rước nước và bày mâm hoa quả dâng Mẫu: diễn ra từ 10 giờ đến 15 giờ ngày 23 tháng 3. Hội này dành cho các đoàn về dự lễ hội tháp Bà. Nước được Ban tổ chức lấy từ chùa Hang về để trong các vại đặt dưới Mandapa. Các đoàn cử người thi đội chum nước từ Mandapa rước nước lên tháp để dâng Mẫu. Mâm quả được các đoàn chuẩn bị và thi đội nào sắp xếp đẹp nhất để dâng Mẫu. Mâm lễ của đoàn nào đẹp nhất được dâng lên Mẫu ở tháp chính, các mâm còn lại sẽ được dâng ở các tháp khác trong di tích Tháp Bà Ponagar.

 - Lễ Dâng hương tạ Mẫu: diễn ra từ 23 giờ đến 24 giờ ngày 23 tháng 3 Ất Mùi, dâng hương đăng lễ tạ Thánh Mẫu Thiên Y A Na. Kết thúc Lễ hội.