Ngày lễ Tình nhân nhìn từ góc độ Phật giáo

Tình yêu là một cái vòng luẩn quẩn mà người xưa từng bảo: “Đem lửa thử vàng, đem vàng thử đàn bà, đem đàn bà thử đàn ông” để đánh giá nhân cách và tầm nhận thức giá trị cuộc sống của con người. Một khi giá trị vật chất được nâng cao và đặt nặng về mặt sinh lý, thì giá trị tinh thần đạo đức bị xem nhẹ và tâm lý dễ bị hụt hẫng, dẫn đến sụp đổ toàn diện. Mặt khác, nạn bạo hành trong gia đình cũng là nguyên nhân chính làm tan vỡ hạnh phúc.

Vì thiếu hiểu biết mà bao cảnh gia đình biến thành địa ngục. Vì không thương yêu nên nhiều mảnh đời tan nát, nghiệt ngã đau thương. Phụ nữ và trẻ em bị thiệt thòi nhiều nhất. Thật vậy, từ xưa nay người phụ nữ Á đông chịu cảnh khắt khe trong luân lý Nho giáo: Phu xướng phụ tùy, hay Tam tòng tứ đức, hoặc chồng chúa vợ tôi. Cái thành kiến ấy làm cho người phụ nữ bị đóng khung, vướng mắc trong dốt nát đói nghèo, thấp cổ bé miệng, ngậm đắng nuốt cay, mặc cho thân phận nổi trôi theo mười hai bến nước, trong nhờ đục chịu. Mãi cho đến bây giờ vẫn còn tồn đọng trong những thôn làng đồng nội, hay những phố phường chen chúc đông dân.

Ngạn ngữ Tây phương có câu: “Tình yêu mù quáng chẳng khác gì bông hoa nép mình trong buội gai, dù cẩn thận đến đâu cũng không khỏi bị gai đâm phải ngón tay.”

Theo quan niệm Phật giáo, Tình yêu tự thể không tốt cũng không xấu, do tâm ta tạo ra có tốt có xấu. Tuy nhiên, Tình yêu phải được làm bằng chất xúc tác Hiểu và Thương. Có Hiểu rồi mới có Thương. Muốn Thương thì phải Hiểu. Hiểu là nền tảng của Trí tuệ; Thương là cội gốc của Từ bi. Từ bi gắn liền với Trí tuệ. Trí tuệ dẫn dắt hành động và thực hiện Từ bi đúng chỗ, đúng lúc. Cho nên không hiểu nhau mà tỏ tình yêu thương thì tình yêu thương đó cần phải xét lại, vì nó không đích thực, không thật lòng, chỉ bên ngoài cửa niệng mà thôi. Mỗi người có một hoàn cảnh, có những nỗi khổ niềm đau và sự bức xúc riêng tư.

Làm thế nào để có một tình yêu chân chính, ít dục tưởng?

Nếu không hiểu sẽ không thương, trở thành giận hờn, oán trách, dễ làm cho đối phương cảm thấy khó chịu, chán nản, mặc cảm, xa lánh và cuộc sống trở nên vô vị, cô đơn, héo khô, cằn cỗi. Cho nên được Hiểu và được Thương vốn là chất liệu tưới tẩm hạnh phúc. Không phải đi tìm kiếm người thương trong mộng hoặc trong sách vở tiểu thuyết, bởi vì khó có ai được toàn vẹn. Gặp được người hiểu mình, thương mình là may mắn lớn trong cuộc đời, tình yêu sẽ đơm hoa và kết trái từ đó.

Bởi vậy, theo quan điểm Phật giáo, tất cả đều do Nhân duyên và Nghiệp quả, nhưng nếu biết tạo Thắng duyên tốt đẹp thì sẽ đem lại nhiều lợi ích an vui hơn là bạn thụ động chấp nhận theo số phận. Dù đối tượng của người mình yêu có đẹp đẽ, có giàu sang đến đâu, nhưng không hiểu mình, sẽ làm mình khổ lụy triền miên.

Thánh D’Ambroise của Ki-tô giáo từng nói: “Bạn chóa mắt trước vàng bạc châu báu của kẻ giàu có. Bạn chỉ thấy những gì họ có, nhưng bạn có thấy những gì họ thiếu thốn chăng?” Chính vì thế bạn không nên đứng núi này trông núi nọ. Hãy ít ham muốn, biết vừa đủ là làm chủ được cuộc sống.

Hôn nhân có thể mở ra con đường đầy hoa thơm cỏ lạ và cũng có thể mở ra cánh cửa tù ngục gông xiềng. Chọn người mình yêu là một sự mạo hiểm dấn thân, nếu không cẩn trọng, hoặc coi thường, thì án tù chung thân sẽ phủ lên mình bạn không dễ gì xóa được.

Trong Bài Thơ Ngộ Đạo có câu: “Tình yêu nào rồi cũng ra đi và niềm Hy vọng nào rồi cũng tan theo bọt nước. Nhưng người ta vẫn phải Yêu và vẫn phải Hy vọng vì đó là lẽ sống của con người.” Nhưng con người thường không biết trân quý những gì mình có. Khi mất đi thì tiếc nuối ân hận. Đôi khi người ta coi nhẹ nó, biến tình yêu thành tình dục để chỉ thỏa mãn thân xác. Chiếm đoạt xong rồi nghoảnh mặt làm ngơ, ra chiều bội bạc theo kiểu vắt chanh bỏ vỏ. Họ không biết:

“Rồi một ngày mai hương sắc tàn.

Hình hài chôn chặt bụi thời gian.

Nghiệp đòi phải trả câu nhân quả.

Để lại cho đời bao oán than.”

Tổ sư Long Thọ của Phật giáo đã từng huấn thị: “Tình dục như một vết ngứa, thà không có vết ngứa ấy thì hơn. Nếu không, chúng ta phải cào đến xước da và chảy máu.” . Chính vì thế mà đức Thích ca Mâu ni khi còn là thái tử, ngài nhận thấy tình yêu nhỏ hẹp nơi cung son, gác tía, không đem lại niềm an vui vĩnh cửu, lợi lạc chúng sanh, nên ngài giã từ vợ đẹp con xinh lên đường tầm đạo:

“Em hãy hy sinh hạnh phúc mình.

Để anh tầm đạo cứu nhơn sinh.

Tình ta nay đẹp mai đau khổ,

Lưu luyến mà chi một bóng hình.”

Và trên đất phương nam nước Việt, đức Thầy Huỳnh Phú Sổ vào trước giữa thế kỷ Hai mươi đã diễn đạt tình yêu của mình như sau:

“Ta có tình yêu rất đượm nồng.

 Yêu đời, yêu đạo, lẫn non sông.

Tình yêu chan chứa trong hoàn vũ.

Không thể yêu riêng khách má hồng.

Nếu khách má hồng muốn được yêu.

Thì trong tâm trí hãy xoay chiều.

Hướng về phụng sự cho nhơn loại.

Sẽ gặp tình Ta trong khối yêu.

Ta đã đa mang một khối tình.

Dường như thệ hải với sơn minh.

Tình yêu mà chẳng riêng ai cả.

Yêu khắp muôn loài lẫn chúng sinh.”

Vâng, Tình yêu của chư Phật và Bồ tát là tình yêu cao thượng, siêu xuất thế gian, không biên giới, không gây khổ đau thù hận. Đó là nguyện lực vào đời để cứu khổ độ sanh. Nói như thế không phải các ngài đi tìm những ảo giác mông lung không hiện thực, chối bỏ trần gian không quan tâm đến lẽ sống con người. Hơn ai hết, Đức Phật là một nhà tâm linh, một người hoàn toàn giác ngộ, một hành giả thực chứng Chân lý, biết rõ Nhân quả, cội nguồn sanh tử và mọi khía cạnh cuộc sống của hết thảy chúng sanh.

Do tham ái vô minh mới sanh ra phiền não và nghiệp chướng khổ đau, từ đó trôi lăn trong cõi luân hồi. Muốn thoát khỏi mọi cảnh khổ của nghiệp, con người phải tự vươn lên bằng cách chuyển hóa. Không phải "số phận đã an bài từ trước", mà thực ra do hành vi tạo tác và nghiệp thức lưu chuyển của con người.

Tâm tạo ra nghiệp. Nghiệp tạo ra cảnh duyên mà có thân này. Thân này lại tạo ra nghiệp, nhưng sự phản ứng đối với hoàn cảnh lại nằm trong tay con người, do con người tự quyết định. Phật dạy: "Ác nghiệp chính do mình tạo, tự mình sinh ra. Ác nghiệp làm hại kẻ ngu dễ dàng như kim cương phá hoại bảo thạch...

Làm dữ bởi ta, mà nhiễm ô cũng bởi ta; làm lành bởi ta, mà thanh tịnh cũng bởi ta. Tịnh hay không tịnh đều bởi ta, chứ không ai có thể làm cho ai thanh tịnh được." và không ai cứu rỗi cho ai được. Ngài thắp sáng cho chúng ta niềm tin Chánh pháp và chỉ cho chúng ta Con đường tu tập thành tựu quả vị Phật như ngài, một điều mà các vị giáo chủ khác không có được.

Đứng về mặt hôn nhân vợ chồng, trong Kinh Trường Bộ, phẩm Giáo thọ Thi Ca La Việt (Singālovāda Sunttanta), Đức Phật có lần gặp người thanh niên Singalaka (Thiện Sinh) đang thực hành lễ bái sáu phương bên ngoài thành Vương Xá, Ngài đã thuyết giảng cho thanh niên này thay vì lễ bái sáu phương, hãy xem sáu phương đó coi như là sáu mối quan hệ của một con người đang sống trong đời này có tương quan tương duyên với nhau. Đó là mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái, giữa thầy giáo và học trò, giữa vợ và chồng, giữa bạn bè thân hữu, giữa ông chủ và công nhân, giữa giới tu sĩ và tín đồ.

Đặc biệt Đức Phật đã phân định rất rõ về “năm phận sự Hiểu biết và Thương yêu” cần thực hiện tương tác với nhau trong đời sống giữa vợ và chồng. Ngài dạy bổn phận làm chồng đối với vợ có 5 điều:

1. Hết lòng tôn trọng vợ mình.

2. San sẻ buồn vui trong cuộc sống gia đình.

3. Trung thành với vợ.

4. Giao quyền hành nội chánh cho vợ.

5. Thỉnh thoảng sắm tặng đồ nữ trang cho vợ.

Đáp lại, người vợ, cũng phải có 5 điều ứng xử với chồng:

1. Hết lòng thương yêu chồng và thực hành tốt đẹp bổn phận của người làm vợ.

2. Khéo tiếp đón cha mẹ bà con đôi bên.

3. Trinh thuận với chồng.

4. Khéo gìn giữ tài sản của chồng.

5. Tiếp thu và nhanh nhẹn trong mọi việc.

Hôn nhân chính là sự mở đầu của tiến trình thể hiện tâm ý “đồng thuận” trong đời sống lứa đôi. Nghĩa là sự gặp gỡ cảm thông giữa hai tâm hồn yêu mến nhau, quyết tâm cùng nhau xây dựng mái ấm hạnh phúc gia đình, cùng cộng hưởng, cùng sớt chia. Hôn nhơn đôi lứa là đơn vị đầu tiên của cộng đồng xã hội. Tâm ý đồng thuận càng được thể hiện cao thì hạnh phúc hôn nhân càng bền chặt lâu dài. Dân gian có câu: “Thuận vợ thuận chồng tát bể Đông cũng cạn” là ngụ ý sự hòa hợp giữa hai tâm hồn yêu nhau tạo nên sức mạnh, có khả năng vượt qua mọi gian nan thử thách trong giông bão cuộc đời.

Trong Bộ Kinh Tăng Chi, phẩm Xứng đôi có đoạn dạy rằng: “Một thời Đức Phật ngự trong khu vườn Nai, rừng Bhesakalà, gần thôn làng của dân chúng Bhagga. Vào buổi sáng, ngài đắp y, ôm bát, cùng với các vị Khất sĩ khoan thai từng bước đi đến nhà tín chủ là cha và mẹ của Nakulà để chứng dự bữa cúng dường Ngọ trai. Sau khi đến nơi, đức Phật ngồi kiết già trên chỗ đã soạn sẵn, cha và mẹ Nakulà liền bước tới trước Phật, đảnh lễ ngài rồi ngồi qua một bên.

Sáu đó người cha của Nakulà chấp tay cung kính bạch với Phật rằng: - Bạch Đức Thế Tôn, từ khi con kết hôn với mẹ cháu Nakulà về sống chung nhau hồi còn trẻ tuổi cho đến bây giờ, con chưa từng có điều gì xâm phạm đến vợ con, dù là ý nghĩ, chớ đừng nói gì đến thân miệng. Bạch Thế tôn, bởi vì chúng con muốn thấy mặt nhau không những trong đời này, mà còn muốn gặp lại nhau trong đời sau nữa.

Nữ gia chủ, mẹ của Nakulà cũng chấp tay bạch Phật:

- Bạch Đức Thế Tôn, thật đúng như vậy, con cũng thế, từ khi con về làm vợ với ba cháu Nakulà hồi con còn trẻ tuổi cho đến bây giờ, con chưa từng có điều gì xâm phạm đến chồng con, dù là ý nghĩ cũng không, chớ đừng nói gì đến thân miệng. Bởi vì chúng con muốn thấy mặt nhau không những trong đời này, mà còn muốn gặp lại nhau trong đời sau nữa.

Đức Phật nghe xong liền phán bảo:

 - Lành thay, các tín chủ! Đó là mối tình cao đẹp, trước sau như một. Khi cả hai vợ chồng, sống chung nhau trong đời này, và cũng muốn gặp mặt nhau trong đời sau nữa, thì cả hai người phải là đồng tín, đồng thí, đồng giới, đồng trí. Được vậy, trong đời hiện tại các người sát cánh bên nhau và trong đời sau, các người cũng sẽ được gặp lại nhau.

Ngài bèn nói kệ:

Vợ chồng sống thuận thảo.

Cùng giữ vững chánh tín.

Bố thí và trì giới.

Sống chế ngự, chánh mạng.

Thường phát sanh trí tuệ.

Nói lời thân ái nhau.

Đời này sống hạnh phúc,

Cả hai người chờ đợi.

Tái sanh gặp đời sau

Cũng được sống bên nhau.

Cả hai không ác ý,

Đều gìn giữ hạnh lành,

Ở đây sống theo Pháp,

Giữ cấm giới đồng đẳng,

Dù sanh về cõi trời,

Hay sanh lại cõi người

Hân hoan được thỏa mãn,

Đúng với sự mong cầu”.

Tóm lại, lời Phật dạy không ngoài xây dựng cõi Niết bàn an lạc tại nhân gian, chứ không phải là cảnh giới siêu nhiên nào khác. Ngài kêu gọi con người phát huy bốn phẩm tính giác ngộ: đồng tín, đồng giới, đồng thí, đồng trí. Khi muốn thành lập hôn nhân, cần phải thương yêu nhau đích thực để chung lo xây dựng mái ấm gia đình. Đó là nền tảng căn bản cho hạnh phúc lứa đôi ngày càng thêm vững chắc.  Chúng ta có thể nói rằng hôn nhân theo lời dạy của đức Phật chính là sự kết nối tình yêu hướng thượng, biến dục vọng thành nguyện vọng, cả hai cùng chung tầm nhìn và hướng về một mục đích, chứ không phải đối mặt với nhau. Tâm hồn cần phải được rộng mở, bao dung và tha thứ, càng trở nên nhu hòa và hiền thiện, phẩm giá con người càng được nâng cao và tỏa sáng. Thương yêu nhau và cùng nỗ lực dắt dìu nhau bước đi trên con đường Giác ngộ an vui giải thoát.