450
Sự khắc họa thanh minh khó quên trong truyện Kiều
Nguyễn Thành Công
Truyện Kiều - Đoạn trường tân thanh thuộc về hàng kinh điển quốc hồn quốc túy mang tính biểu tượng văn chương của người Việt, cho dù sự thẩm thấu, bàn luận, phân tích cả nội dung lẫn nghệ thuật có khi khác biệt bởi góc nhìn, trình độ, trải nghiệm...
Học ít, nhưng mê....Ngoài những gì nghe giảng tại lớp tôi còn dành thời gian tìm hiểu thêm ở nhà bên đèn dầu, sách mua sách mượn tùm lum, thành ra "bác học"!
Trường làng, sự học Kiều của tôi i tờ. Đấy là mấy tiết trích giảng văn học có lập lại ở tầm cao hơn ở vài cấp lớp phổ thông. Một áng văn chương thi ca hàng kinh điển không thể cho là tiếp thu căn bản khi chỉ có thế.
Và, tôi tìm đọc nhiều văn bản Kiều, cả giáo khoa và tác phẩm Kiều xuất bản trọn vẹn hoặc công trình nghiên cứu. May mắn khi từng lọt và sở hữu được vào tay bản in "Đoạn trường tân thanh" thời VNCH công phu ở sự chú thích chi li khiến tiếp cận giải mã thuận tiện hơn khi phải "bóc vỏ" lớp ngôn ngữ úa màu thời gian.
Nói về "Kiều" là nói nhiều, cả một pho ngôn ngữ và nghệ thuật văn chương.
Truyện Kiều - Nguyễn Du
Quê tôi, vùng Bạc Liêu sông rạch chằng chịt mặn đắng, bờ đất bụi mù còn nắng thì chói chang bỏng rộp da! Mọi thứ có vẻ không thơ mộng chi. Thanh minh đang về...
Ở xứ sở mình, thanh minh vừa là tín ngưỡng tập quán lại lồng văn hóa, nếp sinh hoạt. Mạch nguồn tình cảm với tổ tiên ông bà, họ tộc; sự gắn bó cật ruột gia đình, bầu bạn hàng xóm..rục rịch chuyển động ngay từ khi ai đấy nhắc: "thanh minh gần tới đấy!", bận bịu cách chi cũng sắp xếp luận bàn xem thanh minh ni cúng ra răng. Dành tình cảm cho người đã khuất, đã đành, song còn hơn thế, hội tụ tình thân, thời gian ngưng đọng ngẫm suy khi tạm tách mình khỏi dòng chảy siết của thời gian và cuộc sống mưu sinh nhọc nhằn.
Chuẩn bị, mua sắm, mài dao mài thuổng, rá, xăng xe... hẹn đến lên đường vào nơi người đã khuất an nghỉ, thôn quê làng mạc có khi xa lắc. Lui cui dọn cỏ khô, đắp đất lên mộ, bày mâm cúng và chỗ này chỗ kia í ới không khí lao động, đổi trao. Khi các nấm mộ tươm tất đất mới, giấy vàng xanh đỏ phủ trên mộ phần, người ta ra về trong nắng cháy...
Đấy, thanh minh ở một góc đất miền Tây.
Kiều, đoạn mô tả không khí thanh minh thật tuyệt về ngôn ngữ hình ảnh, tính thơ tính nhạc họa, dù đoạn ấy rất ngắn. Bạn hãy đọc lại chầm chậm và lắng lòng suy tưởng - khi thanh minh đang về - để hình dung quang cảnh, tâm tư mấy trăm năm trước thanh minh đã về như thế nào ngoài trời đất và trong lòng người để vỡ ra chút văn hóa cũ, tài năng thi hào Nguyễn Du, nếp nghĩ của người xưa và hơn thế.
Với tôi, đoạn thơ về thanh minh trong Kiều "đi" cùng ký ức học đường ngắn ngủi, sâu sắc.
" Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
Thanh minh trong tiết tháng Ba
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh
gần xa nô nức yến anh
chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân
dập dìu tài tử giai nhân
ngựa xe như nước áo quần như nêm"
Kiều, đoạn mô tả không khí thanh minh thật tuyệt về ngôn ngữ hình ảnh, tính thơ tính nhạc họa, dù đoạn ấy rất ngắn.
Một không khí lễ hội văn hóa, giao thoa thời tiết khí hậu của trời đất và cả giao thoa lòng người, bừng nở. Có gì đấy sâu xa hơn là ý nghĩ giản đơn: dọn dẹp coi sóc và làm đẹp một phần người đã khuất. Nói cô đọng, đấy là văn hóa. Một nét trong toàn bộ nền văn hóa dân tộc, và nét ấy lọt vào Kiều - Đoạn trường tân thanh - được khắc họa bằng ngòi bút trách tuyệt, thành một vẻ đẹp sâu xa.
...Thanh minh đang về, nắng cháy cơ hồ không chịu nổi, cánh nhóc tì đi học chạy lúp xúp trên đường nhựa khi tan trường, và thấy những chiếc ô (dù) xuất hiện.
Đất và người, văn hóa vật thể và phi vật thể, sự xoay vần luân hồi trong vũ trụ càn khôn, sắp đến thời khắc đến hẹn lại lên, thanh minh về...
Và tôi bất giác đọc thầm mấy câu Kiều, nhớ về những ngày cắp sách tới trường thuở nào.
CÙNG NHAU XIỂN DƯƠNG ĐẠO PHẬT
Tuân theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyên góp một lần hoặc hàng tháng.
STK: 117 002 777 568
Ngân hàng Công thương Việt Nam
(Nội dung: Họ tên + tài thí Xiển dương Đạo Pháp)
TIN LIÊN QUAN
Dành cho bạn
Ký ức ngày khai giảng
Góc nhìn Phật tử
15:48 05/09/2025
Sáng nay, ngày 5/9, trên đường đến cơ quan, tôi đi ngang qua một ngôi trường tiểu học. Tiếng trống lễ khai giảng vang lên xen lẫn tiếng nói cười rộn ràng của các em học sinh, âm thanh ấy không chỉ làm bừng lên nhịp sống khu phố, mà còn khẽ gõ nhịp vào trái tim tôi, khiến ký ức tuổi học trò bỗng ùa về như một dòng chảy bất tận.
Phận làm con đừng quên báo hiếu cha mẹ mỗi ngày
Góc nhìn Phật tử
08:57 04/09/2025
Báo hiếu cha mẹ không cần đợi khi trưởng thành, giàu sang mà có thể làm bất cứ khi nào. Bởi thời gian trôi qua, cha mẹ già đi, chúng ta nên yêu thương, chăm sóc cha mẹ từng ngày.
Quán chiếu sinh mệnh trong hơi thở
Góc nhìn Phật tử
10:02 02/09/2025
Trong dòng chảy bất tận của thời gian, hơi thở là nhịp cầu nối liền sự sống với thân tâm. Dẫu mỏng manh nhưng hơi thở chứa đựng tất cả những gì quý giá nhất: sự sống hiện hữu trong từng khoảnh khắc.
Mái chùa che chở hồn dân tộc
Góc nhìn Phật tử
08:09 02/09/2025
Qua hàng ngàn năm, mái chùa đã là hình ảnh thân quen, tiêu biểu của làng quê Việt, đi vào tiềm thức dân tộc:
Xem thêm
