450
Kinh Thiền thực giải
Kinh Thiền là bài kinh ngắn số 473 trong Tạp A hàm, đức Phật dạy về các loại cảm thọ, cảm xúc, cảm giác.
Khi ấy đức Phật trú ở vườn Trúc, khu Ca Lan Đà, thành Vương Xá. Thời gian ấy có một vị Tỳ kheo đi đến một nơi vắng vẻ, toạ thiền tư duy về ba loại cảm thọ: Lạc thọ, khổ thọ và xả thọ; phàm những gì thuộc về thọ đều là vô thường; những gì thuộc về thọ là khổ.
Chúng sanh, con người có vô số loại cảm thọ, nói đơn giản có 3 loại:
Cảm thọ hay được dịch là cảm xúc , cảm giác
Lạc thọ là cảm giác vui sướng, dễ chịu
Khổ thọ là cảm giác đau khổ khó chịu
Xả thọ là cảm giác trung tính không vui sướng cũng không đau khổ.
Vị Tỳ kheo ấy tập trung thiền tịnh tư duy nhưng vẫn chưa thông suốt hoàn toàn về cảm thọ, nên sau khi xả thiền, liền đi đến chỗ đức Phật, cúi đầu lễ dưới chân Phật, đứng sang một bên chắp tay thưa hỏi về bản chất của ba loại cảm thọ, nói thọ là vô thường, là khổ nghĩa là gì?
Đức Phật dạy rõ, tất cả các hành là vô thường, tất cả hành là pháp biến đổi cho nên nói những gì thuộc về thọ đều là vô thường, đều là khổ.
Biết các hành vô thường
Đều là pháp biến dịch
Nên nói thọ là khổ
Chánh giác biết điều này
Tỳ kheo siêng phương tiện
Chánh trí không lay động
Đối với tất cả thọ
Trí tuệ thường biết rõ
Biết rõ các cảm thọ
Hiện tại hết các lậu
Khi chết không đoạ lạc
An trụ Bát Niết bàn.
Các hành đều vô thường, nói dễ hiểu là tất cả vạn pháp, mọi sự vật hiện tượng trong thế gian không thường hằng bất biến, đứng yên một chỗ mà luôn luôn vận động biến chuyển thay đổi không ngừng.
Các loại cảm thọ, cảm xúc cũng do nhiều nhân duyên sinh khởi và luôn luôn biến chuyển thay đổi liên tục khiến phát sinh khổ đau. Càng vướng kẹt vào cảm thọ càng khổ đau nhiều hơn.
Đức Phật, các bậc thánh hiền có trí tuệ, có thiền định biết rõ như thật về các loại thọ, lạc thọ, khổ thọ, xả thọ, dứt trừ vô minh phiền não tập khí, lậu hoặc nên tâm không bị lay động, không bị các thọ chi phối.
Người tu tập, chánh niệm, tỉnh giác ghi nhận một cách đơn thuần về các loại cảm xúc sinh khởi. Tập thái độ bình thản đối với tất cả các cảm xúc mới là điều then chốt. Không trông đợi những cảm xúc tốt đẹp đến với mình và không bực mình, không cố loại trừ những cảm xúc tiêu cực ra khỏi ta. Khởi tâm loại bỏ những cảm xúc bất thiện ra khỏi ta cũng là sai lầm khá phổ biến trong tu tập, đi ngược lại với tinh thần lời dạy chánh niệm tỉnh giác của đức Phật. Có thể nói, ưa thích những cảm xúc tốt, tích cực và loại trừ những cảm xúc xấu, tiêu cực cũng là một thái độ vướng kẹt vào cảm xúc, không phải là chánh niệm tỉnh giác.
Một số sai lầm phổ biến:
Vì như khi tự nhiên có nhiều tiền, cảm thọ lạc xuất hiện, thì nói tôi vui mừng sung sướng, tức là tự đồng nhất bản thân mình với cảm xúc vui sướng.
Khi bị đau răng, cảm thọ khổ phát sinh, thì la lên tôi đau tôi khổ quá, tức là đồng nhất bản thân với cảm thọ khổ.
Khi bị thất nghiệp, nợ tiền không có khả năng trả, cảm giác chán chường tiêu cực xuất hiện thì nói, tôi chán nản quá muốn buông xuôi tất cả, tức đồng nhất bản thân với cảm giác tiêu cực chán chường.
Biết rõ cảm xúc là duyên sinh, vô thường cho nên chúng ta không tự đồng nhất bản thân với các loại cảm thọ. Nương theo tuệ giác của đức Phật, xác định rõ được, cảm thọ, cảm xúc không phải là tôi, không phải của tôi, không phải tự ngã của tôi là điều kiện tiên quyết giúp ta không vướng kẹt vào cảm xúc, cảm giác.
Phương pháp thiền quán thọ trên thọ trong kinh Tứ niệm xứ cũng nhấn mạnh đến phương pháp chánh niệm ghi nhận một cách đơn thuần, không sinh tâm phản ứng với các loại cảm thọ, cảm xúc phát sinh.
Người không hiểu rõ như thật về chính mình, về tâm lý cảm xúc sẽ rất khó sống được an vui hạnh phúc.
Người chưa biết rõ như thật về chính mình, về cảm thọ cũng khó mà tu tập thăng tiến được.
Biết rõ như thật về bản chất, nguồn gốc, thực tướng quá trình sinh khởi phát triển suy yếu và mất đi của cảm thọ, sẽ dần làm chủ cảm xúc, sống an vui hạnh phúc hướng đến chánh trí giải thoát giác ngộ Niết bàn.
Kinh thiền dạy
Các cảm xúc
Lạc, khổ, xả thọ
Vốn vô thường, khổ
Tu bớt khổ
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Quở trách hay xúc phạm chư Tăng mang nghiệp rất nặng!
Phật giáo thường thức
17:28 20/11/2025
Việc quở trách hay xúc phạm chư Tăng - theo lời dạy của ngài Luang Pu Mun - không chỉ là hành vi bất thiện trong đời sống thường nhật, mà còn là một loại nghiệp rất nặng, có thể đưa người tạo nghiệp vào những cảnh giới đau khổ sau khi chết.
Tu là trở về nguồn cội, quá trình biến đổi tâm thức và tư duy
Phật giáo thường thức
16:00 20/11/2025
Tu không phải chỉ là việc đơn thuần lên chùa, ăn chay, và tụng kinh niệm Phật; cũng không chỉ là việc tìm đến những nơi hẻo lánh, xa rời thế tục.
Vì sao niệm Phật mà tâm chẳng được quy nhất?
Phật giáo thường thức
14:32 20/11/2025
Niệm Phật điều cần yếu là thường xuyên đặt mình vào trường hợp sắp chết, sắp đọa địa ngục thời không khẩn thiết cũng tự khẩn thiết. Dùng tâm sợ khổ để niệm Phật, ấy là “xuất khổ diệu pháp đệ nhất” cũng là “tùy duyên tiêu nghiệp diệu pháp đệ nhất”. Tâm niệm Phật sở dĩ chẳng qui nhất là do lỗi của tâm đối với sự sanh tử chẳng tha thiết.
Xem thêm
