Chủ nhật, 19/10/2025, 20:55 PM

Nổi chìm lăn lội trong ba cõi

Diệu Ngộ

Trong mỗi khóa lễ ngày Chủ nhật chúng ta đều đọc bài Văn Sám Hối. Bỗng một hôm bạn sẽ giật mình khi đọc đến câu “Nổi chìm lăn lộn trong ba cõi”. Thì ra chúng ta đã đi lang thang trong ba cõi từ bao nhiêu kiếp với bao vui buồn khổ lụy cho đến hôm nay mà nào có hay có biết.

Trong ba cõi dục giới, sắc giới và vô sắc giới chắc gì chúng ta đã có duyên lành được sanh về các cõi trời để hưởng một ít hạnh phúc mặc dù cũng chỉ mong manh vì vẫn còn trong vòng luân hồi sanh tử. Hay là ta đã lang thang trong ba đường dữ địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh trước khi được làm người trong cõi ta-bà này.

Kinh Pháp Hoa có ẩn dụ câu chuyện chàng cùng tử con nhà giàu có đi lạc từ nhỏ nên không biết thân phận của mình cứ mãi lang thang trong đói nghèo, cho đến khi được người cha tìm cách nhắc nhở để trở lại nhận gia tài có sẵn nơi mình. Có lẽ đây là thân phận của mỗi chúng ta, có khả năng vượt ra ngoài cái vòng lẩn quẩn tử sinh, sinh tử mà vẫn mải mê trôi lăn trong lục đạo.

Nổi chìm lăn lội trong ba cõi 1 — Là người Phật tử, gặp được Phật pháp là đã hội tụ được biết bao điều may mắn và có nhiều cơ hội để không còn phải lang thang trong ba cõi.

Ngoài thế giới này còn có vô lượng thế giới khác có đủ loại chúng sanh đang sống. Trong không gian vô tận không ngằn mé có biết bao cảnh giới mà Đức Phật Thích-ca với thiên nhãn minh đã thấy được, từ những cảnh trời đầy đủ an vui hạnh phúc đến cảnh địa ngục quanh năm suốt tháng chỉ toàn chịu cực hình. Biết đâu mình cũng đã từng rơi rớt vào cảnh địa ngục khổ lụy ấy, may đâu gặp được Bồ-tát Địa Tạng. Thấy những kẻ chịu nhục hình Ngài thương quá chừng nên nhắc nhở họ là do đã tạo nhiều ác nghiệp mới nên nông nỗi, thôi thì hãy cố gắng sám hối tội lỗi và phát nguyện sanh lên cõi người để có cơ hội tu theo Chánh pháp hòng thoát ra khỏi vòng sanh tử. Có thể là chúng ta đã từng ở trong cảnh giới ngạ quỷ đói khát triền miên, hay làm súc sanh đầu óc u tối, may thay nay lại được thân người. Nghĩ lại mới rùng mình, trong ba cõi sáu đường ta đã từng đi qua từ lúc nào không hay biết và cứ thế mà lăn lộn mãi cho đến hôm nay và mãi về sau nếu ta vẫn cứ chấp nhận thân phận của chàng cùng tử.

Khoa học ngày nay cũng đã chứng minh được bên cạnh quả đất ta đang sống còn có bao nhiêu thế giới trên đó có sự sống. Gần đây, nhà khoa học nổi tiếng người Anh là ông Stephen Hawking tin chắc rằng sự sống trỗi dậy đồng thời với trái đất, bởi vậy trong vũ trụ bao la, chắc chắn phải có những dạng sống khác đang diễn ra. Giáo sư Stephen Hawking dù bị mắc một căn bệnh teo cơ nan y và phải ngồi xe lăn cũng như sử dụng một thiết bị chuyển ngữ đặc biệt để nói, nhưng ông vẫn là một trong những nhà khoa học nổi tiếng nhất nước Anh được thế giới ngưỡng mộ như là “Ông Hoàng Vật Lý”. Dự án khổng lồ mà Ông Hoàng Vật Lý vừa khởi động mang tên Breakthrough Initiatives (Sáng Kiến Đột Phá) trị giá tới 100 triệu USD, do tỉ phú gốc Nga Yuri Milner tài trợ. Trong thời gian 10 năm thực hiện dự án này, các nhân viên của tỉ phú Milner sẽ sử dụng các thiết bị hiện đại để dò tìm tín hiệu phát đi từ người ngoài hành tinh thuộc dải Ngân Hà và 100 thiên hà gần đó.

Trong cái thế giới ta-bà nhỏ tí teo ta đang sống, Đức Phật Thích-ca đã chỉ rõ cho chúng ta biết được làm người là khó, nếu không biết tận dụng cơ may làm người rồi sẽ lại rơi vào ba đường dữ và cứ thế mà ngoi ngóp như con rùa ở trong lòng biển khơi mong trồi lên để gặp được bọng cây đang trôi nổi bập bềnh trên sóng nước. Biết được như vậy để làm gì đây? Câu hỏi sẽ được mỗi người tự trả lời và tự tìm đường thoát ra cái vòng loanh quanh lẩn quẩn ấy.

“Bao nhiêu năm rồi còn mãi ra đi. Đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt. Trên hai vai ta đôi vầng nhật nguyệt. Rọi suốt trăm năm một cõi đi về” (Trịnh Công Sơn).

Tội nghiệp cho thân phận làm người quá chừng, nhưng nếu làm người gặp được Phật pháp thì thật là may mắn. Trong quyển sách Lam Rim Chen Mo của ngài Tsong-Kha-Pa, một đại sư Tây Tạng sống vào thế kỷ XIV, có dành riêng một chương nói về tám điều may mắn của một người Phật tử và mười cơ hội để vượt ra ngoài vòng sanh tử. Những chúng sanh khác không có được tám điều may mắn như chúng ta:

Sinh làm người không có chánh kiến, Sinh vào thời không gặp Phật pháp, Sinh vào súc sanh, ngạ quỷ, địa ngục, Sinh làm người nơi xa xôi biên địa, Sinh làm người khờ khạo tật nguyền, Hay sinh vào cảnh trời sung sướng, Ấy là sinh vào chỗ kém may mắn, Vậy nếu được làm người may mắn, Hãy dõng mãnh chấm dứt tử sinh.

Đó chính là thông điệp cho hàng Phật tử và đó cũng là những dòng tâm sự của ngài Long Thọ gửi bạn hiền là vua Gautamiputra Satavahana. Không rơi vào tám hoàn cảnh nói trên tức là đã được may mắn lắm rồi. Vì sao? Vì trong dòng tâm thức của ta đã có sẵn hạt giống thoát ly sinh tử. Hạt gống thoát ly sanh tử có đủ năm yếu tố mà các loài chúng sanh khác không có, được ngài Vô Trước nói rõ như sau:

1. Được làm người,

2. Không sanh ở vùng biên địa,

3. Được đầy đủ giác quan,

4. Không tạo ác nghiệp,

5. Biết tin thiện pháp.

Năm yếu tố có được do chính mình gầy dựng từ những kiếp trong quá khứ, một tin mừng cho chúng ta với hy vọng từ những hạt giống lành này ta có đủ điều kiện cho hành trình giải thoát và người Phật tử lại có được duyên lành để những hạt giống ấy sớm nở hoa từ bi và trí tuệ:

Hạnh phúc thay Đức Phật ra đời,

Hạnh phúc thay diễn nói Chánh pháp,

Hạnh phúc thay Chánh pháp thường còn,

Hạnh phúc thay Tăng-già hòa hợp,

Hạnh phúc thay tứ chúng đồng tu.

(Kinh Pháp Cú)

Là người Phật tử, gặp được Phật pháp là đã hội tụ được biết bao điều may mắn và có nhiều cơ hội để không còn phải lang thang trong ba cõi.

Khi đặt một cành hoa vào quan tài của người thân, bạn sẽ chạnh lòng cảm nhận một sự chia ly vĩnh viễn. Vào giờ phút cúi chào người thân lần cuối, bạn mới thật sự thấy rõ luật vô thường và tự hỏi có phải rồi đến một ngày mình từ giã kiếp người để tiếp tục trôi lăn trong vòng sinh tử hay sao. Nên nông nỗi này cũng bởi vì “Nghiệp thức chiêu hoài không biết dừng”. Cái nghiệp thức không dừng nghỉ chính là động lực đẩy ta đi mãi trên con đường vô tận. Hãy lắng lòng nghe lời Phật dạy:

Khó thay, được làm người,

Khó thay, được sống còn,

Khó thay, nghe diệu pháp,

Khó thay, Phật ra đời!”.

(Kinh Pháp Cú)

Cho nên không lấy làm lạ ngài Tu-bồ-đề mừng đến rơi lệ khi nghe Phật thuyết giảng kinh Kim Cang. Hình ảnh thật dễ thương khi ngài quỳ bên Đức Phật mà thốt lên nhiều lần “Đúng vậy, đúng vậy, thưa Đức Thế Tôn” để nghe từng giọt cam lồ thấm vào dòng tư tưởng.

“Tu-bồ-đề! Nếu Bồ-tát có ngã tướng, nhơn tướng, chúng sanh tướng, thọ giả tướng ắt chẳng phải Bồ-tát... Bồ-tát chẳng nên chấp nơi sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp, nên không có chỗ trụ mà sanh tâm thanh tịnh...”. Bên trong không thấy có ta có người có chúng sanh có mạng sống, bên ngoài không chấp sáu trần vì tất cả đều là giả hợp, Đức Phật đã chỉ cho Tu-bồ-đề hai chiêu thức tuyệt vời để dứt dòng sinh tử, như đôi cánh của chim đại bàng bay vút trời xa.

Mãi về sau khi Tổ Huệ Năng nghe Thầy giảng kinh Kim Cang cũng đã mừng rỡ liền thốt lên “Nào ngờ tự tánh vốn thanh tịnh, tự tánh vốn tự đầy đủ...”. Tự tánh vốn thanh tịnh vậy mà ta làm cho nhiễm ô để tiếp tục lăn lộn trong ba cõi, nghĩ thật đáng thương!

Tam bảo chứng minh con sám hối

Dứt tâm tương tục kể từ đây

Không hề tái phạm dù lỗi nhỏ

Nguyện gìn ba nghiệp như giá băng...

(Văn Sám Hối)

CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT

Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.

STK: 117 002 777 568

Ngân hàng Công thương Việt Nam

(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)

Dành cho bạn

Nên tụng kinh gì trong tháng bảy âm lịch?

Từ Kinh Ðại Niệm Xứ lợi ích và phương thức hành thiền Vipassanā

Kinh Bách Dụ: Thay mũi cho vợ

Kinh Phật nói giới hương

Kinh Mi Tiên Vấn Đáp: Bậc vô sanh có còn đau khổ không?

Kinh A Di Đà Cổ Âm Thanh Vương Đà La Ni

Hành tướng của niệm

'Kinh Kim cương' - cuốn sách xưa nhất còn tồn tại đến nay

Kinh Bách Dụ: Cậu bé bắt được rùa lớn

Kinh Ái sanh (tiếng Việt, dễ đọc dễ hiểu)

Đồng niên huynh đệ

Phật pháp và cuộc sống

12:21 21/11/2025

Từ xa xưa, chư Tổ sư đã ngộ Đạo từ tuổi nhỏ. Ngày nay, con thấy mình và chú Tuệ Đạo cũng mang trong lòng khát khao ấy, mong muốn được sống trong ngôi nhà chung của Đức Thế Tôn. Hai huynh đệ mang hai hành trình khác biệt, nhưng cùng chung một chí lớn: Đi trên đường Đạo.

Truyện ngắn: Bảy bước đến miền cực lạc

Phật pháp và cuộc sống

11:19 21/11/2025

Mùa an cư của giáo đoàn Siddhatta bình lặng giữa mùa sala hé nụ. Đoàn khất sĩ ngày thêm đông. Rừng sala như một lễ hội bắt đầu...

Về thôi

Phật pháp và cuộc sống

10:47 21/11/2025

Về thôi ta ơi! Là quay lại với tâm hồn thư thả/ Thôi bon chen cơm áo gạo tiền/ Về với lòng trống không tự tại/ Về với trái tim thôi loạn nhịp nông sâu