(Tưởng niệm lần thứ 41 ngày đức Trưởng lão Hòa thượng Thích Trí Thủ viên tịch - Mồng Một tháng 3 năm Giáp Tý 1984- Ất Tỵ 2025)

Vịnh Bản đồ Việt Nam

Dấn thân phiêu bạt giang hồ

Chạnh lòng quê Mẹ dư đồ Việt Nam

Kìa thắng tích, nọ danh lam

Máu xương trang trải, ai làm nên khung?

Đúc vun khí tiết hào hùng

Hai vai gánh nặng Quang Trung, Nguyễn Hoàng

Trường Sơn một dãy hiên ngang

Càng nhìn càng ngắm muôn vàn thân yêu

Non sông gấm vóc mỹ miều

Ngàn năm văn hiến nhiễu điều giá gương

Dù cho Nam-Bắc đôi đường

Đốt lò hương nguyện bốn phương một nhà

Sớm hôm hướng nẻo Phật Đà

Sắc Không tâm sự niềm xa nỗi gần

Mong sao giữ vẹn mười phần

Thanh cao dáng núi, trong ngần vẻ sông

Gấm non gương nước trăng lồng

Đạo Vàng - Dân Tộc chiếu hồng muôn Xuân”

Thi phẩm “Vịnh bản đồ Việt Nam” của "Ôn Già Lam" (Tăng Ni và Phật tử thường gọi Ngài như vậy!) được ra đời vào khoảng các năm 1972–1973, khi Ngài đang trong thời gian dài hoằng pháp tại Nha Trang và các tỉnh miền Trung, tạm an trú trên chùa Hải Đức, nơi có Phật học viện Trung Phần, trên ngọn đồi Trại Thủy.

Bài thơ này rất ít người được hay biết đến. Chỉ những ai được thân cận, gần gũi với Ngài, và yêu văn chương thi phú thì mới biết rõ và còn nhớ đến hôm nay.

Bài thơ “Vịnh bản đồ Việt Nam” của Ngài không chỉ là một bài thơ thông thường mà còn là một bản tuyên ngôn yêu nước đầy sâu sắc, kết hợp hài hòa giữa tinh thần dân tộc và triết lý Phật giáo. Qua từng câu chữ, người đọc cảm nhận được nỗi lòng tha thiết với quê hương, đồng thời thấm nhuần tư tưởng từ bi và hòa hợp của đạo Phật.

Dấn thân phiêu bạt giang hồ

Chạnh lòng quê Mẹ dư đồ Việt Nam

Hòa thượng thể hiện nỗi lòng day dứt, khắc khoải của người con xa quê, dù đi khắp nơi nhưng tâm hồn vẫn luôn hướng về "quê Mẹ" – mảnh đất hình chữ S thân thương. Từ “dư đồ” gợi lên hình ảnh tấm bản đồ Việt Nam – biểu tượng thiêng liêng của chủ quyền và thống nhất.

Kìa thắng tích, nọ danh lam

Máu xương trang trải, ai làm nên khung?

Bằng câu hỏi tu từ, tác giả gợi nhớ đến biết bao máu xương của cha ông đã đổ xuống để làm nên hình hài đất nước. Những "thắng tích", "danh lam" không chỉ là cảnh đẹp mà còn là chứng nhân lịch sử. Chính những hy sinh ấy đã tạo nên cái "khung" bền vững cho dân tộc, tượng trưng cho ý chí và tinh thần bất khuất.

Đúc vun khí tiết hào hùng

Hai vai gánh nặng Quang Trung, Nguyễn Hoàng

“Ôn Già Lam” nhắc đến những nhân vật lịch sử kiệt xuất như Quang Trung – vị anh hùng áo vải lừng lẫy trong chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa, và Nguyễn Hoàng – người mở cõi về phương Nam. Họ đại diện cho tinh thần bất khuất và sự trường tồn của dân tộc, là hình mẫu cho những thế hệ sau noi gương.

Trường Sơn một dãy hiên ngang

Càng nhìn càng ngắm muôn vàn thân yêu

Hình ảnh Trường Sơn – dãy núi sừng sững là biểu tượng cho ý chí hiên ngang của dân tộc. Qua đó, Hòa thượng thể hiện tình yêu thiên nhiên và niềm tự hào khi chiêm ngưỡng non sông gấm vóc.

Dù cho Nam-Bắc đôi đường

Đốt lò hương nguyện bốn phương một nhà

Trong bối cảnh lịch sử đầy chia cắt, hai câu thơ này thể hiện rõ tinh thần hòa hợp và khát vọng thống nhất. Từ “đốt lò hương” là một biểu tượng tâm linh, vừa thể hiện sự trang trọng, vừa là lời cầu nguyện cho một ngày đất nước sum họp, không còn cảnh phân ly.

Sớm hôm hướng nẻo Phật Đà

Sắc Không tâm sự niềm xa nỗi gần

Là một vị cao tăng, Hòa thượng luôn nhìn nhận mọi sự vật qua lăng kính Phật pháp. "Sắc Không" là triết lý cốt lõi trong đạo Phật, cho thấy mọi sự trên đời đều vô thường. Nhưng dù là xa hay gần, dù là hợp hay tan, tấm lòng vẫn luôn hướng về sự thanh tịnh và an lạc.

Mong sao giữ vẹn mười phần

Thanh cao dáng núi, trong ngần vẻ sông

Hai câu thơ bày tỏ ước nguyện gìn giữ vẻ đẹp trọn vẹn của non sông, không chỉ về cảnh sắc mà còn về khí chất thanh cao. Đây cũng là thông điệp nhắn nhủ hậu thế phải biết trân trọng và bảo tồn giá trị truyền thống.

Gấm non gương nước trăng lồng

Đạo Vàng – Dân Tộc chiếu hồng muôn Xuân…

Hình ảnh "gấm non", "gương nước", "trăng lồng" tạo nên bức tranh đẹp đẽ về sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người. "Đạo Vàng" tượng trưng cho đạo Phật, kết hợp với "Dân Tộc" thể hiện tinh thần nhập thế, vừa tu tâm dưỡng tính, vừa cống hiến cho đất nước.

Bài thơ “Vịnh bản đồ Việt Nam” là một tác phẩm giàu tính nhân văn, kết hợp tinh tế giữa lòng yêu nước, truyền thống văn hóa và tư tưởng Phật giáo. Hòa thượng Thích Trí Thủ đã gửi gắm vào đó khát vọng về một đất nước thanh bình, thống nhất và trường tồn. Sự kết hợp hài hòa giữa Đạo và Đời chính là điểm đặc sắc, để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc.

Đây không chỉ là một bài thơ mà còn là một thông điệp sâu sắc về tinh thần dân tộc và lòng từ bi, trí tuệ của một bậc cao tăng.